Στα 200 π.Χ.
«Aλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων—»
Μπορούμε κάλλιστα να φαντασθούμε
πως θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής.
A βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».
Είναι κι αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.
Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·
και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός
που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κ’ εσαρώθη.
Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς·
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.
Εμείς· οι Aλεξανδρείς, οι Aντιοχείς,
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
επίλοιποι Έλληνες Aιγύπτου και Συρίας,
κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ώς μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ώς τους Ινδούς.
Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ «ΠΟΙΗΜΑΤΑ»
Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ
από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
Μετά τη νίκη στο Γρανικό ποταμό, που ήταν η πρώτη νίκη του Μεγάλου Αλέξανδρου εναντίον των Περσών, ο Μακεδόνας βασιλιάς έστειλε από τα λάφυρα, 300 περσικές ασπίδες, όχι στην Πέλλα, αλλά στην Αθήνα, -οι Αθηναίοι τις κρέμασαν στον Παρθενώνα- με την επιγραφή «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασία κατοικούντων».
Ως γνωστόν οι Σπαρτιάτες δεν είχαν δεχτεί να ακολουθήσουν τον Αλέξανδρο στην εκστρατεία του.
Ποια είναι όμως η σημασία της φράσης «για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα», με την οποία τελειώνει το ποίημα ο Καβάφης;
Εδώ οι απόψεις διχάζονται. Αρκετοί θεωρούν πως η φράση δείχνει το θαυμασμό του Καβάφη στα αποτελέσματα της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που έφερε τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού στα βάθη της Ασίας.
Υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη που ισχυρίζεται πως ο Καβάφης έγραψε τη φράση με ειρωνική διάθεση. Το εγκώμιο του ελληνιστικού κόσμου πλέκεται από τον αφηγητή του ποιήματος στα 200 π.Χ., τρία χρόνια δηλαδή πριν τη σαρωτική ήττα των Μακεδόνων από τους Ρωμαίους στις Κυνός Κεφαλές και δέκα χρόνια πριν την άλλη μεγάλη τους ήττα στη Μαγνησία. Είναι λοιπόν η εποχή που αρχίζει η παρακμή της ελληνιστικής εποχής. Ο Edmund Keely¹ θεωρεί πως ο Καβάφης γράφοντας το στίχο «για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα» εννοεί ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή: «πώς να μη μιλούμε για Λακεδαιμονίους τώρα!». Αφού η Σπάρτη, η μεγάλη και υπεροπτική, έχει ξεπέσει τώρα σε τόσο μεγάλο βαθμό, τι μπορεί να περιμένει τον καινούριο και μεγάλο κόσμο που εξυμνεί με τόση περηφάνια αλλά και αλαζονεία ο ομιλητής;
¹Edmund Keely: Η ΚΑΒΑΦΙΚΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ
Ετικέτες: για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!
λογομνήμων... 
14/09/2011 στο 12:37 πμ |
Eάν ισχύει η φράση …πως οι Ελληνες κυρίευσαν τους Ρωμαίους με τον πολιτισμό, τον Ελληνιστικό βέβαια καθώς και η γλώσσα διάδοσης του Χριστιανισμού, τότε αδυνατίζει η άποψη τού E. Keely en η Σπάρτη δεν αφήνει ούτε αρχαιολογικό χώρο …
14/09/2011 στο 7:18 μμ |
Είναι νομίζω δύσκολη η εξήγηση αυτού του στίχου. Θα συμφωνούσα μαζί σου, όπως συμφωνεί άλλωστε και ο Ρένος Αποστολίδης (http://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=58870.0) αν δεν υπήρχε στο προηγούμενο ποίημα ο στίχος:
«Το φρόνημα της Σπάρτης ασφαλώς δεν ήταν ικανός
να νοιώσει ένας Λαγίδης χθεσινός»
14/09/2011 στο 7:55 μμ |
Γνώμη μου είναι ότι η ειρωνεία είναι κατά των Λακεδαιμονίων. Βέβαια αλλού ο ποιητής εκφράζει το θαυμασμό για τα ήθη τους, αλλά εδώ μάλλον καταφέρεται ενάντιά τους, διότι, προσκολλημένοι στις παραδόσεις τους, δεν αντιλήφθηκαν τις αλλαγές των καιρών και το γεγονός ότι οι Μακεδόνες ήταν πλέον οι νέοι ηγέτες που έδωσαν μία τεράστια ώθηση στον ελληνισμό.
Εξάλλου υπάρχει κι μία νότα προσωπικής εμπλοκής του ποιητή στην… υπόθεση. Είναι αυτό το «εμείς ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας» . Ο ποιητής θεωρεί τον εαυτό του απόγονο των πολεμιστών Μακεδόνων που έφεραν τον ελληνικό πολιτισμό στην Αίγυπτο και στη Μικρά Ασία και έχει ένα λόγο παραπάνω να ειρωνεύεται αυτούς που έμειναν προσκολλημένοι στα στενά τους σύνορα και δεν συμμετείχαν στο χτίσιμο του νέου ελληνικού κόσμου, επειδή δεν στάθηκαν ικανοί να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της νέας εποχής.
14/09/2011 στο 9:40 μμ |
Αταίριαστε, δε θα διαφωνήσω, είναι λογική η σκέψη σου, αλλά κι έτσι να είναι, νομίζω πως τελικά αυτό που έλκει τον Καβάφη δεν είναι τα κατορθώματα του Αλέξανδρου ούτε η δόξα των ελληνιστικών χρόνων αλλά περισσότερο η παρακμή.
14/09/2011 στο 9:40 μμ |
Θωμά, επί του συγκεκριμένου θέματος δεν έχω άποψη, άλλωστε όπως διαφαίνεται και από το κείμενό σου αλλά και από τα σχόλια, είναι πολύ δύσκολο να καταλήξει κάποιος με απόλυτη βεβαιότητα. Όλες οι απόψεις μπορούν να τεκμηριωθούν με πολλά επιχειρήματα, οπότε εγώ θα κάνω κάτι απλό: Θα συμφωνήσω με όλες, χα, χα, χα…
Καληνύχτα.
14/09/2011 στο 9:51 μμ |
Ευχαριστούμε, μας τιμάς όλους, άλλωστε η ποίηση του Καβάφη δεν έχει ανάγκη σχολιασμού, είναι από μόνη της οικουμενική -να, πάλι ο ελληνιστικός κόσμος, μήπως είχαν δίκιο τελικά οι Αταίριαστος και GB;-, είμαι όμως σίγουρος πως θα έχεις άποψη για το αυριανό ποίημα που δεν είναι καθόλου διφορούμενο.
04/05/2012 στο 12:56 πμ |
Δυστυχώς εγώ δεν μπορώ να είμαι ήπιος με αυτά που διαβάζω! Θα συνιστούσα στους περισσότερους σχολιαστές αλλά και στους περισσότερους Έλληνες να αφήσουν τον Καβάφη στους ξένους και να διαβάζουν Κική Δημουλά γιατί αυτή μας αξίζει! Είναι εντελώς γελοίο να ισχυρίζεται κάποιος πως θέλει να ειρωνευτεί τους Σπαρτιάτες. Όχι γιατί σε όλο του το έργο τους θαυμάζει, θα μπορούσε σε ένα στίχο να παραστρατίσει, αλλά γιατί ένας Καβάφης δεν θα μπορούσε ποτέ να γράψει ένα ποιήμα που να μην λέει κάτι το «ποιητικό», δηλαδή κάτι που να μην έχει μια «ανατροπή» μια «δεύτερη σκέψη». Ακόμη και η μέτριοι ποιητές ξέρουν αυτή τη τεχνική. Το ποιήμα όπως και το αστείο μας «διεγείρουν» γιατί αποκλείουν το προφανές. Τι ηλιθιότης να γράφει κάποιος π.χ «πως ο τάδε είναι σπουδαίος, είναι μεγάλος, είναι φοβερός…..επειδή είναι καταπληκτικός.» Φυσικά οι «ανίδεοι Αντιοχείς» ακόμη και αυτό μπορεί να το θεωρήσουν ποίηση, όμως η μεγάλη ποίηση τους ξεπερνά. Και τέλος πάντων ο άνθρωπος δεν έβαλε ερωτηματικό στο τέλος, θαυμαστικό έβαλε, γαμώτο μου.
04/05/2012 στο 8:32 πμ |
Πολλές σκέψεις μου δημιούργησε το σχόλιο σας.
Πρώτα πρώτα θα συμφωνήσω μαζί σας στην ερμηνεία του καβαφικού στίχου. Και εγώ έτσι το βλέπω, καθόλου δηλαδή σαν ειρωνεία εναντίον των Σπαρτιατών (τι φοβερή λεπτομέρεια η αντικατάσταση του ερωτηματικού με το θαυμαστικό! Αν το είχα παρατηρήσει θα το είχα συμπεριλάβει οπωσδήποτε στην ανάρτηση).
Θα διαφωνήσω όμως με το απαξιωτικό για τους Έλληνες αναγνώστες -και ποιητές- ύφος του σχολίου σας. Η Δημουλά είναι σπουδαία ποιήτρια και σπουδαίος άνθρωπος. Άλλο βέβαια το μέγεθος του Καβάφη, νομίζω όμως πως είναι άδικο να τους συγκρίνουμε.
07/05/2012 στο 2:17 πμ
Θα μου επιτρέψετε να κρατήσω την άποψή μου για την Κική Δημουλά, είναι τόσο «εύκολα» αυτά που γράφει και ταυτόχρονα τόσο μπερδεμένα σαν να μην έχει τίποτα να πει. Στο θέμα μας τώρα. Αν θέλουμε να είμαστε απόλυτα δίκαιοι θα πρέπει να υιοθετήσουμε την άποψη του Κήλυ, ο οποίος φυσικά επιμένει ότι στο ποιήμα εξυμνεί τους Σπαρτιάτες, τοποθετεί όμως το ποιήμα στον τίτλο του, δηλαδή στο 200π.χ την εποχή που οι Ρωμαίοι «επελαύνουν» καταλύοντας σιγά-σιγά όλα τα Ελληνιστικά κρατίδια και ανήσυχοι όλοι οι Έλληνες ξαναθυμούνται τους Σπαρτιάτες οι οποίοι, ίσως, λόγω της γενναιότητάς του θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν σε μια νίκη εναντίον αυτού του νέου και κατά τα φαινόμενα ακατανίκητου εχθρού. Μια επανάλειψη
δηλαδή παρόμοιων ιστορικών γεγονότων, πρόχειρα μπορώ
να θυμηθώ τον Κροίσο που λίγο πριν πεθάνει θυμήθηκε τον
Σόλωνα. Και φυσικά όταν μιλάμε για τον Κήλυ μιλάμε για τον άνθρωπο που κατέστησε τον Καβάφη (σύμφωνα με τους περισσότερους συγγραφείς) τον μεγαλύτερο ποιητή του 20ου αιώνα.
22/03/2022 στο 3:44 μμ |
Όσοι σχολιάζουν πως συμφωνούν με τον Keely, θέλουν είτε να εντυπωσιάσουν μέσω μίας επιτηδευμένα ριζοσπαστικής άποψης χωρίς βάση, όπβως ακριβώς και ο Keely δηλαδή (έτσι να παρουσιάσουμε κάτι καινούργιο ρε αδερφέ), είτε είναι Σπαρτιάτες και το έχουν πάρει πατριωτικά.
Ο Καβάφης είναι ξεκάθαρος και δεν αφήνει καμία αμφισβήτηση στην τελευταία του φράση, η οποία είναι απολύτως ρεαλιστική και καθόλου ειρωνική. Δεν υποτιμά τον ιστορικό ρόλο των Σπαρτιατών (εξ ου και το κατανοητικό «Είναι κι αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.» που αναφέρει μετά την εξήγησης της στάσης τους), ωστόσο εξυψώνει στα ουράνια το αποτέλεσμα της αλεξανδρινής εκστρατείας που μετέδωσε το ελληνικό πνεύμα, πολιτισμό και γλώσσα, στα πέρατα της οικουμένης. Κι αυτό αξίζει περισσότερα από κάθε στρατιωτική νίκη, από οποιαδήποτε πανίσχυρη στρατιωτική μηχανή («δε πα να σαι ο Αττίλας, αναφέρει σε σχετικό σχολιασμό ο μεγάλος Ρένος Αποστολίδης).
ΥΓ. Όσο για το επιχείρημα περί …ερωτηματικού που ανέφερε κάποιος φίλος πιο πάνω, είναι το ίδιο αστείο όσο και το ψευτοκουλτουριάρικο ύφος του στο προκλητικό και προσβλητικό του σχόλιο. (προσπαθήστε να αποβάλετε τον Έλληνα οπαδό χούλιγκαν από μέσα σας. Καλό θα σας κάνει).