Ελένη Αρβελέρ

 

Η ενασχόληση με το λόγο -προφορικό ή γραπτό- της κ. Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ είναι πάντα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και ευχάριστη.

 

Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ
από το http://glykatzi-arveler.blogspot.com

απομαγνητοφωνημένα αποσπάσματα από την εκπομπή της ΕΡΤ “ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ”, του Γιώργου Σγουράκη.

Και θυμάμαι απάνω στην ταράτσα, όπως ο πατέρας μου ήτανε ναυτικός, το καλοκαίρι κοιμόμασταν έξω, και το πρώτο που έμαθα ήτανε τ’ αστέρια. Ξέρω πώς να βρω τη Μεγάλη Άρκτο, τη Μικρή, την Κασσιόπη, όλους τους αστερισμούς τους έμαθα, ακριβώς χάρις στο ότι κοιμόμουνα πάνω στην ταράτσα. Και δε θα ξεχάσω, όταν ο Μαλρώ ήρθε στην Αθήνα και έκανε το λόγο του για την Αντίσταση, που είπε: «κάτω απ’ αυτόν τον ίδιο ουρανό κοιμήθηκαν οι Μαραθωνομάχοι, οι μαχητές της Σαλαμίνας, αλλά κι αυτοί που χάθηκαν από τα βόλια τα ναζιστικά στην Αντίσταση». Ε, αυτόν τον ουρανό, όταν τον βλέπω, δεν είναι μόνο το πατρικό μου σπίτι που θυμάμαι με την ταράτσα του αλλά θυμάμαι όλη την ελληνική Ιστορία. Γιατί είναι ο μόνος που μένει ασφαλώς ο ίδιος.

Γεννημένη το 1926 έζησα βέβαια αυτόν τον διχασμό, μεταξύ βενιζελικών, βασιλικών, λαϊκών, και τα λοιπά, αλλά οπωσδήποτε, αυτό μου έδωσε μια πρώτη έννοια της Ιστορίας και μου έμαθε κάτι άλλο, που πολύ μέτρησε μετά για τη δουλειά μου, ότι η μοίρα της Ελλάδας γράφεται και ζυγίζεται έξω από την Ελλάδα πολύ συχνά. Πόσες φορές δεν άκουσα ότι τον τάδε τον υποστηρίζει ο τάδε ξένος, τον άλλον ο άλλος ξένος… κι ένιωσα ότι οι ξένοι είναι κύριοι μέσα στην Ελλάδα κι ότι κάποτε αυτό το πράγμα θα έπρεπε να τελειώσει, για να πάρουμε εμείς οι Ρωμιοί τη μοίρα μας στα χέρια μας.

Γιατί το πρώτο ξύπνημα που ένιωσα δεν ήταν επιστημονικό ξύπνημα, δεν ήτανε πνευματικό ξύπνημα, ήτανε ακριβώς ιστορικό ξύπνημα. Όλα αυτά τα χρόνια, του μεσοπόλεμου, της κατοχής, της αντίστασης, οι προδοσίες, οι διχασμοί, η σκλαβιά, Η ΠΕΙΝΑ… Όταν κατέβαινα για να πάω στο σχολειό, πτώματα νέων ανθρώπων έβλεπα γύρω μου από την πείνα. Ίσως όσοι ζήσανε μετά δεν το καταλαβαίνουν αυτό, δε θέλω να αφήσω ούτε ένα κομμάτι ψωμί να πάει χαμένο, κάποιο είδος φοβίας με πιάνει όταν ξέρω ότι άνθρωποι και άνθρωποι χιλιάδες –αυτή τη στιγμή ακόμη- πεθαίνουν από την πείνα. Αν έχω γίνει από τους πιο ζωντανούς, θα έλεγα, υποστηρικτές του Τρίτου Κόσμου, και όλης της ανάγκης του Τρίτου Κόσμου είναι ίσως αυτό το φάσμα της πείνας που έχω κρατήσει μέσα μου από την κατοχή, που με οδηγεί να καταλαβαίνω τη φτώχεια και τη μιζέρια των άλλων ανθρώπων.
Έτσι λοιπόν, μ’ αυτά τα βιώματα, και νομίζω ότι είχα τύχη να τα ζήσω, κι αυτό είναι κυρίως η τύχη, να ζήσεις μια εποχή που σε κάνει να είσαι άνθρωπος όχι μόνο για τον εαυτό σου, όχι μόνο για τους δικούς σου, αλλά όσο είναι δυνατόν, και για τους άλλους.

ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ
αποσπάσματα από την εκπομπή του Γιώργου Σγουράκη «ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ» (1983)
από το αρχείο της ΕΡΤ

 

αποσπάσματα από το βιβλίο: “ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ – ΤΑ 600 ΜΟΛΥΒΙΑ”:

Σ΄ένα μάθημα, ο καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας Οικονόμου της λέει: «Βρε Γλύκατζη, όλοι εδώ δεν έχουν ανάγκη να δουλέψουν· εσύ έχεις. Γιατί ήρθες εδώ και δεν πήγες στο φιλολογικό;» – τότε τα κορίτσια δεν είχαν πρόσβαση στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Και εκείνη του απαντά: «Ακούστε, κύριε καθηγητά. Εγώ στη ζωή θα κάνω αυτό που μου αρέσει και αυτό που θέλω. Τώρα, σχετικά με το πώς θα βγάλω τα χρήματα που χρειάζεται για να ζήσω, σας διαβεβαιώ ότι θα πουλώ λεμόνια στο κέντρο της Αθήνας!» – έγινε χαμός!

Οι προσδοκίες είναι τελείως δικές μας – τις φοράμε ή τις πετάμε, αλλά δεν τις στενεύουμε ποτέ.

Ωστόσο η οργανωμένη αυτή σκέψη που τη χαρακτήριζε ήταν απόρροια και άλλων εμπειριών. “Όπως με είχαν ορίσει αρχηγίσκο στην ΕΠΟΝ στην Κατοχή, κι έπρεπε να μεταφέρω μηνύματα, είχα εκπαιδευτεί να μην έχω γραμμένο ό,τι είναι να πω, γιατί αν μ’ έπιαναν οι Γερμανοί ή οι χαφιέδες, δεν θα γλύτωνα. Οπότε, έμαθα να συμπυκνώνω τη σκέψη μου, και να κρατώ το ουσιώδες. Θεωρώ ότι η μόνη επιστημονική αρετή είναι να ξεχωρίζεις το ουσιώδες από το επουσιώδες, ακριβώς για να μπορείς μετά να το λες και να το δείχνεις. Αυτά για μένα είναι οι αρετές από την Κατοχή”.

Σε ένα άλλο ταξίδι στη Νέα Υόρκη, η Ελένη πηγαίνει για να υπογράψει συμβάσεις με τα αμερικανικά πανεπιστήμια. Έχει προηγηθεί ένας σταθμός στο Σαν Φραντσίσκο, όπου και απονέμουν το διδακτορικό στον Μιτεράν – ήταν μαζί ο Αταλί, ο Μπιάνκο… Κατόπιν φεύγουν για τη Νέα Υόρκη, όπου, φτάνοντας στο Πανεπιστήμιο, τους υποδέχεται ο πρόεδρός του:
“Χορεύεις καλαματιανό;” λέει στην Ελένη – εκείνη τα χάνει. “I am John Bradimas”.
Στο δείπνο, σχολιάζει ο Μιτεράν:
“Ο Πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και η Πρόεδρος όλων των Πανεπιστημίων του Παρισιού δεν μίλησαν ούτε γαλλικά, ούτε αγγλικά. Μίλησαν ελληνικά. Ε! αυτό είναι αυτοκρατορία!”

Υπάρχουν αυτή τη στιγμή εθνικές ιστορίες που είναι δομημένες σύμφωνα με την έννοια που δίνει στο παρελθόν ο κάθε λαός. Κι ας μην ξεχνάμε ότι κάθε λαός ηρωοποιεί και ωραιοποιεί το παρελθόν του. Ο Κεμάλ εφηύρε τους Χιτίτες ως προγόνους των Τούρκων, οι Σκοπιανοί εφηύραν τους Μακεδόνες ως προγόνους τους… αυτό είναι μια δόμηση ιστορική, που δεν εμπεριέχει την πραγματική σχέση με την ιστορία.
Όταν φτάσει κανείς να καταλάβει ότι οι πολιτικοί ή οι στρατιωτικοί υπεύθυνοι ενδιαφέρονται πάντοτε για ένα μέλλον, όσο κι αν μιλούν για το παρελθόν -δομούν το παρελθόν σύμφωνα με την υπόσταση που θέλουν να δώσουν στο μέλλον-, τότε μπορεί να αναλύσει τα έργα τους και τη σημασία των γεγονότων. Θα φέρω ένα παράδειγμα: Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας, πριν κτίσει την Κωνσταντινούπολη εκεί που είναι, ήθελε να κτίσει την πόλη του στην Τροία, στο Ίλιον – γιατί; Γιατί χάρη σ’ αυτή την απόφαση έκανε τη σύμπτυξη των δύο βασικών μύθων, των δύο αρχαίων πολιτισμών, των λαών των Ρωμαίων – Λατίνων και των Ελλήνων.
Ποιος είναι ο μύθος που ενέπνεε τους Έλληνες εκείνη την εποχή; Ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας, η Τροία… Ποιος έχτισε τη Ρώμη; Ο Αινείας, δηλαδή ο γιος του Αγχίση φεύγοντας ακριβώς από την Τροία. Οπότε, το να ξαναγυρίσει ο Κωνσταντίνος στην Τροία ήταν η σύμπτυξη των μύθων των δύο λαών, που ο καθένα αναγνώρισε το μέγεθός του.
Δεν τον άφησαν να κτίσει την Πόλη εκεί οι ναύαρχοί του, γιατί δεν είχε το κατάλληλο λιμάνι για να υποδέχεται μεγάλος στόλους, κι έτσι αποφασίζει να την κτίσει στον Βόσπορο -στο Σκούταρι, τη Χαλκηδόνα από την απέναντι μεριά της Πόλης- και λέει ότι “άγγελος Κυρίου μου μετέφερε τις πέτρες που ήταν για το κτίσιμο”. Συμπέρασμα, εάν καταλαβαίνεις την Ιστορία: Η πόλη έπρεπε να γίνει χριστιανική. Άρα, ούτε στην Τροία -με όλη την παράδοση την παγανιστική και ειδωλολατρική της “τρωικής” Ρώμης του Αινεία και της ελληνικής Οδύσσειας- μπορούσε να γίνει.

“Η Ιστορία μας βοηθάει να ερμηνεύουμε συγκριτικά τις εκφάνσεις της ζωής;” τη ρώτησε κάποιος από την παρέα. ”Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, το ξέρεις”, του είπε. Γνωρίζοντάς την, μπορείς να απαντήσεις στα παιδιά, και να τους δείξεις ότι το πέρασμα του χρόνου σημαίνει κάτι καινούργιο. Θα σου πω ένα περιστατικό, να γελάσεις. Ένα Γερμανάκι πάει με τον πατέρα του για να του δείξει εκείνος τον καθεδρικό ναό της Κολωνίας. Όταν φτάνουν, το παιδί κοιτάζει γύρω, και του λέει: “Μπαμπά, γιατί κτίσανε τη Μητρόπολη τόσο κοντά στο σούπερ μάρκετ;”

από το βιβλίο της ΑΝΝΑΣ ΓΡΙΜΑΝΗ “ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ – ΤΑ 600 ΜΟΛΥΒΙΑ”
Εκδόσεις ΗΛΕΚΤΡΑ

 

 

αποσπάσματα από το βιβλίο της κ. Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ “ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ”:

…κατά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους και τους Βενετούς στα 1204 δεν παρουσιάστηκε καμιά βοήθεια από την επαρχία, ούτε καν από τη γειτονική Θράκη. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι, όταν οι χωρικοί της Θράκης είδαν, μετά την άλωση και τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, να καταφεύγουν εκεί ρακένδυτοι, πεινόντες και πένοντες οι πρώην Δυνατοί (το αρχοντολόι δηλαδή της Κωνσταντινούπολης)  ευχαρίστησαν, γράφει ο Νικήτας Χωνιάτης, την Παναγία, γιατί τους έδωσε τη χάρη να τους αξιώσει να γνωρίσουν “ισοπολιτεία” με τους άλλοτε εξουσιαστές τους.

Το 1204 οι Λατίνοι λήστευσαν και κατέστρεψαν παλάτια, ναούς και αγιάσματα, σαν τους χειρότερους εχθρούς του Χριστού. Τα λάφυρα, τα άγια λείψανα και τα τιμαλφή που μεταφέρθηκαν στους δυτικούς καθεδρικούς ναούς μαρτυρούν ως τα τώρα τον πλούτο, την ευσέβεια της βυζαντινής πρωτεύουσας και τη μεγαλοπρέπεια των προϊόντων της·

Έτσι λογικό να έχει από πολλούς υπογραμμισθεί η σημασία της Τέταρτης Σταυροφορίας και της διάλυσης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας που την ακολούθησε, για τη σφυρηλάτηση του εθνικού φρονήματος των Βυζαντινών. Το πράγμα χρήζει βέβαια περαιτέρω έρευνας και μελέτης. Ωστόσο ένα είναι σίγουρο, ότι από τότε η λέξη Έλλην δεν αναφέρεται πια, εκτός από μερικά αρχαιοπρεπή, νομικά κείμενα, στον ειδωλολάτρη, ούτε μόνο στη γλώσσα (τον Έλληνα λόγον), αλλά δηλώνει και την εθνική κοινότητα των Ρωμαίων της εποχής, αυτών που βρίσκονται εγκατεστημένοι και ζουν μέσα στα όρια της μικρασιατικής αυτοκρατορίας της Νικαίας, όπως και αυτών που ζουν στις περιοχές που κατέκτησαν οι Λατίνοι.

Η επανάκτηση της Βασιλεύουσας είναι λοιπόν σκοπός πολιτικός, αλλά θα ταυτισθεί και με τη συγχώρεση, τη μετάνοια και τη σωτηρία του γένους. Μισό σχεδόν αιώνα αργότερα, όταν τα ρωμαϊκά στρατεύματα υπό τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο επέτυχαν εξ απροόπτου την ευόδωση του σκοπού, την ημέρα της Αγίας Άννης του 1261 ακούσθηκαν τα λόγια του πρωτοασηκρήτη Σεναχερείμ που αναγγέλουν, όχι τη χαρά για την αναγέννηση, αλλά την απελπισία για μια επιδείνωση της καταστροφής, για μια επιστροφή του γένους σε νέα δεινά. Να πω ότι η θέση αυτή απεικόνιζε την κυριαρχούσα ίσως γνώμη των μικρασιατικών πληθυσμών; Ήξεραν (όπως άλλωστε αποδείχτηκε γρήγορα) ότι η Μικρασία θα παραγκωνίζονταν από τον Μιχαήλ στην προσπάθειά του να εμπεδώσει την κυριαρχία του στην Κωνσταντινούπολη και να την επεκτείνει στη λοιπή φραγκοκρατούμενη χώρα. Το σύμβολο του δικέφαλου αετού που υιοθέτησαν οι Παλαιολόγοι, δίνει συνοπτικά την εικόνα της πολιτικής του Μιχαήλ και γενικότερα των Παλαιολόγων: Στροφή και στη Δύση. 

Το ότι τα λόγια του Σεναχερείμ βγήκαν προφητικά φάνηκε από την πρώτη κιόλας αγγελία της πολιτικής του Παλαιολόγου, του “Νέου Κωνσταντίνου” και του “Νέου Μωυσή” κατά τον Μανουήλ Ολόβωλο, που ανήγγειλε ως αρχή και βάση της κατόπιν πολιτικής του την ανάκτησιν των χαμένων πατρίδων, έστω και αν αυτό θα αποδυνάμωνε τη μικρασιατική επικράτεια, όπως και έγινε, έστω και αν δεν διέθετε τα απαιτούμενα μέσα.

αποσπάσματα από το βιβλίο της ΕΛΕΝΗΣ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ “ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ”
Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

 

αποσπάσματα από συνέντευξη που έδωσε η κ. Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ στον Στέλιο Κούκο για την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ποια στοιχεία φανερώνουν τη συνέχεια του αρχαίου ελληνικού κόσμου μέσα στο Βυζάντιο; Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και ίσως και η γνώση του Ομήρου. Στα μέσα του 11ου αιώνα, όταν η ερωμένη του αυτοκράτορα Μονομάχου, η ωραιοτάτη Σκλήραινα, πέρασε από την αγορά της Κωνσταντινούπολης, ένας μάγκας της είπε το περίφημο “Ου νέμεσις” του Ομήρου. Αυτό δηλαδή που οι γέροι Τρώες είπαν όταν είδαν την ωραία Ελένη. Ποιος από τους μάγκες της αγοράς σήμερα ξέρει τον Όμηρο;

Ποια στοιχεία της πολιτικής ιδεολογίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας θα μπορούσαν να είναι ακόμη χρήσιμα για τους κυβερνώντες στην Ελλάδα και τον λοιπό κόσμο; Ίσως το… “χρήζομεν οικονόμου και ουχί βασιλέως”, που ανεφώνησεν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στα μέσα του 15ου αιώνα! Πάντως, για να μιλήσω πιο σοβαρά, δύο τέτοια στοιχεία είναι η πολυεθνικότητα, ως μοχλός για νέα ξεκινήματα, αλλά και η προσήλωση στα πάτρια, ως μαγιά για την ενσωμάτωση των ξένων σε έναν ενιαίο πολιτισμό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποτελεί μια ευρύτερη ένωση εθνών, λαών, κρατών, θα μπορούσε να πάρει κάποια παραδείγματα από την πολιτική ιδεολογία και πρακτική των Βυζαντινών; Η κωνσταντινουπολιτική προσπάθεια αποτελεί και την απαρχή της δημιουργίας μιας καινούργιας ταυτότητας. Αυτό παρά τις διαφορές, εθνικές και άλλες. Γιατί οι Βυζαντινοί ήταν πολυεθνικό και όχι μονοεθνικό κράτος. Ήταν μονοπολιτιστικό, χάρη στην ελληνική γλώσσα, αλλά όχι μονοεθνικό.

Όπως έχετε πει, η Ελλάδα είναι η μοναδική βαλκανική χώρα η οποία συγκροτήθηκε χωρίς την απελευθέρωση της πρωτεύουσάς της, δηλαδή της Κωνσταντινούπολης. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που μετά την απελευθέρωση έγινε προσπάθεια σύνδεσής μας κατευθείαν με την αρχαιότητα; Πόσο μας ταλαιπωρούν ακόμη τα δύο αυτά γεγονότα; Νομίζω πως αυτό αποτελεί μια αιτία εθνικής σχιζοφρένειας, όπως παραδείγματος χάριν το δείχνει η σημερινή μας παιδεία. Μιλάμε για αρχαίους συγγραφείς στο σχολειό, αλλά δεν διδάσκουμε κανέναν βυζαντινό, ενώ τα παιδιά όταν πηγαίνουν στο σπίτι βλέπουν να ξαναζεί το Βυζάντιο, είτε από τα χριστιανικά ονόματα που φέρουν στην οικογένεια, είτε από το εικονοστάσι κτλ. Και επιπλέον μένει πάντοτε το ερώτημα, ανήκομεν άραγε εις την Δύσιν ή εις την Ανατολήν; Ο Ζουράρις θα γράψει για ευρωλιγούρηδες, άλλοι για ευρωσκεπτικιστές και άλλοι για ευρωλάτρες. Άρα βρισκόμαστε ακόμα στο ερώτημα: πού είμαστε; Ασφαλώς ανάμεσα στα δύο, και δεν ξεχνάμε ότι η Δύση της Ανατολής είναι η Ανατολή της Δύσης.

Η Δύση δεν βοήθησε την Αυτοκρατορία για λόγους ανταγωνισμού μεταξύ των εκκλησιών ή για καθαρά πολιτικούς λόγους επικράτησης; Αυτό είναι λάθος. Η Δύση δεν είναι μία πολιτική ενότητα. Δεν υπάρχει ένα κράτος, όπως ήταν το Βυζάντιο που θα μπορούσε να βοηθήσει τη Δύση. Το πρόβλημα μπορεί να τεθεί μόνο όσον αφορά τον πάπα, ο οποίος είναι η μόνη ενιαία αρχή της Δύσης. Ωστόσο το 1450 ο πάπας της εποχής, Νικόλαος Ε’, όταν γιορταζόταν το ιωβηλαίο του, αναγγέλλει ότι όλες οι αφέσεις αμαρτιών που δίνει, τα συγχωροχάρτια δηλαδή, τα οποία τότε πληρώνονταν αδρά, θα χρησιμοποιηθούν για την εκστρατεία contra Turcos. Λοιπόν μόνο ο Αντωνίνος, ένας επίσκοπος της Φλωρεντίας, λέει εκείνη την εποχή “άσ’ τους να χαθούν εφόσον είναι και σχισματικοί”. Ενώ τόσο στην παπική μεριά όσο και στους αρχηγούς των τότε μικρών κρατών υπάρχει η προετοιμασία για την εκστρατεία contra Turcos. Λοιπόν αυτό είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να πάψουμε να λέμε στα παιδιά, ότι η Δύση δεν βοήθησε. Έκανε ό,τι μπορούσε, και πρέπει να πούμε πως δεν μπορούσε τότε να κάνει πολλά.

εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 30/5/2010
ολόκληρη η συνέντευξη στο http://www.makthes.gr/news/politics/56131/

 

Αποσπάσματα από διάλεξη που έδωσε η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ στις 24/3/2007 στον κινηματογράφο Ολύμπιον, στα πλαίσια του 9^ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με θέμα την Κλονισμένη Αθωότητα:

«Αθωότητα σημαίνει εμπιστοσύνη στον άλλο, όποιος και αν είναι αυτός, αλλά και εμπιστοσύνη στον εαυτό σου. Η αθωότητα κλονίζεται από την κατάχρηση εμπιστοσύνης. Το παιδί σήμερα δεν έχει εμπιστοσύνη σε αυτούς που ασκούν πάνω του εξουσία και αυτοί είναι οι γονείς, οι δάσκαλοι ακόμα και οι ιερείς. Και αυτά τα σημάδια του κλονισμού μένουν ανεξίτηλα πάνω του, όπως ένα λάστιχο που το τραβάς και δεν επανέρχεται στην προηγούμενη κατάστασή του».
(…)
«Στις πόλεις κατοικεί σήμερα ο μισός και πλέον πληθυσμός του πλανήτη. Το κλίμα που κυριαρχεί πλέον στις μεγαλουπόλεις είναι κυρίως αυτό της ανασφάλειας και της καχυποψίας. Πλέον η πόλη έχει καταντήσει ένα άντρο κινδύνων. Εκεί γνωρίζει άνθιση η φτώχεια και η μιζέρια με αποτέλεσμα να έχουμε έναν νεοφανή όρο: τον τέταρτο κόσμο στον οποίο περιλαμβάνονται οι φτωχοί και μίζεροι των ανεπτυγμένων κοινωνιών», επεσήμανε η κ. Αρβελέρ. Και πρόσθεσε: «Χάνουμε την ταυτότητα της καθημερινότητάς μας και όχι την εθνική μας ταυτότητα. Αλλάζει δηλαδή αυτό που τρώμε, αυτό που φοράμε και η διασκέδασή μας» .
Όπως σημείωσε στη συνέχεια, έχουν διαταραχθεί οι σχέσεις της σημερινής οικογένειας, με πρώτα θύματα τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. «Θέλω να υπογραμμίσω τη θέση της εργαζόμενης γυναίκας στη σημερινή κοινωνία, τη θέση της γυναίκας ως υπεύθυνη της σεξουαλικής της ζωής και τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, την ανεργία που πλήττει τον πατέρα της οικογένειας με αποτέλεσμα να χάνει την παραδοσιακή του θέση, αλλά και τις αυξημένες τεχνολογικές ανάγκες στις οποίες δεν μπορεί να ανταποκριθεί ο καθένας. Ολα αυτά συμβάλλουν στο να χαθούν οι οικογενειακές αξίες».
Αμέσως μετά, μίλησε για το σημερινό φαινόμενο των παιδιών που χάνουν την αίσθηση της γειτονιάς και της αλάνας και στρέφονται στα βίντεο γκέιμς με αποτέλεσμα να χάνεται ο διάλογος και να δημιουργούν σχέσεις ανταγωνιστικές, αντί για συναγωνιστικές. «Η διαβίωση των παιδιών με παρέες μηχανές, στο σπίτι μιας μονοπυρηνικής οικογένειας χωρίς γιαγιά και παππού δημιουργεί τα λεγόμενα key children δηλαδή τα παιδιά που έχουν κρεμασμένα στο λαιμό ένα κλειδί ώστε να μπορέσουν να βρουν αλλού τη νέα τους γιαγιά, όπως π.χ. στην τηλεόραση», είπε η κ. Αρβελέρ και ανέφερε ακόμη ένα φαινόμενο εξατομίκευσης, το γεμάτο ψυγείο που ανοίγει το παιδί για να βρει ότι θέλει και το οποίο έχει αντικαταστήσει πλέον το οικογενειακό τραπέζι.
«Ολα αυτά τα φαινόμενα οδηγούν σε συγκρούσεις μέσα στο ίδιο το σπίτι της οικογένειας και αυτές αφορούν κυρίως σε συγκρούσεις γενεών και συγκρούσεις μεταξύ αδελφών. Η νέα αυτή κατάσταση αποπροσανατολίζει τα παιδιά από την οικογένεια με αποτέλεσμα τα παιδιά να έχουν τεράστιες δυσκολίες στο σχολείο. Έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι τα παιδιά αποδίδουν καλύτερα όταν ασχολούνται μαζί τους οι γονείς και δεν αλλάζουν συνεχώς φροντιστές. Το 17% των παιδιών των παρισινών προαστίων θεωρούνται αναλφάβητα με την έννοια ότι δεν γνωρίζουν σε μια πρόταση ποιο είναι το ρήμα, το αντικείμενο και το υποκείμενο. Επομένως δεν μπορούν να ενταχθούν στην κοινωνία , στρέφονται στη βία και αυτό είναι το τέλος της αθωότητας. Η βία είναι η δύναμη των αδυνάτων», τόνισε η κ. Αρβελέρ.
Στη συνέχεια μίλησε για ένα νέο είδος αναλφαβητισμού που τα επηρεάζει άμεσα τα παιδιά. «Πρέπει να μιλάμε στα παιδιά με σωστό λόγο, μητρική γλώσσα. Δεν μιλάμε σήμερα στα παιδιά με αποτέλεσμα αυτά να καταφεύγουν πολλές φορές στην εικονική πραγματικότητα. Εκεί το παιδί γίνεται ενήλικας και ο ενήλικας, παιδί με όλα τα αρνητικά συνεπαγόμενα. Υπάρχει μια εικονοκρατία χωρίς κανείς να ξέρει τη γραμματική και το συντακτικό των εικόνων. Πέφτουν αμέτρητες εικόνες στο σπίτι χωρίς να μπορούν τα παιδιά να τις διαβάσουν» είπε η κ. Αρβελέρ.

περισσότερα για τη διάλεξη της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ στο:
http://www.filmfestival.gr/docfestival/2007/index.php?page=newsdetails&ln=gr&box=news&id=159

 

Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ

Ενδιαφέρουσες συνδέσεις:

Μονόγραμμα: εκπομπή της ΕΡΤ για την Ε. Αρβελέρ

Ουδείς αναμάρτητος: συνέντευξη της Ε. Αρβελέρ

Η Ε. Αρβελέρ μιλάει για την Τ. Γκρίτση Μιλλιέξ

 

Αρχική σελίδα