ιθ΄) Ιούδας: μια προδοσία, πολλά αναπάντητα ερωτήματα

Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης είναι το πιο αμφιλεγόμενο πρόσωπο της Καινής Διαθήκης. Ο άνθρωπος που πρόδωσε τον Ιησού Χριστό για 30 αργύρια και ύστερα, κυνηγημένος από τύψεις, αυτοκτόνησε. Στην Καινή Διαθήκη δεν υπάρχουν πληροφορίες για την καταγωγή του, ούτε και για την οικογένειά του. Επίσης δεν υπάρχει η παραμικρή νύξη για τον τρόπο εκλογής του στην ομάδα των 12 μαθητών πέρα από μια φράση του Ιησού: “Εγώ γνωρίζω ποιους διάλεξα για μαθητές μου”, (Ιωάννης, 13).

Ωστόσο ένας διάλογος μεταξύ Ιησού και Ιούδα μας δίνει ένα μικρό ίχνος του χαρακτήρα του. Την ώρα που η Μαρία, η αδελφή του Λαζάρου (Ιωάννης, 12), πλένει με ακριβό μύρο τα πόδια του Χριστού, ο Ιούδας εκφράζει την αντίθεσή του λέγοντας πως αν πουλούσαν το πανάκριβο αυτό μύρο θα έβγαζαν τουλάχιστον 300 δηνάρια, τα οποία θα μπορούσαν να τα μοιράσουν στους φτωχούς. Ο Ιησούς του απαντάει πως για τους φτωχούς θα έχουν τη δυνατότητα να φροντίζουν για πάντα, για τον ίδιο όμως όχι.

Ο Ιωάννης δεν αρκείται στην αναφορά του γεγονότος, εκφράζει παράλληλα την άποψη πως ο Ιούδας είπε ό,τι είπε όχι γιατί νοιαζόταν για τους φτωχούς αλλά γιατί ήθελε να κλέψει τα χρήματα. Μάλλον ο Ιωάννης έγραψε ένα τόσο σκληρό σχόλιο επηρεασμένος από την μετέπειτα πράξη του Ιούδα, αν όμως απομονώσουμε το γεγονός, ίσως τα λόγια του Ιούδα να οφείλονται σε υπερβάλλοντα ζήλο. Βρισκόμενος τόσον καιρό δίπλα στον Ιησού και βλέποντας το ενδιαφέρον του για τους φτωχούς τι πιο φυσικό από το να εκφράσει αυτή τη γνώμη. Άλλωστε ο Ιούδας, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είχε δείξει μέχρι τότε σημάδια απληστίας ή κακού χαρακτήρα. Γι’ αυτό ο Ιωάννης αναγκάζεται να πει -όπως και ο Λουκάς- πως ο διάβολος έβαλε στον Ιούδα την ιδέα της προδοσίας.

Μια που φτάσαμε στην προδοσία ας θυμηθούμε τι έγινε στον Μυστικό Δείπνο (Ιωάννης, 13), την ώρα που ο Ιησούς είπε στους μαθητές του: ”ένας από σας θα με προδώσει”. Οι μαθητές τα έχασαν, άρχισαν να κοιτάζουν με υποψίες ο ένας τον άλλο, ο Ιωάννης τότε τον ρώτησε “ποιος, είναι, Κύριε, αυτός που θα σε προδώσει;” και ο Ιησούς απάντησε: “είναι αυτός που θα του δώσω το ψωμί”. Μόλις το έδωσε στον Ιούδα, του είπε: “ό,τι είναι να κάνεις, κάντο γρήγορα.” Όμως κανείς μαθητής δεν κατάλαβε τίποτα! Όπως γράφει ο Ιωάννης, ο Ιούδας ήταν ο ταμίας της ομάδας και όλοι νόμισαν πως ο Ιησούς του έλεγε να αγοράσει γρήγορα ό,τι ήταν απαραίτητο για τη γιορτή του Πάσχα ή να δώσει κάτι στους φτωχούς. Άρα ο Ιούδας δεν είχε δείξει μέχρι τότε καμία κακή διαγωγή. Να γιατί κανείς δεν τον υποπτεύθηκε. Και να γιατί ο Ιωάννης γράφει πως μπήκε ο διάβολος μέσα του. Προφανώς δεν μπορούσε να εξηγήσει με άλλο τρόπο την ενέργεια του Ιούδα. Άλλωστε το να κρατάει κάποιος το ταμείο προϋποθέτει ακεραιότητα χαρακτήρα. Δε θα μπορούσε να το έχει ο οποιοσδήποτε.

Φτάνουμε έτσι στα αίτια της προδοσίας. Όπως είπαμε ο Ιωάννης θεωρεί πως ο διάβολος επηρέασε τον Ιούδα. Το ίδιο και ο Λουκάς ενώ ο Ματθαίος και ο Μάρκος γράφουν πως ο Ιούδας έκανε ό,τι έκανε αποκλειστικά για τα 30 αργύρια.
Έχουν διατυπωθεί βέβαια και άλλες θεωρίες. Η πιο λογικοφανής υποστηρίζει πως ο Ιούδας περίμενε από τον Ιησού να ελευθερώσει τους Εβραίους από τη ρωμαϊκή κατοχή και μόλις συνειδητοποίησε πως ο Ιησούς δεν είχε στο μυαλό του να δημιουργήσει εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα απογοητεύτηκε και τον πρόδωσε. Άλλοι μελετητές υποστηρίζουν πως ο Ιούδας προσπάθησε να αναγκάσει τον Ιησού να επιδείξει τις δυνάμεις του, υπάρχει ακόμα η θεωρία πως ο Ιούδας ήταν μέρος ενός ευρύτερου θεϊκού σχεδίου, όλα αυτά όμως παραμένουν θεωρίες. Τα μόνα κίνητρα που αναφέρονται ρητά από τους Ευαγγελιστές είναι η φιλαργυρία και η επίδραση του σατανά.

“Ο Ιούδας αποχωρεί από τον Μυστικό Δείπνο”
πίνακας του Carl Bloch
από το http://en.wikipedia.org/wiki/Judas_Iscariot

Ένα έξοχο παιδικό ποίημα του Δραμινού λογοτέχνη Δημήτρη Μανθόπουλου γράφει για το φιλί του Ιούδα:

“Αυτό ‘ναι το φιλί το πιο ακριβό,
αφού κοστίζει έναν ολάκερο θεό”.

Πράγματι το φιλί του Ιούδα δεν άξιζε μόνο 30 αργύρια -που στο κάτω κάτω επιστράφηκαν- αλλά πολύ περισσότερα αφού στοίχισε στον Ιούδα την αιώνια τιμωρία στην κόλαση, ενώ επηρέασε, όσο κανένα άλλο γεγονός, την παγκόσμια ιστορία, όχι μόνο τη χριστιανική.

Γιατί δόθηκε όμως το φιλί του Ιούδα και ποιο σκοπό εξυπηρετούσε; Ας θυμηθούμε τα γεγονότα όπως τα περιγράφουν οι Ευαγγελιστές:
Ο Ιησούς προσεύχεται στον κήπο της Γεθσημανή, το βράδυ μετά τον Μυστικό Δείπνο. Λίγο παραπέρα τον περιμένουν ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης. Οι υπόλοιποι μαθητές έχουν πάει για ύπνο.
Ξαφνικά ακούγεται φασαρία. Έρχεται ο Ιούδας ακολουθούμενος από όχλο πολύ. Ρωμαίοι στρατιώτες και άνθρωποι των αρχιερέων κρατάνε φανούς, ξίφη και ξύλα. Ο Ιούδας πλησιάζει τον Ιησού, του λέει: “Χαίρε Ραββί” και τον φιλάει! Αυτό ήταν. Η προδοσία έχει συντελεστεί. Ο Ιούδας μόλις διέπραξε την πιο ανίερη πράξη των αιώνων. Το όνομά του έχει πλέον συνδεθεί με τη χειρότερη προδοσία που έγινε ποτέ.
Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ. Ο Ιησούς απαντάει στον Ιούδα: “Με φίλημα ήρθες να προδώσεις τον Υιό του Ανθρώπου;” (Λουκάς, 22). Την ίδια στιγμή οι στρατιώτες συλλαμβάνουν τον Ιησού και του δένουν τα χέρια. Ο Πέτρος αντιδράει. Βγάζει ένα μαχαίρι και κόβει το αυτί ενός δούλου του αρχιερέα που συνόδευε τους στρατιώτες. Ο Ιησούς τον επιπλήττει και, αφού του λέει “μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις”, τον κάνει να βάλει το μαχαίρι στη θήκη του. Ύστερα ρωτάει τους ανθρώπους που ήρθαν να τον συλλάβουν: “Γιατί ήρθατε με μαχαίρια και ξύλα να με συλλάβετε; Κάθε μέρα καθόμουν κοντά σας και δίδασκα στο ιερό. Γιατί δε με πιάσατε τότε;”
Εδώ τελειώνει η ιστορία της σύλληψης του Ιησού, ακολούθως θα οδηγηθεί στον Άννα και στον Καϊάφα κι από εκεί στον Πόντιο Πιλάτο με τη γνωστή συνέχεια.

Antony van Dyck: “Η Σύλληψη του Χριστού”
από το http://www.topofart.com/artists/Sir_Anthony_van_Dyck/
painting/7009/The_Arrest_of_Christ.php

Τρεις απορίες δημιουργεί η ιστορία της σύλληψης του Ιησού.

α) Τι χρειαζόταν ο Ιούδας στους Ρωμαίους στρατιώτες και στους αρχιερείς αφού ο Ιησούς ήταν γνωστός από τις διδασκαλίες του;
Ίσως δεν ήταν και τόσο γνωστός ο Ιησούς, ειδικά στους Ρωμαίους στρατιώτες που σίγουρα θα έδειχναν μεγάλη αδιαφορία για τις ομιλίες του. Άλλωστε μην ξεχνάμε πως η σύλληψη έγινε το βράδυ. Έπρεπε να βρεθεί κάποιος που γνώριζε τον Ιησού και τα μέρη που σύχναζε, ο οποίος θα τους οδηγούσε σύντομα στον Κήπο της Γεθσημανή κι εκεί ανάμεσα στους πολλούς μαθητές του, θα υποδείκνυε το πρόσωπο που έψαχναν οι διώκτες του. Όλα έπρεπε να γίνουν γρήγορα και ήσυχα, ώστε να προκληθούν οι μικρότερες δυνατές αντιδράσεις. Μια σύλληψη του Ιησού μέρα μεσημέρι, εν μέσω υποστηρικτών και θαυμαστών του, σίγουρα θα ήταν μια ριψοκίνδυνη ενέργεια.

β) Γιατί ο Ιησούς επέλεξε τον Ιούδα ως μαθητή του, αφού γνώριζε πως κάποια στιγμή θα τον προδώσει;
Σ’ αυτό το ερώτημα υπάρχουν διάφορες απαντήσεις, όλες -όπως αυτή εδώ– επικεντρώνονται στο θέμα της “ελεύθερης βούλησης” που αποτελεί θεμέλιο της χριστιανικής πίστης. Με απλά λόγια ο Ιούδας αφέθηκε ελεύθερος να επιλέξει αν θα προδώσει ή όχι, δεν είχε καμία διάθεση ο Ιησούς να τον επηρεάσει ούτε να τον απαλλάξει από τα καθήκοντά του. Το ίδιο ελεύθεροι αφέθηκαν οι άνθρωποι που τον συνέλαβαν, που τον δίκασαν ή που έπαιξαν στα ζάρια το χιτώνα του. Σεβαστή άποψη, αλλά έχει ένα αδύνατο σημείο. Ο Ιούδας υπήρξε επιλογή του Ιησού, τον διάλεξε ο ίδιος, δε βρέθηκε τυχαία στο δρόμο του, όπως ο Άννας, ο Καϊάφας ή ο Πόντιος Πιλάτος. Κι όχι μόνο αυτό, κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου ο Ιησούς δηλώνει: “Εγώ ξέρω ποιους διάλεξα για μαθητές μου” (Ιωάννης, 13, 18). Για ποιο λόγο λοιπόν τον διάλεξε για μαθητή του; Αφού σίγουρα γνώριζε τι θα έκανε αργότερα; Μήπως τελικά ο Ιούδας αποτέλεσε -άθελά του- μέρος ενός θεϊκού σχεδίου;

γ) Γιατί ο Πέτρος επιτέθηκε στο δούλο του αρχιερέα και όχι στον ίδιο τον Ιούδα;
Αν ξαναδούμε την αφήγηση απ’ την αστυνομική της πλευρά θα διαπιστώσουμε μια σημαντική λεπτομέρεια: ο Πέτρος ενώ έβγαλε μαχαίρι δεν το έστρεψε εναντίον του Ιούδα αλλά το χρησιμοποίησε για να κόψει το αυτί του δούλου του αρχιερέα. Γιατί το έκανε αυτό; Μήπως φοβήθηκε βλέποντας τον Ιούδα να βρίσκεται εν μέσω στρατιωτών, ή -πιο πιθανό- δεν αντιλήφθηκε το ρόλο του Ιούδα; Μη ξεχνάμε πως βρισκόταν μακριά, μαζί με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Ξαφνικά ακούει βήματα και φωνές, τρέχει και βλέπει να έχουν συλλάβει τον Ιησού. Βγάζει μαχαίρι και ορμάει να σώσει το δάσκαλό του. Κάποια στιγμή βλέπει τον Ιούδα αλλά δεν περνάει απ’ το μυαλό του πως βρίσκεται εκεί για να τον προδώσει. Η αντίδραση του Πέτρου είναι μια ακόμα ένδειξη πως ο Ιούδας δεν είχε δώσει μέχρι τότε δείγματα κακού χαρακτήρα, γι’ αυτό και κανείς δεν τον είχε υποψιαστεί πως ήθελε να προδώσει.

Καραβάτζιο: “Η σύλληψη του Χριστού”
από το http://en.wikipedia.org/wiki/The_Taking_of_Christ_(Caravaggio)
Από την προσεκτική παρατήρηση του πίνακα του Καραβάτζιο (με κλικ στην εικόνα γίνεται μεγέθυνση και με δεύτερο κλικ ακόμα μεγαλύτερη μεγέθυνση) προκύπτουν δύο νέα ερωτήματα.
Πρώτο ερώτημα: ποιος είναι ο νεαρός που κρατάει το φανάρι στην άκρη δεξιά; Εδώ, η απάντηση είναι εύκολη. Είναι ο ίδιος ο ζωγράφος! Ναι, άβυσσος η ψυχή -και το μυαλό- του Καραβάτζιο που συνήθιζε να απεικονίζει τον εαυτό του σε πίνακές του.
Δεύτερο ερώτημα: ποιος είναι ο νεαρός αριστερά που φεύγει τρομαγμένος; Προσέξτε πως ο γενειοφόρος στρατιώτης τού τραβάει τον μανδύα. Εδώ, η απάντηση είναι πιο δύσκολη γιατί ο νεαρός είναι μεν ο Ιωάννης, αλλά δεν αναφέρεται πουθενά σε κανένα από τα 4 Ευαγγέλια πως αποχώρησε τρομαγμένος μετά τη σύλληψη. Φαίνεται πως ο Καραβάτζιο πήρε την έμπνευση από ένα απόσπασμα του Μάρκου που αναφέρει ένα νεαρό τυλιγμένο με σεντόνι, ο οποίος βρέθηκε -άγνωστο πώς- μπροστά στη σύλληψη και αποχώρησε τρομαγμένος. Κάποιος του τράβηξε το σεντόνι κι έμεινε ο νεαρός να τρέχει γυμνός για να σωθεί (Μάρκος 14, 51). Ο νεαρός απεικονίζεται κάτω κάτω στον πίνακα του van Dyck. Άγνωστο το περιστατικό, το αναφέρει μόνο ο Μάρκος, αξίζει ωστόσο ένα μικρό σχόλιο. Δε θα ασχοληθούμε βέβαια με τις ανοησίες περί τελετής μύησης που αναφέρονται στο διαδίκτυο, για τον απλούστατο λόγο ότι και τα 4 Ευαγγέλια αναφέρουν ρητά πως ο Ιησούς ήταν μόνος του στον κήπο της Γεθσημανί, με τους τρεις αποστόλους να τον περιμένουν λίγο πιο μακριά. Πιθανότερη εξήγηση για το περιστατικό είναι ο νεαρός να βρέθηκε κατά τύχη ή λόγω περιέργειας μπροστά στη σύλληψη. Άλλωστε η σύλληψη έγινε το βράδυ. Μπορεί να κοιμόταν και, ακούγοντας φασαρία, να τυλίχτηκε ένα σεντόνι και να βγήκε να δει τι συμβαίνει. Υπάρχει και η άποψη το γεγονός να είναι καθαρά συμβολικό και να συμβολίζει την πλήρη εγκατάλειψη του Ιησού από τους μαθητές του. ”Χλωμές” και οι δύο εξηγήσεις αλλά είναι οι πιθανότερες που μπορούν να δοθούν για ένα τόσο μυστήριο και άσχετο με την υπόλοιπη δράση περιστατικό που ίσως δε θα έπρεπε καν να αναφερθεί καθώς δεν έχει άμεση σχέση με τον Ιούδα.

Αλλιώτικος ο Ιούδας του Βάρναλη, αλλιώτικος ο Χριστός του, αλλιώτικοι οι μαθητές του. Ξυπόλητοι, κυνηγημένοι, νηστικοί, περπατάνε τις νύχτες και τις μέρες κρύβονται. Πώς να μην έχει αρχίσει η καρδιά τους να κλονίζεται; Εκτός βέβαια από του Χριστού που παρά το διάφανο κι αδειανό του σώμα, στα μάτια του φαίνεται ακόμα ο ατέλειωτος ουρανός.
Μόλις μπαίνουν στα Ιεροσόλυμα, τα πλήθη ξεσηκώνονται, οι άρχοντες τρέμουν! Ο Ιούδας βλέπει πως ήρθε επιτέλους η ώρα του ξεσηκωμού και λέει στον Ιησού:
-«Τώρα καιρός για τη Μεγάλη Σκόλη!»
Μα ο Ιησούς του απαντά:
-«Ουράνιο το βασίλειο μου κι ουράνια, μάθε, η Πόλη».
Μεγάλη απογοήτευση για τον Ιούδα. Η ψυχή του λαχταρά δικαιοσύνη εδώ στη γη, όχι στον ουρανό. Ζητά ελευθερία τώρα. Όχι να να ζουνε Φαρισαίοι και Ρωμαίοι ατάραχη ζωή κι εκείνος να στήνει ανεμόσκαλα στον ουρανό! Και δεν τον νοιάζει μόνο για τον εαυτό του, η καρδιά του συμπονά όλους τους φτωχούς κι αναζητά με αγωνία τον Μεσία. Έτσι αποφασίζει να προδώσει τον Ιησού, έστω και αν γνωρίζει πως οι άνθρωποι θα πουν αργότερα πως ό,τι έκανε το έκανε για τα χρήματα.

Ενδιαφέρουσα προσέγγιση, δημιουργεί όμως ένα ερωτηματικό. Αν δεχτούμε ως κίνητρο του Ιούδα την αντίθεσή του σε Φαρισαίους και Ρωμαίους και τη θέλησή του για ελευθερία και δικαιοσύνη εδώ, στην επίγεια ζωή, πώς μπορούμε να δικαιολογήσουμε την πράξη του να προδώσει τον Ιησού σ’ αυτούς που θεωρεί κατακτητές, σ’ αυτούς που θεωρεί εχθρούς του λαού; Δε γίνεται εύκολα κατανοητός ένας τέτοιος συλλογισμός, κάτι που αντιλήφθηκε ο Καζαντζάκης και ακολούθησε άλλη οδό στον Τελευταίο Πειρασμό.
(Με τον Ιούδα του Καζαντζάκη όμως θα ασχοληθούμε σε μελλοντική ανάρτηση).

Στο http://www.egolpion.com/peirasmos_iouda.el.aspx υπάρχει ένα άρθρο που υποστηρίζει πως ο Ιούδας ανήκε στο κίνημα των Ζηλωτών, το οποίο αγωνιζόταν για ανεξαρτησία των Εβραίων από τη ρωμαϊκή κατοχή, και γι’ αυτό πρόδωσε τον Ιησού.
Ενδιαφέρουσα άποψη, όμως δεν απαντάει στο ερώτημα που αναφέρθηκε παραπάνω. Εκτός αν υπήρχε κάποιας μορφής σχέση μεταξύ Ζηλωτών και ανώτερου εβραϊκού κλήρου, κάτι που φαίνεται ιδιαίτερα δύσκολο, με τη λογική ότι σε χώρες που βρίσκονται υπό κατοχή, συνήθως επαναστάτες και ανώτερος κλήρος ακολουθούν δρόμους αντίθετους, με εξαιρέσεις βέβαια που απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Ο Βάρναλης πάντως -επηρεασμένος ίσως από την ελληνική πραγματικότητα- βάζει στο ίδιο τσουβάλι Ρωμαίους και Φαρισαίους θεωρώντας τους το ίδιο εκμεταλλευτές του απλού λαού:

Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ (Κώστας Βάρναλης)

Μια από κείνες τις ανοιξιάτικες βραδιές που η κουφόβραση κι η πνιγούρα μαζί με τις μακρινές αστραπές μηνάνε καταιγίδα.
Ο Ιούδας ξέκοψε, κατά τη συνήθειά του, από τους άλλους συντρόφους, που κρυμμένοι μέσα σ’ ένα αμπέλι, μοιράζονται ό,τι αυτός κατάφερε να τους εύρει για φαγί. Και προσεύχονται.
Ο ορισμένος από τις Γραφές παράνομος μαθητής ανέβηκε πάνου σ’ ένα λόφο από άμμο. Μορφή αχαμνή, νέος ακόμα, φαίνεται να ‘χει πολύ υποφέρει.
Για πρώτη φορά ο πόνος κι η απελπισιά καθαρίζουν έτσι καλά τη σκέψη του και της δίνουνε μια τραγική στροφή.
Τα χείλη του, καθώς τα σφίγγει, παίρνουνε, θαρρείς, το σκήμα του φιλιού.

Ξυπόλητοι, μ’ ένα ραβδί κι ένα ταγάρι σταυρωτά
τη μέρα να κρυβόμαστε, τη νύχτα να δρομάμε
-ξυπνούν αλάργα τα σκυλιά και μας γαυγίζουν σερπετά.
πόσες ημέρες νηστικοί, θυμάμαι δε θυμάμαι-
αχ! δε βαστώ, καρδούλα μου, κι ό,τι λογιάζεις κάμε.

Άρχισε να κλονίζεται και δεν το κρύβει πια ο Θωμάς.
Ο Πέτρος κακομίλητος τα φρύδια του ζαρώνει.
Και ξαφνικά ξεκόβοντας ο νιος Ιωάννης από μας
παραλαλεί κι αλλόκοτα φαντάσματα ξαμώνει,-
όλους μας καταντήσατε φαντάσματ’ άγρια, Πόνοι!

Καρδιά, πουλί τρεμάμενο, χωρίς φωλιά πάνω στη Γη,
κυνηγημένη πας ομπρός και πίσω δε γυρίζεις.
Τι νά ναι τάχα: θέληση, φόβος, συνήθεια, προσταγή;…
Μα κάπου θά ναι ανάπαψη, κάπου γαλήνια ορθρίζεις
σε θάλασσα και σε πλαγιές, Άνοιξη, που μυρίζεις.

Μα κείνος τίποτα δε λέει. Διάφανο σώμα κι αδειανό
πάνου απ’ το χώμα σηκωτό βαδίζει στον αέρα.
Στα νοτισμένα μάτια του κοιτάς τον άπατο ουρανό.
Λόγος γλυκής, που, κι αν μιλά κι αν δε μιλά, κοφτέρα
βυθίζει μέσα στις καρδιές σε νύχτα και σε μέρα.

Στην Άγια Πόλη ως μπήκαμε, -βάγια πολλά και φοινικιές,-
και ξένοι αρχόντοι και δικοί κρυμμένοι τρέμαν όλοι,
γιατ’ άνεμος ξεσήκωνε τα πλήθη, ελπίδες ξαφνικές
Του πα σιγά: -«Τώρα καιρός για τη Μεγάλη Σκόλη!»
-«Ουράνιο το βασίλειο μου κι ουράνια, μάθε, η Πόλη».

Μ’ αρνιέσαι τάφο, Θάνατε, πώς θα με φέρεις στη Χαρά;
Βαθιά στο χώμα, οργιές πολλές, μονάχα κρύα σκουλήκια.
Τούτ’ η καρδιά, και που μισεί και δικιοσύνη λαχταρά,
ζητάει δικά της δω στη Γης δυο πιθαμές χαλίκια,
απ’ τα αγαθά, που δώσε ο Θεός, ζητάει μερίδα δίκια!

Ποιος το φτωχό μου το κορμί και την ψυχή μου τη φτωχιά
απ’ τον κρυφό το Φαρισαίο και τον τραχή Λατίνο,
από τον ξένο γέρακα θα σώσει κι απ’ την ντόπια οχιά;
Αυτούς σ’ ατάραγη ζωή κι αράθυμη ν’ αφήνω
κι εγώ ανεμόσκαλα σωμού στο γαλανό να στήνω;

Δεν είναι μοναχά η δικιά μου μοίρα, που με τυραννά,
μαύροι συντρόφοι της δουλειάς και της απελπισίας.
Ήλιος ζεστός και γόνιμος τα χρόνια μας τα σκοτεινά
για κείνους, που την αρετή μας θέλουν της θυσίας.
Ήρθε γι’ αυτούς, -για μας ακόμ’ αργεί ο ωραίος Μεσίας.

Σε λογισμό και σε καρδιάν ανάμεσα όχτρητα πολλή.
Καθάρια το πρεπούμενο στο νου μου λαγαρίζει,
μα σίντα πάω να κουνηθώ λίγο, το σώμα παραλεί,
πιότερο σφίγγει τ’ άλυτο σκοινί Του, που μ’ ορίζει,
ψυχή και σώμ’ αντίμαχα σε δυο μου τα χωρίζει.

(θυμάται τη μάνα του)
Τα κλάηματά σου, μάνα μου, φτάνουν εδώ στην ερημιά.
Μες τα λιγνά χεράκια σου νυχτοήμερα δεμένη,
ώρες κοιτώντα χαμηλά τελειώνεις με λιγοθυμιά.
Μες τ’ άδειο σου θυμητικό άλλο από με δε μένει.
Του ζωντανού θανάτου εμείς χρόνια καταραμένοι!

Για σας, μανάδες κι αδελφοί και τώρα κι ύστερα, σιγά
θα κάνω απόψε, κι ας πονώ, της προδοσίας το κρίμα.
Και ξέρω, τι καταλαλιά τη μνήμη μου θα κυνηγά!
Τ’ ανθρώπου ο νους, στον άνεμο φωτιάς ουράνιας τρίμα,
πάνω στη ζάλη του θα πει: «Τον πρόδωσε για χρήμα»!

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ “ΣΚΛΑΒΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ”
από το http://www.scribd.com

Σε ένα εξαιρετικό ποίημα του Γιάννη Βαρβέρη η μητέρα του Ιούδα εκφράζει ένα πικρό παράπονο και μια κρυφή ελπίδα για τον γιο της:

Όμως σπαράζω γιατί αν όλοι
οι πεθαμένοι αυτού του κόσμου
κάποτε συγχωρεθούν
εσύ θα μείνεις έξω απ’ το έλεός Του.
Μόνο μια ελπίδα, γιε μου, με ζεσταίνει:
είναι η συγχώρεση από μάνα
από την Παναγιά

Η συγχώρεση του Ιούδα είναι το σημερινό μας θέμα. Αν δηλαδή ο Ιούδας ζήτησε συγχώρεση, για ποιο λόγο δεν την πήρε και βέβαια αν μετάνιωσε πραγματικά.
Δύσκολα θέματα που σηκώνουν μεγάλη συζήτηση. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο Ιούδας το πλήρωσε ακριβά το φιλί που έδωσε. Δικαίως; Να το δούμε. Εδώ που τα λέμε δεν ήταν ένα απλό φιλί! Πήρε τόσες προεκτάσεις, γνώρισε ένα σωρό εκδοχές, δημιούργησε αμέτρητες αντικρουόμενες απόψεις… Μπορεί να μοιάζει απλή η ιστορία του αλλά μόνο απλή δεν είναι. Φαίνεται πως είχε δίκιο ο Ζήσιμος Λορεντζάτος όταν έγραφε στο Collectanea πως “ο Ιούδας άνοιξε στο φίλημα νέους ορίζοντες, άγνωστους πριν”.
Και οι Ευαγγελιστές λίγο μπερδεύτηκαν με αυτή την ιστορία. Έκλεβε ο Ιούδας χρήματα από το ταμείο των μαθητών ή δεν έκλεβε; Πρόδωσε για τα 30 αργύρια ή πρόδωσε λόγω της επίδρασης του σατανά; Κρεμάστηκε ή του χύθηκαν έξω τα σπλάγχνα;
Πάντως τα γεγονότα δείχνουν πως ο Ιούδας μετάνιωσε για ό,τι έκανε. Αμέσως μετά την καταδίκη του Ιησού, πήγε στους αρχιερείς (Ματθαίος 27, 4) και τους είπε: “Παρέδωσα έναν αθώο”. Προσοχή: ο Ιούδας είπε πως παρέδωσε έναν αθώο, όχι τον Υιό του Θεού, όχι τον Μεσία. Απλώς έναν άθωο. Δηλαδή έναν άνθρωπο! Να μια σημαντική λεπτομέρεια. Ο Ιούδας μετάνιωσε μεν, αλλά δεν πείστηκε ποτέ για τη θεϊκή καταγωγή του Ιησού.
Ύστερα πέταξε τα 30 αργύρια στα μούτρα των αρχιερέων -μέσα στο ναό!- και πήγε και κρεμάστηκε (Ματθαίος 27, 5). Έτσι απλά. Καμία άλλη πληροφορία για το θάνατό του δε μας δίνει ο Ματθαίος, ο μόνος από τους Ευαγγελιστές που γράφει για το τέλος του Ιούδα. Μόνο στο επόμενο κεφάλαιο γράφει πως οι αρχιερείς δε θέλησαν να βάλουν τα χρήματα στο ταμείο και αγόρασαν με αυτά τον “αγρόν του κεραμέως” για να ενταφιάζονται εκεί οι ξένοι.
Αντίθετα στις Πράξεις των Αποστόλων (1, 18-20) αναφέρεται πως ο Ιούδας δεν επέστρεψε τελικά τα χρήματα αλλά τα χρησιμοποίησε για να αγοράσει ο ίδιος ένα κτήμα στο οποίο κάποια στιγμή -άγνωστο πώς- χτύπησε άσχημα και του βγήκαν έξω τα εντόσθια. Είναι οι δύο μοναδικές πληροφορίες που έχουμε για το τέλος του Ιούδα. Οι άλλοι Ευαγγελιστές δεν αναφέρουν τίποτε. Και βέβαια δε δίνουν καμία απάντηση στα τρία ερωτήματα που δημιουργούνται:
1) Τελικά μετάνιωσε ο Ιούδας; Μάλλον ναι. Αφού έφτασε στην αυτοκτονία.
2) Του δόθηκε συγχώρεση; Όχι.
3) Μήπως την άξιζε τη συγχώρεση; Εδώ ο καθένας μπορεί να εκφράσει την προσωπική του άποψη.
Προσπαθώντας να δώσουμε απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα ας κάνουμε μια μικρή περιήγηση στο διαδίκτυο διαβάζοντας απόψεις ανθρώπων με σαφώς περισσότερες θεολογικές γνώσεις από εμάς (πλαισιωμένα βέβαια από δικά μας σχόλια):

Ο Ιούδας μεταμελήθηκε μεν για ό,τι έκανε αλλά δεν μετανόησε ειλικρινά, φτάνοντας και στη συγγνώμη.
Δε φτάνει η μεταμέλεια; Χρειάζεται και η συγγνώμη;

Ο Ιούδας με την αυτοκτονία του διέπραξε και δεύτερη προδοσία, χειρότερη, γιατί πρόδωσε την ψυχή του. Αντί να μετανοήσει, αυτοκαταστράφηκε.
Κατανοητό. Αφού η αυτοκτονία θεωρείται τεράστιο αμάρτημα από τη χριστιανική εκκλησία, άρα ο Ιούδας υπέπεσε σε διπλή προδοσία.

Ο Θεός αγάπησε και αγαπάει ακόμα τον Ιούδα αφού προσπάθησε να τον προειδοποιήσει, όταν είπε ότι θα ήταν καλύτερο για τον προδότη να μην είχε γεννηθεί (Λουκ. 22,22, Ματθ. 26,24)
Ότι αγάπησε τον Ιούδα κι αυτό κατανοητό, ότι τον αγαπάει ακόμα όχι…

Ο Ιούδας αναγνώρισε το λάθος του αλλά δεν έκανε κάτι για να το διορθώσει. Αν μετανοούσε πραγματικά θα πήγαινε να βρει το Χριστό και με δάκρυα θα ζητούσε τη συγχώρεση, όπως έκανε ο Πέτρος.
Δηλαδή αρκεί η μετάνοια, ανεξαρτήτως αμαρτήματος; Είναι το ίδιο να στείλεις στο σταυρό το Χριστό από το να τον απαρνηθείς τρεις φορές;
Ας δούμε ένα υποθετικό παράδειγμα: έχουμε δυο παιδιά που έκαναν μία αταξία. Το ένα κλαίει και χτυπιέται, ζητάει συγγνώμη και λέει πως δε θα το ξανακάνει, το άλλο κοιτάζει αμίλητο και περιμένει την τιμωρία. Το πρώτο αξίζει τη συγχώρεση ενώ το δεύτερο όχι; Κι όλα αυτά ανεξάρτητα από το παράπτωμα που έκανε το καθένα;

Κι αυτός ο Ιούδας που επρόδωσε τον Κύριο, αν μετανοούσε αληθινά και συντετριμμένος ζητούσε συγχώρησι από τον Εσταυρωμένο, θα είχε συγχωρηθή και αποκατασταθή στο αποστολικό αξίωμα.
Επομένως όσο βαρύ και αν είναι το αμάρτημα, δίνεται συγχώρεση, αρκεί ο αμαρτωλός να τη ζητήσει.

Το ότι αυτοκτόνησε δείχνει ότι ο εγωισμός του τώρα λειτούργησε αυτοκαταστροφικά. Προφανώς έβαλε το χέρι του κι ο διάβολος και τον οδήγησε στην απελπισία.
Μήπως έρχεται πολύ “βολική” η εξήγηση πως ο σατανάς οδήγησε τον Ιούδα στην αυτοκτονία άρα δε δικαιούται συγχώρεσης;

Η εγωιστική αναγνώριση του λάθους μας, χωρίς να συνοδεύεται από συντριβή και εκζήτηση του θείου ελέους, δεν μας σώζει. Αντίθετα μας οδηγεί στην απελπισία και την αιώνια καταδίκη.
Όμως ο Ιούδας έφτασε στη συντριβή, αυτό που δεν έκανε ήταν να ζητήσει το θείο έλεος, ίσως γιατί αισθανόταν πως δεν το άξιζε, ίσως γιατί δεν πίστευε πως ο Ιησούς ήταν Θεός.

Η συγχώρεση επιτυγχάνεται μόνο με την πίστη, διά της χάριτος και του ελέους του Θεού. Μόνο έτσι εξασφαλίζεται η άφεση αμαρτιών.
Δηλαδή χωρίς πίστη, συγχώρεση δε δίνεται, ακόμα και αν έχεις μετανιώσει πραγματικά για ό,τι έκανες.

Επομένως ο Ιούδας τιμωρήθηκε αιωνίως όχι για το αμάρτημά του, αυτό όσο τρομερό κι αν ήταν θα μπορούσε να του συγχωρεθεί, αλλά γιατί δε ζήτησε ταπεινωμένος συγχώρεση από τον Κύριο.

Στο ποίημα του Βαρβέρη η μητέρα του Ιούδα ζητάει -για τον γιο της- την ελπίδα για συγχώρεση, δεν τολμάει να ζητήσει την ίδια τη συγχώρεση. Το ίδιο και ο Μυριβήλης σε ένα κείμενό του γράφει πως ο Ιούδας “πήγε και κρεμάστηκε χωρίς ελπίδα συγγνώμης”.
Μήπως τελικά αυτό που οδήγησε τον Ιούδα στην αυτοκτονία ήταν η απουσία κάθε ελπίδας για συγχώρεση; Και είχε εντέλει δίκιο να μην ελπίζει στη συγχώρεση; Έχω την εντύπωση πως ναι, δυστυχώς είχε δίκιο. Όσο κι αν υποστηρίζουν το αντίθετο πλήρως κατατοπισμένοι ιερείς και θεολόγοι, είναι ουσιαστικά αδύνατο να είχε δοθεί στον Ιούδα η συγχώρεση. Για σκεφτείτε την πρακτική πλευρά του ζητήματος. Ποιος πιστός θα συμμετείχε ψυχή τε και σώματι στα μυστήρια της εκκλησίας γνωρίζοντας πως στη μέλλουσα ζωή, στον παράδεισο, θα βρίσκεται δίπλα στον Ιούδα που έκανε το μεγαλύτερο παράπτωμα όλων των εποχών; Ποια αξιοπιστία θα είχε η Θεία Δικαιοσύνη αν γνώριζαν οι πιστοί πως στον παράδεισο θα βρεθούν δίπλα στους καταπιεστές τους, δίπλα στους αφέντες τους που τους πίνουν το αίμα; Μια τόσο μεγάλη φιλευσπλαγχνία του Θεού, που τον κάνει να δέχεται στον Παράδεισο ακόμα και τον Ιούδα, θα λειτουργούσε αποτρεπτικά και θα απομάκρυνε τον κόσμο από τη χριστιανική πίστη.
Αναγκαίος λοιπόν ήταν ο εξοβελισμός του Ιούδα στην Κόλαση έστω και αν μετάνιωσε πραγματικά. Και στο κάτω κάτω όχι και τόσο άδικος. Η μεταμέλεια δε σημαίνει παραγραφή του αδικήματος, απλώς σημαίνει κάποια μειωμένη ποινή. Για τη Θεία Δικαιοσύνη όμως -καλώς ή κακώς- δεν υπάρχει “μειωμένη ποινή”. Ή θα πας στον Παράδεισο ή θα πας στην Κόλαση. Μέσο δεν υπάρχει. Να γιατί ο Ιούδας καταδικάστηκε στο αιώνιο πυρ.

Η μητέρα του Ιούδα

Παιδί μου
ότι μάλλον Τον πρόδωσες
αντάρτη ενός Μεσσία που περιμέναμε
το ξέρω.
Όσο για το ευτελές ποσό που επέστρεψες
και για το δέντρο που εμπιστεύτηκες
είναι τα πιο πιστά δηνάρια μετανοίας.

Στον άθλιο τόπο τώρα εδώ
ήρθα για να μυρώσω το νεκρό σου σώμα.
Σαν μάνα
εγώ σ’ έχω ήδη συγχωρέσει.
Όμως σπαράζω γιατί αν όλοι
οι πεθαμένοι αυτού του κόσμου
κάποτε συγχωρεθούν
εσύ θα μείνεις έξω απ’ το έλεός Του.
Μόνο μια ελπίδα, γιε μου, με ζεσταίνει:
είναι η συγχώρεση από μάνα
από την Παναγιά

και Της φιλώ το χέρι.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ (1955-2011)
από τη συλλογή ποιημάτων: “Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΟΝΟΣ”
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Το μυστικό του Δείπνου

Αφού το Πάσχα τέλειωσε
ύστερα από μια τέτοιαν εβδομάδα
κάθισαν όλοι οι μαθητές
γύρω απ’ τον Κύριο
να ξεκουραστούν και να ξαναδειπνήσουν.
Κανείς δεν είχε διάθεση
για φαγητό και για κουβέντες
τα σκέπαζε όλα μια σεπτή κατήφεια
ανάμεσα σε απορία και τύψη.
Και είπεν ο Κύριος:
“Παιδιά μου
το ξέρω πια πως όλοι σας
απόστολοι κι απλοί πιστοί
μ’ έχετε κάποτε προδώσει.

Εκτός απ’ όσους
μετέτρεψαν σε ομηρία την πίστη
διεκδίκησαν εκ του ασφαλούς τη βασιλεία
φοβήθηκαν και δεν εμπιστευθήκαν το έλεος
και βίαια ταπείνωσαν εαυτούς για να υψωθούνε.

Ενάρετοι κι αμαρτωλοί λοιπόν, παιδιά μου
όλοι μια μέρα θα συγχωρεθούν
εκτός απ’ τους δειλούς εκείνους
που δεν τολμήσανε να με προδώσουν.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ
από τη συλλογή “ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΟΝΟΣ”
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

 

Το πιο ακριβό φιλί

Καθήσαν οι σοφοί κι αφού ζυγιάσαν
κάθε φιλί, το πόσο αξίζει λογαριάσαν.
Κι ήβραν: Της μάνας, έναν κόσμο μαγικό.
Της γης τα πλούτη το φιλί το αδερφικό.
Του ζευγαριού, τον ήλιο με τ’ αστέρια.
Του φίλου, την Παράδεισον ακέρια.
Όμως, απ’ όλα τα φιλιά, το πιο πολύ,
βρήκαν βαρύ να ‘ναι του Ιούδα το φιλί.
Κι είπαν: «Αυτό ‘ναι το φιλί το πιο ακριβό,
αφού κοστίζει έναν ολάκερο θεό».

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ “ΜΕ ΤΩΝ ΣΤΙΧΩΝ ΤΑ ΦΤΕΡΑ”
Εκδόσεις ΔΙΑΠΛΑΣΗ

16/04/2012

Λεονάρντο ντα Βίντσι: “Μυστικός Δείπνος”
από το http://en.wikipedia.org/wiki/The_Last_Supper_(Leonardo_da_Vinci)

Ο Ιούδας -κακομούτσουνος και μελαμψός- είναι τοποθετημένος σε κεντρικό σημείο του τραπεζιού -τρίτος εκ δεξιών του Χριστού μετά τον Ιωάννη και τον Πέτρο- κι όχι απομονωμένος όπως τον απεικόνιζαν συνήθως μέχρι τότε οι ζωγράφοι. Ωστόσο υπάρχει μια σημαντική λεπτομέρεια. Ο Ιούδας, που κρατάει στο χέρι του τα αργύρια της προδοσίας, βρίσκεται πιο χαμηλά από όλους! Καθόλου τυχαία βέβαια αυτή η επιλογή.

Ο ντα Βίντσι για να απεικονίσει τον Μυστικό Δείπνο, διάλεξε την πιο ενδιαφέρουσα στιγμή. Τη στιγμή που ο Χριστός λέει στους μαθητές του πως ένας τους θα τον προδώσει. Γι’ αυτό οι απόστολοι δείχνουν αναστατωμένοι και κοιτάζουν ο ένας τον άλλον με φανερή έκπληξη. Οι μοναδικοί στον πίνακα που δεν εκπλήσσονται είναι ο Χριστός και ο Ιούδας. Είναι οι μόνοι που γνωρίζουν τον προδότη, οι μόνοι που δεν αμφιβάλλουν. Ο Ιούδας όμως -όσο κι αν δεν το δείχνει- είναι ταραγμένος, αφού ρίχνει την αλατιέρα με το χέρι του.

Ο Μυστικός Δείπνος του Gianpetrino -που υπήρξε μαθητής του Λεονάρντο ντα Βίντσι- θεωρείται πιστό αντίγραφο του πρωτότυπου πίνακα. Στο αντίγραφο αυτό φαίνονται και κάποιες λεπτομέρειες που έχουν χαθεί, όπως η πεσμένη αλατιέρα ή τα πόδια του Ιησού.
από το http://en.wikipedia.org/wiki/The_Last_Supper_(Leonardo_da_Vinci)

Μια άλλη σημαντική λεπτομέρεια είναι το δεξί χέρι του Χριστού που δείχνει να κατευθύνεται προς το αριστερό του Ιούδα. Το χέρι του Χριστού ανοίγει να πιάσει το ψωμί, ενώ το χέρι του Ιούδα ανοίγει να το πάρει. Σα να υπάρχει εδώ μια κρυφή συνεννοήση μεταξύ Δασκάλου και μαθητή.

Προσέξτε επίσης την αντίθεση ανάμεσα στα δύο χέρια του Χριστού. Το δεξί που κατευθύνεται προς τον Ιούδα είναι άγριο, ανοικτό σαν αράχνη, το αριστερό που δείχνει προς τον ουρανό είναι γαλήνιο, έτοιμο για τη θυσία, έτοιμο να δεχτεί τα καρφιά.

Πηγές:

MARCEL BRION “LEONARDO DA VINCI – μεγαλοφυΐα και πεπρωμένο”
Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ

http://turigr.blogspot.com/2009/04/blog-post_15.html

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Last_Supper_(Leonardo_da_Vinci)

http://www.jaydax.co.uk/lastsupper/lastsupper.htm

Υπάρχει μια ακόμη ιστορία που αφορά τον Ιούδα του ντα Βίντσι. Μια ιστορία που κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι αληθινή, αλλά είναι τόσο ωραία που αξίζει να την αναφέρουμε.
Ο ντα Βίντσι, ζωγραφίζοντας τον Μυστικό Δείπνο, επέλεξε τάχα για μοντέλο του Χριστού ένα νεαρό Ιταλό, τον Πιέτρο Μπαντινέλι, που όχι μόνο είχε ωραία χαρακτηριστικά αλλά ζούσε και ενάρετη ζωή. Για το πρόσωπο του Ιούδα όμως δεν μπορούσε να βρει κατάλληλο μοντέλο. Έτσι ο πίνακας παρέμενε ανολοκλήρωτος. Πέρασαν χρόνια και ο ντα Βίντσι βρήκε ένα ζητιάνο στους δρόμους που διέθετε το σκληρό και αμαρτωλό πρόσωπο που έψαχνε τόσο καιρό. Όταν τον ζωγράφισε και τέλειωσε επιτέλους τον πίνακα, του ζήτησε το όνομά του και ο ζητιάνος του απάντησε: “Είμαι ο Πιέτρο Μπαντινέλι, που κάποτε με χρησιμοποιήσατε για να ζωγραφίσετε το πρόσωπο του Χριστού!”
Η ιστορία, αν και πολύ διαδεδομένη στο αγγλόφωνο διαδίκτυο, είναι απλώς ένας γοητευτικός μύθος. Στο http://answers.google.com/answers/threadview?id=420053 μπορείτε να διαβάσετε περισσότερες λεπτομέρειες.

Στον Τελευταίο Πειρασμό ο Ιούδας είναι σιδεράς. Φτιάχνει τσάπες, δρεπάνια, στεφάνια για κρασοβάρελα, πεταλώνει άλογα μα αυτή είναι μόνο η φανερή του ασχολία. Στα κρυφά είναι Ζηλωτής, δηλαδή επαναστάτης Εβραίος που αγωνίζεται εναντίον των Ρωμαίων.
Τίποτε το περίεργο ως εδώ, το περίεργο είναι αλλού, στο επάγγελμα του Ιησού που είναι μαραγκός. Σας μπέρδεψα; Μη βιάζεστε. Ο Ιησούς του Καζαντζάκη δεν είναι απλός μαραγκός, είναι μαραγκός που κατασκευάζει σταυρούς για τις σταυρικές εκτελέσεις των Ρωμαίων! Να γιατί οι Ζηλωτές αναθέτουν στον Ιούδα να δολοφονήσει τον Ιησού στην έρημο -σε ένα μοναστήρι- όπου πάει ο Ιησούς για να προσευχηθεί. Η σκηνή της απόπειρας δολοφονίας είναι από τις πιο συγκλονιστικές του βιβλίου.

– Ορκίστηκα στους αδελφούς μου τους Ζηλωτές, ορκίστηκα στη μάνα του σταυρωμένου να σε σκοτώσω. Καλώς ήρθες, σταυρωτή· σούριξα κι ήρθες.
Πετάχτηκε απάνω, έβαλε το μάνταλο της πόρτας, γύρισε και κουλουριάστηκε πάλι στη γωνιά, με το πρόσωπο γυρισμένο κατά τον Ιησού.
– Άκουσες τι είπα; Μην αρχίσεις τα κλάματα· ετοιμάσου.
– Είμαι έτοιμος.
– Μη βάλεις τις φωνές· γρήγορα! όσο ’ναι ακόμα νύχτα να φύγω.
– Καλώς σε βρήκα, Ιούδα, αδερφέ μου· είμαι έτοιμος. Δε σούριξες εσύ, σούριξε ο Θεός κι ήρθα· όλα καλά τα βόλεψε η χάρη του, ήρθες την ώρα που έπρεπε, Ιούδα αδερφέ μου· απόψε η καρδιά μου καθάρισε, αλάφρωσε, μπορώ να παρουσιαστώ στο Θεό. Κουράστηκα να ζω και να παλεύω μαζί του. Απλώνω το λαιμό, Ιούδα, είμαι έτοιμος.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ “Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ”

Ο Ιούδας έμεινε έκπληκτος. Δε ήθελε να σκοτώσει κάποιον που δεν αντιστέκεται. ”Ήθελε αυτός αντίσταση, να πιαστούν κορμί με κορμί, να ζεσταθούν τα αίματά τους και να ‘ρθει, όπως ταιριάζει στους άντρες, ολοστερνή δίκαιη αμοιβή της πάλης, ο σκοτωμός”. Έτσι μπήκαν μέσα του οι πρώτοι σπόροι της αμφιβολίας.

”Αν δε σε σκοτώσω, είπε τέλος, τι έχεις σκοπό να κάμεις;”
“Δεν ξέρω. Ό,τι αποφασίσει ο Θεός. Λέω να σηκωθώ και να μιλήσω στους ανθρώπους”.
“Τι θα τους πεις;”
“Πώς θες να ξέρω, Ιούδα, αδερφέ μου; Εγώ θ’ ανοίξω το στόμα μου κι ο Θεός θα μιλήσει”.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ “Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ”

Από τότε ο Ιησούς παρατάει το παλιό του επάγγελμα και αρχίζει τα κηρύγματα. Ο Ιούδας τον ακολουθεί γιατί έχει την υποψία ότι μπορεί να είναι ο Μεσίας, που θα ξεσηκώσει τις καρδιές του Εβραίων.
Όταν ο Ιησούς -προσπαθώντας να σώσει τη Μαγδαληνή- έρχεται αντιμέτωπος με τον Βαραβά, ο Ιούδας θα αρπάξει από το μπράτσο το Βαραβά, τη στιγμή ακριβώς που ετοιμαζόταν ”να χυθεί στο γιο της Μαρίας”. Δεύτερη σωτήρια επέμβαση του Ιούδα. Θα γίνει μάλιστα και μαθητής του, ο τρίτος μετά τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Χωρίς όμως να ξεχνάει την αποστολή του:

– Γιατί το μετάνιωσες, Ιούδα, αδερφέ μου; Εγώ ήμουν έτοιμος.
– Περίμενα.
– Περίμενες τι;
– Να δω αν είσαι Αυτός που περιμένει ο Ισραήλ.
Ο Ιησούς ανατρίχιασε· ακούμπησε στον κορμό της ελιάς, έτρεμε όλος.
– Δε θέλω να βιαστώ και να σκοτώσω το Λυτρωτή, δε θέλω! ξεφώνισε ο Ιούδας, και σφούγγιξε το κούτελό του, που άξαφνα γέμισε ιδρώτα· κατάλαβες; Δε θέλω! φώναξε σα να τον έπνιγαν.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ “Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ”

Ο Χάρβεϊ Καϊτέλ έπαιξε το ρόλο του Ιούδα στην ταινία του Μάρτιν Σκορτσέζε “Τελευταίος Πειρασμός”
(η φωτογραφία είναι από το http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=109935)

Στην Βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό, ο Ιούδας είναι ο μόνος μαθητής που ακολουθεί τον Ιησού μέχρι τον Βαπτιστή. Μάλιστα τον σπρώχνει κιόλας να εμφανιστεί μπροστά του γιατί για μια στιγμή ο Ιησούς είχε μείνει πίσω από κάτι καλάμια. Εκεί θα αντικρίσει το θαύμα: Τη στιγμή της Βάπτισης το ρεύμα του Ιορδάνη στέκεται ακίνητο, κοπάδια πολύχρωμα ψάρια περικυκλώνουν τον Ιησού κι ένα άσπρο φτερωτό πουλί κάθεται πάνω στο κεφάλι του.
Μετά τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη του Βαπτιστή, οι μαθητές έχουν χάσει το θάρρος τους. Ο Ιησούς βρίσκεται στην έρημο κι αναρωτιούνται αν πρέπει να τον περιμένουν όπως τους έχει παραγγείλει ή αν πρέπει να επιστρέψουν στην ασφάλεια της Γαλιλαίας, όπως επιμένει ο Πέτρος. Κάποια στιγμή ο Ιωάννης τους λέει: “Κι αν ο Ιησούς είναι ο Μεσίας;” Όλοι βρίσκουν αμέσως το χαμένο τους θάρρος.

Μεσίας! Πάει να πει: σπαθί του Δαβίδ, παντοκρατορία του Ισραήλ, πόλεμος! Κι αυτοί, οι Μαθητές, οι πρώτοι που τον ακολούθησαν, αρχόντοι μεγάλοι, τετράρχες και πατριάρχες γύρα από το θρόνο του! Πώς έχει ο Θεός στον ουρανό ολόγυρά του τους αγγέλους κι αρχαγγέλους: Όμοια κι αυτοί εθνάρχες και πατριάρχες απάνω στη γης! Τα μάτια τους έλαμψαν.
– Παίρνω πίσω το λόγο μου, παιδιά, έκαμε ο Πέτρος και κατακοκκίνησε· δε θα τον παρατήσω εγώ ποτέ μου!
– Μήτε εγώ! Μήτε εγώ! Μήτε εγώ!
Έφτυσε ο Ιούδας με θυμό, χτύπησε τη γροθιά του στον παραστάτη της πόρτας.
– Μωρέ παληκαράδες, τους φώναξε· όσο τον θαρούσατε ανήμπορο, όπου φύγει φύγει· και τώρα που μυριστήκατε μεγαλεία: δε θα τον παρατήσω εγώ ποτέ μου! Μωρέ όλοι θα τον παρατήσετε σύξυλο, μια μέρα, και να μου το θυμηθείτε, κι εγώ μονάχα, εγώ, δε θα τον προδώσω· Σίμωνα Κυρηναίε, μάρτυρας!
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ “Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ”

Όταν ο Ιησούς επιστρέφει από την έρημο πιο άγριος και αποφασισμένος να επιτελέσει το έργο του, ο Ιούδας χαίρεται γιατί “του αρέσει το πρόσωπο κι η αγριάδα κι η φωνή του δασκάλου”.

Δε γίνεται, μια από τις νύχτες ετούτες, προτού φτάσουμε στη λίμνη, θ’ ανοίξει το στόμα του, να μιλήσει· να μας πει το μυστικό, τι έκαμε στην έρημο κι αν είδε το Θεό του Ισραήλ και τι κουβέντιασαν οι δυο τους – και τότε θα κρίνω.

Όσο πλησιάζει το τέλος τόσο η σχέση Ιησού – Ιούδα γίνεται πιο στενή. Μόνο σ’ αυτόν ο Ιησούς εμπιστεύεται το μυστικό του. Γιατί πιστεύει πως είναι ο πιο δυνατός από τους μαθητές του. Πιστεύει πως μόνο αυτός μπορεί να αντέξει την αλήθεια. Του λέει λοιπόν πως πρόκειται να θυσιαστεί “δίχως αντίσταση, σαν αρνί που το πάνε στο μακελιό και το σφάζουν”. Ο Ιούδας μπερδεύεται. “Δεν είσαι το λοιπόν ο Μεσίας;” λέει με απορία. “Είμαι”, του απαντάει ο Ιησούς. “Για να σωθεί ο κόσμος, πρέπει εγώ, θεληματικά μου, να πεθάνω”.
Έτσι μπαίνοντας στα Ιεροσόλυμα, ο Ιησούς τον Ιούδα φωνάζει για βοήθεια.

Σακάτες πολλοί, άρρωστοι, κουρελήδες. Κάπου κάπου γυρνούσε πίσω το κεφάλι του ο Ιησούς και κοίταζε το στρατό του· κι άξαφνα ένιωσε ερημιά μεγάλη. Στράφηκε, φώναξε:
– Ιούδα! μα ο αράβολος μαθητής πήγαινε πίσω, δεν άκουσε.
– Ιούδα! ξαναφώναξε ο Ιησούς απελπισμένος.
– Παρών! απηλογήθηκε ο κοκκινογένης κι αναμέρισε τους Μαθητές να περάσει.
– Τι με θες, ραβή;
– Στάσου δίπλα μου, Ιούδα, κράτα μου συντροφιά.
– Έγνια σου και δε σε αφήνω, ραβή! είπε, άρπαξε από το χέρι του Πέτρου το σκοινί κι οδηγούσε.
– Μη με αφήνεις ολομόναχο, Ιούδα αδερφέ μου, είπε πάλι ο Ιησούς.
– Γιατί να σε αφήσω, ραβή; Δε μείναμε σύμφωνοι;
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ “Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ”

Η απόφαση για προδοσία παίρνεται από κοινού μεταξύ Ιησού και Ιούδα:

– Ιούδα, αδερφέ μου, ήρθε η ώρα· είσαι έτοιμος;
– Ακόμα μια φορά, ραβή· γιατί να διαλέξεις εμένα;
– Είσαι ο πιο δυνατός, το ξέρεις· οι άλλοι δεν αντέχουν· πήγες, μίλησες του αρχιερέα Καϊάφα;
– Μίλησα· θέλει, λέει να ξέρει πότε και πού;
– Τη νύχτα του Πάσχα, να του πεις, μετά το πασχαλιάτικο δείπνο, στη Γεθσημανή· κάνε κουράγιο, Ιούδα αδερφέ μου· κάνω κι εγώ.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ “Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ”

Ο Καζαντζάκης όμως βάζει τον Ιούδα να προβληματίζεται, να έχει αμφιβολίες. “Κι άλλη φορά σε ρώτησα, ραβή, δεν υπάρχει άλλος δρόμος;” ρωτάει με απόγνωση τον Ιησού. “Όχι, Ιούδα, αδερφέ μου, άλλος δρόμος δεν υπάρχει” απαντάει ο Ιησούς. Ο Ιούδας όμως επιμένει:

– Μου το λες για να με παρηγορήσεις, για να με κάμεις να σε προδώσω, δίχως να σπαραχτεί η καρδιά μου· λες πως αντέχω, για να μου δώσεις κουράγιο· όχι, όσο ζυγώνουμε στη φοβερή στιγμή, όχι, δεν αντέχω, ραβή μου!
– Αντέχεις, Ιούδα αδερφέ μου· ο Θεός να σου δώσει τη δύναμη, όση σου λείπει, γιατί πρέπει· πρέπει εγώ να σκοτωθώ και συ να με προδώσεις· εμείς οι δυο πρέπει να σώσουμε τον κόσμο· βοήθα με.
Ο Ιούδας έσκυψε το κεφάλι και σε λίγο:
– Αν ήταν εσύ να πρόδινες το δάσκαλό σου, θα το ‘κανες;
Πολλήν ώρα έμεινε ο Ιησούς συλλογισμένος· τέλος:
– Όχι, είπε, φοβούμαι πως δε θα μπορούσα· γι’ αυτό κι ο Θεός με λυπήθηκε και μου ‘δωκε το χρέος το πιο εύκολο: να σταυρωθώ.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ “Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ”

 Έφτασαν στο τέλος τους οι αναρτήσεις μας για τον Ιούδα. Καλύψαμε πολλές πτυχές του θέματος, αφήσαμε ωστόσο αρκετές έξω. Γι’ αυτό θα παρουσιάσουμε σήμερα κάποιους ενδιαφέροντες συνδέσμους για όποιον ενδιαφέρεται να συνεχίσει τη μελέτη.Ο απαγχονισμός του Ιούδα στη βυζαντινή τέχνη και στη μεταβυζαντινή ζωγραφική.

Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας και το Ευαγγέλιο του Ιούδα.

Για το Ευαγγέλιο του Ιούδα

Για το Ευαγγέλιο του Ιούδα (2)

Για το Ευαγγέλιο του Ιούδα (3)

Ευαγγέλιο του Ιούδα (βιβλίο ολόκληρο)

Κάθε χρόνο ο Ιούδας παραδίδεται στις φλόγες (έθιμα για το κάψιμο του Ιούδα)

Ιούδας ο Ισκαριώτης (έθιμα και παραδόσεις)

Η Θυσία του Ιούδα (μια διαφορετική άποψη)

Υπόθεση Πατσίφικο: διπλωματική κρίση μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας (1849-50) που ξεκίνησε από την απαγόρευση του έθιμου του καψίματος του Ιούδα!

Ως επίλογο θα παρουσιάσουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Βίλχελμ Ράιχ “Η Δολοφονία του Χριστού”, εκδόσεις ΠΥΛΗ. Το απόσπασμα αποτελεί μέρος του κεφαλαίου: “Ιούδας ο Ισκαριώτης”.

Μπρος, Δάσκαλε! Γίνε διάσημος, γίνε στο άψε σβήσε ο Βασιλιάς των Ιουδαίων για να ζεστάνεις τον αποξεραμένο σκελετό μου, για να με γεμίσεις με περηφάνεια και ας γίνει αυτό έστω και για μια ώρα. Κάνε στη θέα του θριάμβου σου, να χτυπήσει από χαρά η σκληρυμένη καρδιά μου. Γιατί μιλάς ασταμάτητα για πράγματα που δεν θα μπορέσω ποτέ να καταλάβω, να ζήσω, να νιώσω ή απλώς να ελπίσω ότι θα τα αγγίξω; Γιατί δεν κατορθώνεις πράγματα που να μπορώ να τα καταλάβω, όπως η ανταρσία των καταπιεσμένων με σκοπό τη γρήγορη νίκη του Ουρανού πάνω στη γη; Γιατί θάπρεπε να πάω να αναζητήσω την ψυχή μου, να μετανιώσω, να αλλάξω ζωή, να κοπιάζω αναμασώντας θλιβερές πράξεις, να υποβληθώ στη μεταμόρφωση του Εγώ μου;

Δεν θα μπορούσαμε να αποκτήσουμε τα πάντα με πολύ πιο εύκολες μεθόδους περισσότερο του γούστου μου, με φανφάρες και τρομπέτες; Αν είσαι ο Γιος του Θεού, γιατί δεν συντρίβεις τον εχθρό που προσβάλλει την εθνική μου τιμή; Γιατί δεν κάνεις την καρδιά μου να σπαρταρήσει από ευχαρίστηση στη θέα καμιάς χιλιάδας στρατιωτών του αυτοκράτορα που να καταρρέουν κάτω από το χτύπημα της οπλισμένης μ’ ένα αστραφτερό σπαθί φούχτας σου; Ο Παράδεισος για πάντα έκλεισε για μένα· διασχίζω τη ζωή σαν περιπλανώμενος ταξιδιώτης, χωρίς σκοπό, χωρίς χρησιμότητα, χωρίς αγάπη: το ξίφος, η φωτιά κι ο θάνατος είναι η μόνη μου παρηγοριά. Ο Θεός μου είναι ένας Θεός εκδίκησης κι οργής. Αν είσαι Γιος του Θεού, γιατί δεν ενεργείς σαν Υιός του δικού μου Θεού; Ο δικός σου Θεός είναι παράξενος και πέρα απ’ τη δική μου ακτίνα. Η αγάπη δεν είναι του κόσμου αυτού και δεν θα είναι ποτέ. Αν θέλεις να εγκαθιδρύσεις την αγάπη, θα πρέπει να υποχρεώσεις τον άνθρωπο να αγαπάει, αν τελικά πρέπει να υπάρχει αγάπη. Δεν μπορώ να υποφέρω τη δική σου αγάπη. Δεν μπορώ πια να υποφέρω την αγνή ακτίνα ουράνιου φωτός. Οφείλω να σε σκοτώσω, είμαι υποχρεωμένος να το κάνω, γιατί σ’ αγαπώ, γιατί σ’ έχω ανάγκη, γιατί δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα. Κι επειδή εγώ πρέπει να ζήσω, οφείλεις εσύ να πεθάνεις.

Δεν πρέπει να περάσω στο στρατόπεδο του εχθρού, αλλά θα το κάνω. Για όνομα του Θεού, δεν πρέπει να προδώσω τον Κύριό μου, αλλά θα τον προδώσω. Δεν μπορώ να απαρνηθώ την ερεθιστική αίσθηση του υπέρτατου μίσους, το γαργάλημα των τύψεων, την εντύπωση ότι είμαι ένας βρωμερός αδιάκριτος. Γι’ αυτό οφείλω να προδώσω. Ο Χριστός θα πρέπει να αποδείξει και θα αποδείξει ότι είναι ο Υιός του Θεού. Θα σωθεί μόνος του. Στην έσχατη περίπτωση θα εκτελέσει ένα μεγάλο θαύμα που θα μου δώσει την πίστη που τόσο πολύ έχω ανάγκη.

Στην πραγματικότητα, δεν θα του κάνω κανένα κακό. Θα τον πιέσω απλώς να αποκαλυφθεί σαν Υιός του Θεού. Δεν είναι ο πολυαγαπημένος μου Δάσκαλος; Έχω εμπιστοσύνη στη δύναμή του, στη θεία του δύναμη. Δεν θα του κάνω κανένα κακό. Κι εν πάση περιπτώσει, δεν είναι τέτοια η πρόθεσή μου. Αλλά πρέπει να τον υποβάλω σε δοκιμασία. Είναι υπερβολικά ταπεινός. Δεν είναι τέτοιος που θάθελα να είναι, τέτοιος που οφείλει να είναι. Κρύβει τη δύναμή του. Θα πρέπει να την επιδείξει μέρα – μεσημέρι· έτσι, θα μπορέσω να εξαγορασθώ, να απαλλαγώ απ’ την αιώνια αθλιότητά μου.

ΒΙΛΧΕΛΜ ΡΑΪΧ “Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ”
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΥΛΗ