Archive for Μαρτίου 2014

από τα παιδικά χρόνια του Βενιζέλου

11/03/2014

Κλείνουμε σήμερα το αφιέρωμα στον Ελευθέριο Βενιζέλο με μια αναφορά στα παιδικά του χρόνια όπως περιγράφονται στο βιβλίο του Στέφανου Στεφάνου, ο οποίος υπήρξε ο τελευταίος, κατά χρονολογική σειρά, γραμματέας του Βενιζέλου. Βέβαια, όπως παραδέχεται και ο ίδιος ο συγγραφέας, τα περιστατικά που αναφέρονται παρακάτω στηρίζονται περισσότερο σε «παραδόσεις» παρά σε αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων.

Μαζί με την οικογένειά του, ο δεκάχρονος Λευτεράκης βρέθηκε, ένα καλοκαίρι, στις Μουρνιές. Κι εκεί, αυτοκηρύχθηκε αρχηγός ανάμεσα στα κοπέλια του χωριού. Τα όπλισε όλα με καλαμένια τουφέκια και άρχισε να τους κάνει στρατιωτικά γυμνάσια.
Μπρος ο Λευτεράκης και πίσω η φάλαγγα με τα παιδιά, κάνανε παρέλαση στους δρόμους του χωριού, είτε ξαμολιότανε σε ζωηρούς ακροβολισμούς στα υψώματα ολόγυρα.
Και οι γονιοί που βλέπανε με ανησυχία τις πολεμοχαρείς πρωτοβουλίες του μικρού Λευτεράκη κουνούσαν το κεφάλι και λέγανε:
-Τουτοσέ ο διάολος οπούρθε απ’ τα Χανιά, θα μας σκοτώσει τα κοπέλια μας.

2011060900249-preview

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Βενιζέλος στις Μουρνιές Χανίων
(η φωτογραφία είναι από την εφημερίδα ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ)

Πάνω σ’ αυτά τα παιχνίδια, η παρέα του Λευτέρη ζύγωσε κάποια μέρα σε μια στρατοπέδευση Τούρκων στρατιωτών. Οι Τούρκοι είχαν στήσει τα όπλα τους σε πυραμίδες. Και ο Λευτεράκης συνέλαβε το παράτολμο σχέδιο να αρπάξει δυο τρία τουφέκια αληθινά, για το στράτευμά του.
Οι μικροσκοπικοί αντάρτες καιροφυλακτήσανε ως που να δούνε τους Τούρκους να κοιμούνται. Κάποια στιγμή που έκρινε κατάλληλη, ο «αρχηγός» έδωσε το σύνθημα. Αλλά οι «άνδρες» του λιποψύχησαν την τελευταία στιγμή και το έβαλαν στα πόδια. Τότε, ο Λευτεράκης άπλωσε να πάρει μόνος του ένα τουφέκι. Μα η κίνησή του ήταν αδέξια και η πυραμίδα των όπλων έπεσε με πάταγο, ξυπνώντας τους Τούρκους.
Ο Λευτέρης αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το σχέδιό του. Έφυγε τρέχοντας και το επεισόδιο δεν πήρε σοβαρότερη συνέχεια, γιατί οι Τούρκοι αξιωματικοί πείσθηκαν ότι τα παιδιά έριξαν τα όπλα χωρίς κακό σκοπό, απλώς για να τα περιεργαστούνε.

1197_01_07

Ο Βενιζέλος σε νεαρή ηλικία
(η φωτογραφία είναι από το ΙΔΡΥΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ)

Άλλοτε πάλι, αφηγείται η παράδοση που άνθισε στις Μουρνιές, ο μικρός «σεϊτάνης» υποχρέωνε τα ξυπόλητα στρατιωτάκια του να σκαρφαλώνουνε στα ψηλά πλατάνια του χωριού. Αυτός ανέβαινε πρώτος.
-Όλοι απάνω, έσκουζε προσεχτικά… Ψηλά… Ψηλά… Στους τελευταίους κλώνους.
Αλλά τα μικρότερα κοπέλια διστάζανε:
-Εμάς δεν μας ακούει να βγούμε απάνω! Δικαιολογιότανε δειλά («Δεν μας ακούει» στην κρητική ομιλία σημαίνει «δεν μπορούμε»).
-Θα βγείτε απάνω όλοι σας! Επίμενε ο αρχηγός πεισματικά.
-Θα πέσουμε.
-Να πέσετε!
Κάποτε οι χωριανοί αναγκάστηκαν να πετροβολήσουν τον ριψοκίνδυνο στρατηγό για να κατεβάσουν την ομάδα των παιδιών απ’ το πλατάνι. Ήσαν έξω φρενών με τον γιο του Κυριάκου Βενιζέλου που είχε έρθει απ’ τα Χανιά να ξεσηκώσει τα παιδιά τους. Μερικοί μουρμουρίζανε κάτω απ’ τα μουστάκια τους.
-Ανάθεμά τον! Δεν τόπνιε η μαμή στις φασκιές!

Διηγούνταν οι συνομήλικοί του στην Κρήτη, πως ο Λευτέρης είχε πάντα σαν παιδί ανάμεσά τους αυτοδίκαια και αυτόματα τη θέση του αρχηγού. Στο σχολειό και στα παιχνίδια. Κάποιο αίσθημα αποστάσεως χώριζε τ’ άλλα παιδιά απ’ αυτόν. Ένα είδος απροσδιόριστου σεβασμού, που δεν είχε καμιά χειροπιαστή δικαιολογία. Όταν παίζανε, έπρεπε πάντα εκείνος να είναι ο αρχηγός. Κι όταν μιλούσε, τον ακούγανε σαν να μην ήτανε παιδί όπως εκείνα.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ «Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΟΠΩΣ ΤΟΝ ΕΖΗΣΑ ΑΠΟ ΚΟΝΤΑ»

1913 – στο Κιλκίς

03/03/2014

Στις 21 Ιουνίου του 1913, την ημέρα που τελείωσε νικηφόρα για τους Έλληνες η μάχη του Κιλκίς, ο Βενιζέλος στην ολομέλεια της Βουλής διάβασε -εν μέσω χειροκροτημάτων και ζητωκραυγών- το τηλεγράφημα που ανακοίνωνε τη μεγάλη νίκη. Στη συνέχεια διάβασε το διάγγελμα του βασιλιά Κωνσταντίνου για τον πόλεμο εναντίον των Βουλγάρων -που είχε ξεκινήσει πριν από λίγες μέρες- και το τηλεγράφημα της Βουλής προς τον βασιλιά – Αρχιστράτηγο που βρισκόταν στο μέτωπο.

assets_LARGE_t_420_54212556

Προέλαση των Ελλήνων μετά τη μάχη του Κιλκίς
(η φωτογραφία είναι από το ΕΘΝΟΣ)

Εκείνη τη μέρα (21 Ιουνίου 1913) ο Βενιζέλος επιχείρησε να εξηγήσει στη Βουλή την κατάσταση που είχε οδηγήσει την Ελλάδα στο Β΄ Βαλκανικό πόλεμο με την αδιαλλαξία των Βουλγάρων και την επιθετική τους στάση έναντι των Ελλήνων.
Θα περίμενε κανείς τη συνέχιση της συνεδρίασης στον ίδιο πανηγυρικό τόνο, αλλά δυστυχώς συνέβη το αντίθετο. Η συνεδρίαση συνεχίστηκε σε υψηλούς τόνους με την αντιπολίτευση να εκτοξεύει μύδρους εναντίον του Βενιζέλου και να τον απειλεί μέχρι και με ειδικό δικαστήριο.

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Δημήτριος Ράλλης, κατηγόρησε την κυβέρνηση του Βενιζέλου για ενδοτικότητα έναντι των Βουλγάρων, για παράδοση ελληνικών πληθυσμών στη βουλγαρική κατοχή ενώ δεν παρέλειψε να στηλιτεύσει τη συμμαχία με τους Βουλγάρους κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου, με την οποία παρέδωσε «εκατοντάδας χιλιάδων ομοεθνών εις την βίαν και την ατίμωσιν, εις την σφαγήν και τον εξανδραποδισμόν αδυσωπήτου τυράννου», παρέδωσε «τον Ελληνισμόν» εις «τους δαίμονας του ολέθρου», «όχι τοις κυσίν αλλά τοις κτηνανθρώποις». Σύμφωνα με τον Δ. Ράλλη η εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου «απέτυχεν οικτρώς» και γι’ αυτό ο Βενιζέλος θα έπρεπε να ζητήσει συγγνώμη από τους Έλληνες και να λογοδοτήσει για τα πεπραγμένα του.

200px-Dimitrios_G._Rallis

Δημήτριος Ράλλης (1844-1921)
Διετέλεσε 5 φορές πρωθυπουργός βραχύβιων πάντα κυβερνήσεων. Γιος του ήταν ο κατοχικός πρωθυπουργός Ιωάννης Ράλλης και εγγονός του ο επίσης πρωθυπουργός (την περίοδο 1980-81) Γεώργιος Ράλλης. 
(η φωτογραφία είναι από την Βικιπαίδεια)

Ένα απόσπασμα από την ομιλία του Δ. Ράλλη εκείνη τη μέρα στη Βουλή είναι το ακόλουθο:

«Εν γένει δύναμαι να είπω ότι η πολιτική υμών απέτυχεν οικτρώς εις βάρος του Ελληνισμού τον οποίον κατερακώσατε. Μήπως δεν αναλαμβάνετε σήμερον νέον αγώνα προς εκείνους τους οποίους ενηγκαλίζεσθε προ ολίγου; Προς εκείνους τους οποίους παρεχωρήσατε ολόκληρον την Θράκην; Το έθνος σήμερον προσδοκά παρά του βασιλέως Στρατηλάτου την ανάκτησιν χωρών τας οποίας σεις παραχωρήσατε. Οφείλετε να ζητήσετε συγγνώμην παρά του Ελληνισμού, διότι τοιαύτα διαπράξατε και μη μεγαλαυχήτε διότι ο στρατός δεν συγκρατείται πλέον εκ του μίσους κατά των συμμάχων. Θα έλθη η ώρα καθ’ ην η Κυβέρνησις θα δώση λογοδοσίαν των πεπραγμένων της. Ημπορείτε να χειροκροτήτε όσον θέλετε αλλά δεν θα κατωρθώσητε να απομακρύνητε τας ευθύνας τας οποίας υπέχει η κυβέρνησις απέναντι του Ελληνικού λαού».

Και ένα μικρό απόσπασμα από τη δευτερολογία του Βενιζέλου:

«Η Ελλάς εμεγαλύνθη διά του αγώνος τούτου, επέξειτενε  τα όρια αυτής και δεν δέχεται πλέον τους κολάφους, ους επί των ημερών του κ. βουλευτού εξ Αρκαδίας¹ εδέχετο, κύπτοντος τούτου και αδυνατούντος να υπερασπίση τα ελληνικά δίκαια. Η Ελλάς απεξεδύθη εις πόλεμον και τα όρια αυτής ηυξήνθησαν. Ας περιμένη δε ακόμη, διότι ο πόλεμος ο επ’ αισίοις οιωνοίς αρξάμενος δεν έληξεν έτι. Ας περιμένη να ίδη τα αποτελέσματα αυτού».

¹ Κατά τη διάρκεια της θυελλώδους εκείνης συνεδρίασης ο Βενιζέλος απαξιούσε να αναφέρει το όνομα του Δ. Ράλλη. Τον επονόμαζε εμφανώς ειρωνικά «εξ Αρκαδίας Βουλευτή».

12-13-1--3-thumb-large

Έλληνες στρατιώτες εφορμούν με εφ’ όπλου λόγχη στη μάχη του Κιλκίς.
(η φωτογραφία είναι από άρθρο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ)

Η μάχη του Κιλκίς (19-21 Ιουνίου 1913) υπήρξε η φονικότερη μάχη των Βαλκανικών πολέμων, ένα αληθινό σφαγείο για τον ελληνικό στρατό. 5.562 ήταν οι Έλληνες νεκροί και περίπου 3.000 οι τραυματίες. Γιατί όμως συνέβη αυτό; Ιστορικοί και στρατιωτικοί αναλυτές θεωρούν πως το Γενικό Στρατηγείο εφάρμοσε εσφαλμένη τακτική. Για την ακρίβεια η κατηγορία είναι πως δεν υπήρξε καν τακτική. Παρατάχτηκαν απλώς οι άνδρες με εφ’ όπλου λόγχη και άρχισαν την κατά μέτωπο επίθεση δίνοντας την ευκαιρία στους Βούλγαρους πυροβολητές κυριολεκτικά να τους «θερίσουν».
Δεν υπήρξε ούτε μία κυκλωτική κίνηση από την πλευρά των Ελλήνων. Μόνο μια παράταξη εντελώς γραμμική, χωρίς το παραμικρό βάθος και χωρίς ίχνος εφεδρείας. Ο Γάλλος στρατηγός Debeney, όταν επισκέφθηκε το 1913 το πεδίο της μάχης Κιλκίς – Λαχανά και έκπληκτος από τον τρόπο που αναπτύχθηκαν οι ελληνικές μεραρχίες σε αυτή τη μάχη δήλωσε: «Αυτή η τακτική δεν ήταν ούτε γαλλική ούτε γερμανική. Ήταν απλά …ελληνική».
Οι τραγικές επιπτώσεις της εσφαλμένης αυτής τακτικής άρχισαν να φαίνονται την τρίτη μέρα της μάχης όταν παρά τις συνεχείς προσπάθειες των Ελλήνων το Κιλκίς δε φαινόταν να πέφτει. Τότε το Στρατηγείο αναγκάστηκε να αποσύρει δυνάμεις από το μέτωπο του Λαχανά με αποτέλεσμα τη διάρρηξη του μετώπου του Λαχανά. Η έλλειψη κυκλωτικών κινήσεων οδήγησε επίσης σε σωτηρία του μεγαλύτερου τμήματος του βουλγαρικού στρατού το οποίο διέφυγε της αιχμαλωσίας οπισθοχωρώντας μόλις οι Έλληνες έφτασαν πολύ κοντά. Έτσι ο βουλγαρικός στρατός παρέμεινε αξιόμαχος και μετά τη συντριβή του στο Κιλκίς.  

ΠΗΓΕΣ:

εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, 22/6/1913

«ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΡΙΑΜΒΟ ΣΤΟ ΚΙΛΚΙΣ» εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 15/6/2013

Κιλκίς 1913
άρθρο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 23/6/2013

Γ. ΣΥΝΤΟΜΟΡΟΥ «ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΡΟ, ΚΙΛΚΙΣ, ΛΑΧΑΝΑΣ»
Εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ

ΩΡΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 100 ΧΡΟΝΙΑ
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Έκδοση της εφημερίδας Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ