ο παπα-Νάρκισσος

Ο παπα-Νάρκισσος είναι ένα βαθιά ανθρώπινο και συγκινητικό διήγημα του Δημητρίου Βικέλα (1835-1908).
Κεντρικός ήρωας ένας νεαρός παπάς, φρεσκοπαντρεμένος, που έχει αναλάβει εδώ και τρεις μήνες τα καθήκοντα του ιερέα σε ένα νησιώτικο χωριό. Όλα πηγαίνουν καλά στη ζωή του, οι χωρικοί, παρά το νεαρό της ηλικίας του, τον σέβονται και τον εκτιμούν, η έγκυος γυναίκα του τον λατρεύει, «οι αγροί του προεμήνυον ευκαρπίαν», μόνο που υπάρχει μια σκιά στη διαφαινόμενη ευτυχία του, μια ανησυχία στα βάθη της ψυχής του. Γιατί ο παπα-Νάρκισσος έχει ένα αδύνατο σημείο: φοβάται να αντικρίσει το θάνατο στα πρόσωπα των νεκρών.

Και όμως η ευτυχία του δεν ήτο εντελής. Την επεσκίαζε μία μεγάλη και διαρκής ανησυχία. Ο ιερεύς παραμυθεί τους ψυχορραγούντας και κηδεύει τους νεκρούς. Τους νεκρούς! Ιδού η σκέψις η οποία τον εβασάνιζε, το νέφος του οποίου η σκιά εμαύριζε τον φαιδρόν άλλως ορίζοντα του βίου του.
Ο τρόμος του θανάτου τον κατείχεν αφότου τον έφερον, μικρόν έτι, ν’ ασπασθή τα κλειστά ψυχρά βλέφαρα του νεκρού πατρός του.

Επειδή σ’ αυτή τη ζωή τίποτε δεν είναι πιο σίγουρο από το θάνατο, έφτασε γρήγορα για τον παπα-Νάρκισσο η ώρα της αλήθειας. Ο Γεροθανάσης ήρθε μια μέρα στο σπίτι του να τον ενημερώσει πως ο λεπρός που ζούσε απομονωμένος σε μια καλύβα, μακριά απ’ τους υπόλοιπους ανθρώπους, ήταν ετοιμοθάνατος και του ζητούσε να τον επισκεφθεί για να μεταλάβει. Διπλό το βάρος για τον παπα-Νάρκισσο μια και θα έπρεπε τώρα να έρθει αντιμέτωπος όχι μόνο με το θάνατο ενός συνανθρώπου του αλλά και με τη φρικιαστική όψη του λεπρού.  Ωστόσο δεν έδειξε κανένα δισταγμό στο να σπεύσει στο πλευρό του ετοιμοθάνατου, εκτός από ένα ελαφρύ τρέμουλο στη φωνή του. Και καθώς οι δύο άντρες ξεκινούν για την απομακρυσμένη καλύβα, ο συγγραφέας αρχίζει να διηγείται την ιστορία του λεπρού, από την οποία αναδεικνύεται το μεγαλείο της ανθρωπιάς του Γεροθανάση.

Εις την εσχατιάν εκείνην της νήσου, μόνος, έρημος, μακράν πάσης κοινωνίας ανθρώπων, διήλθε τον βίον φέρων το βάρος προγονικής συμφοράς, ανεύθυνος αυτός, ζων άνευ ελπίδος, άνευ παρηγορίας, άνευ σκοπού. Ορφανός, άκληρος, άπορος, κατελήφθη νεώτατος έτι υπό βδελυράς νόσου. Οι ομόχωροί του τον ηνάγκασαν να υποβληθή εις απομόνωσιν, αναλαβόντες την υποχρέωσιν της συντηρήσεώς του. Δεν ήτο βεβαίως υπέρογκον το βάρος διά την κοινότητα της νήσου. Ο Γεροθανάσης, του οποίου οι ολίγοι αγροί έκειντο πέρα της καλύβης του λεπρού, ανεδέχθη την μεταφοράν της εβδομαδιαίας προμηθείας άρτου. Αλλά δεν περιωρίσθη εις τούτο η αγαθότης του φιλανθρώπου χωρικού. Εβοήθει τον άθλιον ερημίτην εις την καλλιέργειαν του μικρού κήπου του, επισκευάζων τα εργαλεία του, προμηθεύων σπόρους, δίδων συμβουλάς. Έμενε συνομιλών με τον ασθενή, εξοικειωθείς εκ της μακράς συνηθείας προς το απεχθές νόσημά του. Και τον επερίμενεν ο λεπρός, μετρών τας ημέρας και τας ώρας μέχρι της προσεχούς επισκέψεως. Ο Γεροθανάσης ήτο ο μόνος σύνδεσμος μεταξύ αυτού και του λοιπού κόσμου. Ουδείς άλλος τον επλησίαζεν.

Φτάνοντας έξω απ’ την καλύβα, ο παπα-Νάρκισσος περιγράφεται απ’ το συγγραφέα «με τας χείρας τρεμούσας ολίγον». Είναι φανερό πως η ταραχή του είχε μεγαλώσει. «Ήτο κάτωχρος».
Λίγο πριν περάσει μέσα όμως, συναισθανόμενος την ιερή αποστολή του, βρήκε την απαιτούμενη δύναμη. «Το βήμα του ήτο στερεόν, αι χείρες του δεν έτρεμον καθώς πριν, δεν εδίσταζε πλέον. Ενίκησε τους τελευταίους ενδοιασμούς της δειλίας η συναίσθησις της ιεράς αποστολής του».
Μπήκε μόνος στην καλύβα. Ο Γεροθανάσης έμεινε στην είσοδο και περίμενε για πολλή ώρα. Δε θα μάθουμε ποτέ τι ειπώθηκε μεταξύ τους. Ο συγγραφέας θα προτιμήσει να μην ενοχλήσει με την αδιακρισία του τις τελευταίες στιγμές του λεπρού. Είχε άραγε αμαρτήματα να εξομολογηθεί; Είχε μήπως παράπονα; Θα μείνει για πάντα μυστικό. Στο κάτω κάτω ας φανταστεί κάτι και ο αναγνώστης. Σημασία έχει το πώς βγήκε απ’ την καλύβα ο παπα-Νάρκισσος. «Εβάδιζε με ορθίαν και ακίνητον την κεφαλήν, με το βλέμμα ήρεμον, ενώ έσειεν ο άνεμος την λυτήν κόμην του. Εφαίνετο άλλος ήδη άνθρωπος!».
Ναι, ο παπα-Νάρκισσος, μεταλαβαίνοντας τον λεπρό και συμπαραστεκόμενος στις τελευταίες του στιγμές, καταφέρνει επιτέλους να υπερνικήσει τους φόβους του και να αντικρίσει με ψυχική ικανοποίηση τόσο το Γεροθανάση όσο και την παπαδιά που είχε εντωμεταξύ έλθει κι αυτή στην καλύβα, γεμάτη ανησυχία για το αν θα τα κατάφερνε στο δύσκολο αυτό καθήκον ο σύζυγός της.

Επλησίασε προς τον γέροντα και προς την σύζυγόν του χωρίς ουδεμίαν να εκφράση απορίαν διά την έλευσίν της. Αμφότεροι εκείνοι δεν εκινήθησαν προς προϋπάντησίν του. Τον επερίμενον να έλθη. Δεν απηύθυναν ερώτησιν προς αυτόν. Επερίμενον να ομιλήση.
– Ανεπαύθη, είπεν ο ιερεύς.
Ο Γεροθανάσης και η παππαδιά έκαμαν εν σιωπή τον σταυρόν των.
– Aύριov το πρωΐ θα έλθωμεν να τον θάψωμεν, εξηκολούθησεν.
Η φωνή του είχε τι το σοβαρόν, το επιβάλλον. Ουδέποτε η σύζυγός του τον ήκουσεν ομιλούντα ούτω. Τον ήκουε και τα δάκρυα ανέβαινον ησύχως εις τους οφθαλμούς της. Ησθάνετο ότι η δοκιμασία αύτη ενίσχυσε διά παντός την ψυχήν του.
– Nα μείνω εδώ την νύκτα; ηρώτησεν ο Γεροθανάσης.
– Μείνε. θα έλθω πολύ πρωΐ.
Και βλέπων την σύζυγόν του, ήτις έτεινε προς αυτόν το ράσον,
– Καλά έκαμες και μου το έφερες, είπεν. Εσκέπασα με το άλλο τον νεκρόν.
Και βαδίζοντες ο εις παρά τον άλλον επέστρεψαν εις την οικίαν των πεζοί ο ιερεύς και η σύζυγός του.

Το διήγημα «Ο Παπα-Νάρκισσος» περιέχεται στη συλλογή «Διηγήματα» του Δημητρίου Βικέλα, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ.
Στην εισαγωγή αυτής της έκδοσης αναφέρεται πως ο Βικέλας εμπνεύστηκε την υπόθεση του διηγήματος από ένα πραγματικό περιστατικό, τη συνάντηση με έναν λεπρό στα βουνά της Μήλου.
Ολόκληρο το διήγημα υπάρχει στις ιστοσελίδες:
http://www.myriobiblos.gr/greekliterature/vikelas_narkissos.html (μονοτονικό σύστημα)
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/prose/dhmhtrios_bikelas_o_pappa-narkissos.htm (πολυτονικό σύστημα)