Θεσσαλονίκης ιστορία (ΙΙ): η πόλη που η εβδομάδα είχε τρεις Κυριακές

Τα κείμενα που δημοσιεύονται στη σημερινή ανάρτηση προέρχονται από την εξαιρετική διαδραστική εφαρμογή: «Θεσσαλονίκη, πόλη των Βαλκανίων, 1900-1930» που εκπονήθηκε από το ΕΛΙΑ και περιλαμβάνει σημαντικό φωτογραφικό υλικό. Η εφαρμογή αναρτήθηκε στο blog Έρρωσο της φιλολόγου Σοφίας Κανταράκη.

διαδραστική εφαρμογή για την ιστορία της Θεσσαλονίκης:
http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm

1900-1911

Οι εργασίες και το εμπόριο –κυρίως το εμπόριο- συνεχίζονται ακόμα και την Κυριακή, η οποία δεν είναι όπως στα μέρη μας μια ήσυχη μέρα αργίας που κυλάει σε αργούς ρυθμούς μέσα στην πλήξη και τη νύστα υπό τους ήχους των καμπανών. Κι αυτό γιατί στη Θεσσαλονίκη η μέρα αργίας επαναλαμβάνεται τρεις φορές μέσα στην εβδομάδα για τους πιστούς τριών διαφορετικών θρησκειών. Την Παρασκευή αργούν οι Μουσουλμάνοι, το Σάββατο οι Εβραίοι, και την Κυριακή οι Χριστιανοί –καθολικοί και ορθόδοξοι- έχουν τον ελεύθερο χρόνο να βολτάρουν. Θα μπορούσαμε έτσι να πούμε πως στη Θεσσαλονίκη η εβδομάδα έχει τρεις Κυριακές.

Marcelle Tinayre «Ένα καλοκαίρι στη Θεσσαλονίκη (Απρ. – Σεπ. 1916) Ασσίνη
από το http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm

.

Οι τρεις εθνότητες μπορούν να διακριθούν με βάση τα πνευματικά χαρακτηριστικά τους. Όσον αφορά στην ευελιξία, οι πιστοί του Μωυσή κατέχουν αναμφίβολα τα πρωτεία, αφήνοντας τους υπόλοιπους πολύ πίσω. Οι Εβραίοι είναι τρίγλωσσοι. Μπορούν να μιλήσουν εξίσου άνετα και εξίσου άσχημα τα ισπανικά, τα ελληνικά και τα τουρκικά. Οι Έλληνες μπορούν να εκφράσουν τις σκέψεις τους σε δύο γλώσσες, τα ελληνικά και τα τούρκικα. Οι Τούρκοι μοιράζονται με τους θεούς και τους Άγγλους το προνόμιο του να έχουν μία μόνο γλώσσα…

ΤΖΟΡΤΖ ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ ΑΜΠΟΤ «Ένας Άγγλος στη Μακεδονία του 1900» Στοχαστής
από το http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm

.

«…Αν οι Εβραίοι θεωρούνται ως ρυθμιστές του εμπορίου της Θεσσαλονίκης, οι Έλληνες μπορούν δικαίως να διεκδικήσουν τη θέση των κύριων εκπροσώπων της πνευματικής καλλιέργειας. Σε αριθμό και σε πλούτο οι τελευταίοι υστερούν ανυπολόγιστα έναντι των Εβραίων, αλλά ό,τι τους λείπει σε αυτούς τους τομείς αναπληρώνεται με το παραπάνω από τις λογοτεχνικές επιδόσεις και την αγάπη τους για την πρόοδο. Οι Έλληνες διατηρούν αρκετά εξαιρετικά ιδρύματα για τη μόρφωση των νέων τους και οι μαθητές και των δύο φύλων που φοιτούν σε αυτά ετησίως ανέρχονται σε 2.000. Εκτός απ’ αυτούς, ένας αριθμός αγοριών και κοριτσιών φοιτούν σε γαλλικά και ιταλικά σχολεία, για να εκμάθουν και ξένες γλώσσες.»

Τζωρτζ Φρέντερικ Άμποτ, «Ένας Άγγλος στη Μακεδονία του 1900»,
Στοχαστής

.

«… Η Θεσσαλονίκη έχει τις αντιθέσεις της. Κοντά στην προκυμαία, όπου βρίσκονται τα μεγάλα ξενοδοχεία και βουλεβάρτα, πίνουν ηδύποτα και κυκλοφορούν ιππήλατα τραμ, υπάρχει μια αίσθηση Ευρώπης. Στο εσωτερικό της πόλης οι δρόμοι στενεύουν και είναι σκεπαστοί. Τα παζάρια είναι σκοτεινά, ανατολίτικα και δύσοσμα, όσο πιο ανατολίτικα τόσο πιο δύσοσμα. […] Σε ένα τμήμα της Θεσσαλονίκης μπορείς να απολαύσεις ένα ωραίο γαλλικό γεύμα. Αν πηδήξεις σε ένα τραμ, μέσα σε πέντε λεπτά βρίσκεσαι σε άλλη χώρα, όπου δεν υπάρχουν καρέκλες και τραπέζια, ούτε τίποτε άλλο, παρά μόνον ψάθες, τουρκικό φαγητό και ο βαρύς αποχαυνωτικός καπνός των μουσουλμάνων με τα τουρμπάνια, που καπνίζουν ναργιλέδες.»

John Foster
Fraser, Pictures from the Balkans, 1907

(Από το Η Θεσσαλονίκη των περιηγητών, 1430-1930, Μίλητος)

1912-1913

«… Χθες, ακόμα, η πόλη ήταν κομμάτι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Δεν έχει σχεδόν περάσει χρόνος από τότε που την επισκέφθηκε ο Σουλτάνος, κι όλοι, μικροί και μεγάλοι, σ’ όποια φυλή κι αν ανήκαν, ό,τι Θεό κι αν προσκυνούσαν, είχαν παραταχθεί στην Μπουλβάρ χαμιδιέ να τον υποδεχθούν και να τον δουν να περνά με τη χρυσή του άμαξα. Επίσημα στολισμένη η πόλη, με τεράστιες αψίδες… στου Αλατίνη, στο Συντριβάνι, παντού. Μα πότε πρόλαβε αυτή η πόλη να γίνει ελληνική;

27 Οκτωβρίου 1912

«… Τ’ αμάξι έτρεχε με κρότο στα βρεμένα καλντερίμια του έρημου δρόμου της Θεσσαλονίκης. Ο Τούρκος του αμαξιού μού έδειξε δεξιά την Αγία Σοφία που είναι τζαμί, μα που θα ξαναγίνει εκκλησία πάλι. Περάσαμε τον καινούργιο Μητροπολιτικό ναό, που δεν έχει τελειώσει ακόμη. Γυρίσαμε αριστερά και η πρώτη πόρτα ήταν του Ελληνικού Προξενείου και δίπλα η αυλή της Μητρόπολης. […] Επήγαμε στο ξενοδοχείο “Σπλέντιτ” στον παραλιακό δρόμο. Αχ θάλασσα, θάλασσα… με ηδονή ανασαίνω τη μυρωδιά σου. […] Στηθήκαμε στο καταφώτιστο ξενοδοχείο του Ρόμπαπα. Κοσμοπλημμυρισμένο κυρίες με βραδινές όμορφες φορεσιές και , κυρίως ξένους, αλλά και Έλληνες με καθαρά πουκάμισα».

29 Οκτωβρίου 1912

«… Ήμουνα με τη Νάτα στα πλούσια εμπορικά του δρόμου Σαμπρή πασά (Βενιζέλου) κι αγόραζα εσώρουχα, όταν έξαφνα ακούσαμε ταραχή, στρατιωτικές μουσικές, ζητωκραυγές, σούσουρο. Πεταχτήκαμε έξω και τι να δούμε; Πολύ βουλγαρικό στρατό που έμπαινε βαδίζοντας δίπλα δίπλα με τον ελληνικό –δεξιά ο δικοί μας, αριστερά οι Βούλγαροι–, με ξεδιπλωμένες σημαίες και ύφος καταχτητάδων. […] Το διοικητήριο είναι μεγαλόπρεπο κτήριο με πλούσια αλλά ακαλαίσθητη επίπλωση. Το είχαν επισκευάσει και ανακαινίσει όταν ήλθε στη Θεσσαλονίκη ο Σουλτάνος ο Μεχμέτ και από τότε άφησαν την κεντρική είσοδο του σιδερένιου καγκελωτού περιβόλου κλειστή, για να μην περάσει άλλος θνητός μετά τον Χαλίφη».

από το ημερολόγιο του Φίλιππου Δραγούμη
από το http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm

Η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου:

…Ο Διοικητής Χωροφυλακής Μομφεράτος κρατούσε γερά την τάξη με τους χίλιους περίπου Κρητικούς χωροφύλακες και παντού βασίλευε χαρά και ευθυμία, γιατί η πόλη γιόρταζε την κατάληψη του Μπιζανιού.
Ο Βασιλιάς Γεώργιος εξακολουθεί, πεισματικά μπορεί να πει κανείς, ν’ απαγορεύει να τον συνοδεύουν και να τον φρουρούν από απόσταση μικρότερη των 40-50 βημάτων στους περιπάτους του, που έβγαινε μόνο με τον υπασπιστή του Φραγκούδη. Έτσι δεν ήταν δύσκολο στο δολοφόνο να ρυθμίσει το πού και πότε θα τον χτυπήσει.
Στις 4:30 περίπου ο Βασιλιάς επέστρεφε στην έπαυλή του, όταν στην περιοχή Κερίμ Εφέντη, κοντά στο καφενείο Πασά Λιμάν, στη διασταύρωση Πύργων Αγίας Τριάδος, πάνω στο δεξί πεζοδρόμιο και όχι μακρυά από το Αστυνομικό Τμήμα, ο δολοφόνος παραμόνευε καθισμένος στο καφενείο δίπλα σε δυο τρεις Τούρκους, έφυγε βιαστικά και από απέναντι προσπέρασε τη συνοδεία, βαδίζοντας αντίθετα. Μόλις προσπέρασε ο Βασιλιάς τη γωνία, τον πλησίασε και τον πυροβόλησε
από πίσω, από απόσταση δύο-τριών βημάτων, με μια μαυροβουνιώτικη κουμπούρα Καρά Νταγ, τα βλήματα της οποίας είναι από μολύβι και ασφαλώς ο δολοφόνος τα χάραξε, γιατί όταν το βλήμα πέρασε την καρδιά και βγήκε από το στήθος, δημιούργησε μια τεράστια πληγή.
Παραπατώντας ο Βασιλιάς, γονατίζει κι αμέσως τρέχουν όσοι ήταν κοντά του και τον συγκρατούν, ενώ άλλοι στρέφονται για να λυντσάρουν το δολοφόνο, που τότε προσπάθησε να σκοτώσει και τον υπασπιστή Φραγκούδη.
Φαίνεται όμως ότι τα χέρια του έτρεμαν, γιατί η σφαίρα αστόχησε κι ο υπασπιστής τον άρπαξε, του πήρε το όπλο και τον παρέδωσε στους χωροφύλακες, ενώ ταυτόχρονα φώναξε: «Ένα αμάξι, γρήγορα, ένα αμάξι».
Ο Βασιλιάς μόλις που πρόλαβε να ρίξει μια ματιά σ’ ένα στρατιώτη που τον ανασήκωσε και να του σφίξει το χέρι. Σε αφασία τον μετέφεραν στο ΠΑΠΑΦΕΙΟ που είχε μετατραπεί σε νοσοκομείο λόγω του πολέμου, κι εκεί τον υποδέχτηκε ο ανθυπίατρος Μαλαμίδης…»

Γεωργίου Σταμπουλή, «Η ζωή των Θεσσαλονικέων πριν και μετά το 1912», Διόσκουροι 1984

από το http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm

Ετικέτες: η πόλη που η εβδομάδα είχε τρεις Κυριακές