Archive for Ιουλίου 2012

σαν παλιά τηλεόραση

30/07/2012

Αρκετές δεκαετίες πίσω θα πάμε σήμερα. Στην ελληνική τηλεόραση της δεκαετίας του ’70. Τότε που η τηλεόραση είχε μόνο δυο κανάλια, που η εικόνα της ήταν άχρωμη, που δεν υπήρχε τηλεκοντρόλ και κάθε φορά που ήθελες ν’ αλλάξεις κανάλι έπρεπε να σηκωθείς για να πατήσεις το κατάλληλο κουμπί. Τότε που το πρόγραμμα τελείωνε λίγο μετά τις 12 τα μεσάνυχτα -αυστηρή εντολή, έλεγαν, του Καραμανλή, ο οποίος είχε τη συνήθεια να κοιμάται ακριβώς στις 12-, που τις καθημερινές δεν υπήρχαν πρωινές εκπομπές, εκτός από τις Κυριακές που  βλέπαμε δημοτικούς χορούς και τραγούδια.

Τι να πρωτοθυμηθούμε από εκείνη την εποχή; Όλα τώρα μας φαίνονται ωραία -ίσως λόγω της τάσης που έχει η μνήμη να ωραιοποιεί το παρελθόν- ακόμα και οι συνεχείς καρτέλες που έλεγαν «μας συγχωρείτε διακοπή»  ακόμα και η «συνήθεια» που είχε η εικόνα να χοροπηδάει ή να κάνει «χιόνια».
Σήμερα θα προσπαθήσουμε να επιλέξουμε κάποιες αγαπημένες τηλεοπτικές αναμνήσεις, όλες δε γίνεται.

Αγαπημένη εκφωνήτρια προγράμματος επιλέγουμε την αισθησιακή Νάκυ Αγάθου:


Η Νάκυ Αγάθου ήταν παρουσιάστρια προγράμματος στην ΕΡΤ από το 1967 έως το 1988. Μαζί με την Κέλυ Σακάκου ήταν οι δύο βασικές παρουσιάστριες για πολλά χρόνια στην ΕΡΤ.
(η φωτογραφία είναι από τον Ερευνητή της Βέροιας)
Αρκετά βίντεο με τη Νάκυ Αγάθου να εκφωνεί το πρόγραμμα μπορείτε να παρακολουθήσετε στο Prismotube

Αγαπημένο εκφωνητή ειδήσεων επιλέγουμε τον Αλέξανδρο Αντωνόπουλο (σήμερα είναι γνωστός ηθοποιός του θεάτρου και της τηλεόρασης. Και τότε ηθοποιός ήταν αλλά εκφωνούσε παράλληλα και το δελτίο ειδήσεων):


Ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος ήταν εκφωνητής του δελτίου ειδήσεων της ΕΡΤ από το 1975 έως τα τέλη (με επιφύλαξη) της δεκαετίας του ’80)
(η φωτογραφία είναι από το http://www.retrodb.gr)

Αγαπημένο ελληνικό σίριαλ επιλέγουμε το σίριαλ «Οι Πανθέοι» που παίχτηκε στην ελληνική τηλεόραση την περίοδο 1977-79. Η σειρά βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τάσου Αθανασιάδη και γυρίστηκε από τον μεγάλο Έλληνα σκηνοθέτη, Βασίλη Γεωργιάδη. Δυστυχώς σήμερα δε σώζονται παρά μόνο τρία επεισόδια από τη σειρά, το πρώτο, το τελευταίο και κάποιο ενδιάμεσο. Στο αρχείο της ΕΡΤ υπάρχει η εκπομπή της Ρένας Θεολογίδου που ήταν αφιερωμένη στους Πανθέους. Στην εκπομπή παρουσιάζονται εκτεταμένα αποσπάσματα από τα εναπομείναντα επεισόδια.

Αγαπημένη ελληνική κωμική σειρά επιλέγουμε την κωμωδία του Κώστα Πρετεντέρη «Εκείνες κι εγώ» με πρωταγωνιστή τον Λάμπρο Κωνσταντάρα.


Από τη σειρά «Εκείνες κι εγώ» (1976-77), δυστυχώς δε σώζεται ούτε μια σκηνή στο αρχείο της ΕΡΤ, γιατί κάποιοι «υπεύθυνοι» φρόντισαν, για οικονομία, να σβήσουν τις μπομπίνες με τα επεισόδια ώστε να γράψουν πάνω τους άλλα προγράμματα!
Η σειρά δεν προβλήθηκε ποτέ σε επανάληψη, άρα όποια σκηνή θυμάστε -αν θυμάστε- την έχετε δει μόλις μία φορά. Προσωπικά η μοναδική σκηνή που θυμάμαι είναι μια σκηνή που ο Κωνσταντάρας, υποδεχόμενος στο σπίτι του μία κυρία, κάθεται σταυροπόδι στον καναπέ και σιγά σιγά τραβάει τη ρόμπα του αποκαλύπτοντας όλο και περισσότερο την τριχωτή του γάμπα! 

Ενδεικτικό της μεγάλης επιτυχίας που είχε το σίριαλ «Εκείνες κι εγώ» είναι το εξής γεγονός: Στις εκλογές του 1977 ένας υποψήφιος βουλευτής Θεσσαλονίκης είχε την ατυχία να μοιάζει καταπληκτικά με τον Τώνη Γιακωβάκη, τον έξοχο ηθοποιό που έπαιζε τον ρόλο του Παπαπέτρου, ο οποίος ως γνωστόν, είχε στο έργο το παρατσούκλι «λατρεία». Ε, λοιπόν, αρκετές αφίσες του υποψήφιου βουλευτή βρέθηκαν, μέσα σε λίγες μέρες, να έχουν γραμμένο, κάτω από τη φωτογραφία του, τη λέξη «λατρεία». Ο βουλευτής τελικά δεν κατάφερε να εκλεγεί, όχι τόσο λόγω της θυμηδίας που προκάλεσε η ομοιότητά του με τον «λατρεία», αλλά περισσότερο λόγω της εκλογικής καθίζησης που υπέστη σ’ εκείνες τις εκλογές το κόμμα του.


Τώνης Γιακωβάκης (1931-2004)

Αγαπημένος τηλεοπτικός ήρωας ελληνικής σειράς ο γκρινιάρης Κυρ Γιώργης του «Λούνα Παρκ», ρόλο που ερμήνευσε για 7 ολόκληρα χρόνια ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος. Εμπνευστής της σειράς (σκηνοθέτης και σεναριογράφος) ήταν ο Γιάννης Δαλιανίδης.


Απόσπασμα από τη σειρά «Λούνα Παρκ», το οποίο ξεκινάει με συνέντευξη του Διονύση Παπαγιαννόπουλου

Αγαπημένη τηλεοπτική προσωπικότητα, που σφράγισε όσο κανείς άλλος την τηλεόραση της δεκαετίας του ’70, αλλά και του ’80, ο Φρέντυ Γερμανός, ο οποίος με τις εκπομπές του ανέβασε κατά πολύ το επίπεδο της ελληνικής τηλεόρασης. Ευτυχώς στο αρχείο της ΕΡΤ σώζονται αρκετές εκπομπές του Φρέντυ Γερμανού, απόσπασμα από ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα στον Κάρολο Κουν μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ. Εμφανίζονται πάρα πολλοί γνωστοί ηθοποιοί που υπήρξαν μαθητές του. Αξέχαστη όμως ήταν η εκπομπή που έκανε ο Φρέντυ Γερμανός, τα Χριστούγεννα του 1976, καλώντας στο στούντιο διάσημους κωμικούς της εποχής, μεταξύ των οποίων και τον Λάμπρο Κωνσταντάρα.

Απόσπασμα από εκπομπή του Φρέντυ Γερμανού (1976) αφιερώμένη στους Έλληνες κωμικούς. Στο απόσπασμα ο Λάμπρος Κωνσταντάρας σατιρίζει το ρόλο του στη σειρά «Εκείνες κι εγώ». Κατά πάσα πιθανότητα το σενάριο το έχει γράψει ο ίδιος ο Γερμανός.

Αγαπημένος παρουσιαστής αθλητικών εκπομπών ο Γιάννης Διακογιάννης, ο παρουσιαστής που συνέδεσε το όνομά του με όλες τις αθλητικές εκδηλώσεις της δεκαετίας του ’70 και έγινε μέχρι και τραγούδι από τον Κηλαϊδόνη. Ο Διακογιάννης ήταν ένας άνθρωπος που η παιδεία του δε σταματούσε στα στενά αθλητικά όρια. Αυτό φαινόταν στις μεταδόσεις του, τις οποίες διάνθιζε με αναφορές σε Λουζιτανούς, Μαγιάρους, Ίβηρες, Αλσατούς κλπ., ενώ όταν έπαιζε η αγαπημένη του Γαλλία, θα έβρισκε κάποια ευκαιρία να μας θυμίσει τα κατορθώματα των μυθικών Φοντέν και Κοπά, σε άλλες περιπτώσεις δε λησμονούσε να αναφερθεί στον Πούσκας, στον Ντι Στέφανο, στον Γκαρίντσα και σε άλλους μεγάλους ποδοσφαιριστές.

Αγαπημένη ξένη νεανική σειρά η σειρά «Happy Days – Ευτυχισμένες Μέρες». Δείτε παρακάτω την μουσική των τίτλων της σειράς.


…και εδώ μπορείτε να δείτε τον χαρακτηριστικό τρόπο με τον οποίο χτενιζόταν -ή για την ακρίβεια δε χτενιζόταν- ο Φόνζι.

Αγαπημένη διαφήμιση η διαφήμιση «κουτί κουτί»: 

Πιο συγκλονιστική τηλεοπτική στιγμή της δεκαετίας του ’70 επιλέγουμε, από τη σειρά «Αναδυομένη» την αυτοκτονία του Παύλου (Πάνου Χατζηκουτσέλη) όταν διαπιστώνει πως ο αδελφός του, Ντένης (Δάνης Κατρανίδης), έχει κερδίσει την αγάπη της Κλέλιας (Νόρας Βαλσάμη). Η σειρά βασιζόταν σε βιβλίο του Γρηγορίου Ξενόπουλου και γυρίστηκε από τον Ερρίκο Ανδρέου.
Τα δύο αδέλφια διεκδικούσαν την Κλέλια για πολύ καιρό και όταν η Κλέλια επέλεξε τον Ντένη, ο Παύλος αποφάσισε να θέσει τέρμα στη ζωή του. Ο τρόπος που επέλεξε να το κάνει ήταν ιδιαίτερα συγκινητικός. Σε μια εκδρομή στο βουνό που έκανε όλη η οικογένεια, ο Παύλος έφτασε στην άκρη του γκρεμού για να κόψει κρινάκια για την Κλέλια, έχασε -ηθελημένα- την ισορροπία του και κατέληξε στο κενό, μπροστά στους εμβρόντητους συγγενείς του.
Η σκηνή, γυρισμένη άψογα από τον Ερρίκο Ανδρέου, ήταν συγκλονιστική -ειδικά για ένα παιδί 12 ετών που δεν ήταν συνηθισμένο να βλέπει τότε στην ελληνική τηλεόραση ανάλογες σκηνές- και, ως εκ θαύματος, υπάρχει ακόμη στο αρχείο της ΕΡΤ. Μπορείτε να την δείτε εδώ, σε εκπομπή της Ρένας Θεολογίδου (στο 41΄και 20΄΄). 

Και τώρα η στιγμή που όλοι φοβόσασταν. Το τεστ που μπορεί να εξακριβώσει σε ποια κατάσταση βρίσκεται η μνήμη σας! Έχει εκπονηθεί από 29 κατασκευαστές παρόμοιων τεστ. Απαντήστε σε 20 ερωτήσεις και θυμηθείτε αξέχαστες στιγμές της ελληνικής τηλεόρασης. Καλή επιτυχία!

ΤΕΣΤ ΜΝΗΜΗΣ
(για ανθρώπους ηλικίας άνω των 40 ετών)

1) Το παράνομο ζευγάρι στους Πανθέους ήταν η Μάρμω και ο …

2) Τι ακριβώς έλεγε η Κάτια Αθανασίου στο Λούνα Παρκ;:
«5 κρίκοι …»

3) Με ποια φράση (μια λέξη ήταν) έμεινε γνωστός ο Άλκης Στέας;

4) Συνεχίστε τη φράση του Μαγκάρετ από το Χαβάη 5-0:
«Book him…»

5) Μια παλιά διαφήμιση έλεγε:
«Μα ποιος είσαι; Η …»

6) Συνεχίστε τη φράση άλλης γνωστής διαφήμισης:
«Άσπρος σίφουνας AZAX με διπλάσιο …»

7) Τι έλεγαν συχνά τηλεθεατές που έπαιζαν, από τηλεφώνου, στο παιχνίδι της καθημερινής εκπομπής «Κάθε μεσημέρι», στη μετά Νάσου Αθανασίου περίοδο:
«Βοηθήστε μας, κύριε …»

8) Συνεχίστε τη φράση πολύ παλιάς διαφήμισης:
«Ξέχασα να βάλω …»

9) «Γύρισα χώρες και χώρες κι αυτό το πραγματάκι δεν έλειπε από καμία».
Τι ήταν «αυτό το πραγματάκι»;

10) Ο πρωταγωνιστής του Μεθοριακού Σταθμού, Βάσος Αδριανός, έπαιζε το ρόλο ενός γεωπόνου που λεγόταν …

11) Ο φωτογράφος στη σειρά «Λου Γκραντ» είχε το παρατσούκλι…

12) Μπορείτε να αναφέρετε δύο τουλάχιστον ονόματα από τα μέλη της κριτικής επιτροπής του «Να η Ευκαιρία»;

13) Στη «Γειτονιά» ο Γιώργος Ζαχαριάδης έπαιζε το ρόλο του τραγουδιστή …

14) Στη σειρά «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» ο Δήμος Σταρένιος έπαιζε το ρόλο του …

15) Στον «Άγνωστο Πόλεμο» ο Άγγελος Αντωνόπουλος έπαιζε το ρόλο του Συνταγματάρχη …

16) Ο βοηθός του αστυνόμου Μπαρνεϊ Μίλερ λέγοταν, χάριν συντομίας, Γότζο, αλλά το πραγματικό του όνομα ήταν …

17) (Διπλή ερώτηση, αρκεί μία σωστή απάντηση) Τι είχε συνήθως στο στόμα του ο Κότζακ; Πώς λεγόταν στο σίριαλ ο αδελφός του Τέλη Σαβάλας; 

18) Η μοναδική εκπομπή στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης με πεντάλεπτη διάρκεια ήταν η εκπομπή του …

19) Παρουσίαζε την Γιουροβίζιον στην «προ Μπόκοτα» εποχή:

20) Τι ώρα άρχιζε το βραδινό δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ;

Οι απαντήσεις στο τέλος της ανάρτησης

Άλλες σκόρπιες αναμνήσεις:


Λούσι: Αγαπημένη ξένη κωμική σειρά


Ο χοντρούλης με το παράξενο καπέλο είναι ο Χος!
(από την Μπονάτσα)


Μυστήριο το τι περιείχε ο χαρτοφύλακας του Αλεξανδράκη στον ‘Παράξενο Ταξιδιώτη» όπως και ο πίνακας με την τρύπα στο μάτι, από την οποία κάποιος παρακολουθούσε τα πάντα.


Εξαιρετική σειρά μυστηρίου οι Παράξενες Ιστορίες, όπως και η μουσική των τίτλων της αρχής.

 
Γαρουφαλλιά: η αιώνια ερωτευμένη
(από τον Μεθοριακό Σταθμό)


Ο Μπένι Χιλ και ο συμπαθητικός γέρος συμπρωταγωνιστής του.


Η Ναυσικά ήταν δύο ετών, όταν πήγε κλαμένη στη μάνα της, τη γειτόνισσα μας στο εξοχικό.
-Τι είναι παιδί μου, γιατί κλαις;
-Μπόλεκ και Λόλεκ, μαμά, Μπόλεκ και Λόλεκ!
–Τι έγινε με το Μπόλεκ και Λόλεκ;
-Κι άλλο, μαμά, κι άλλο!
Δυστυχώς δεν υπήρχαν βίντεο εκείνη την εποχή, έτσι η Ναυσικά και άλλα παιδιά της εποχής έβλεπαν 20 λεπτά Μπόλεκ και Λόλεκ κι ύστερα έκλαιγαν μία ώρα γιατί τελείωσε…


Ο Ίκαρος παρουσιάζει το τηλεπαιχνίδι «Μήπως Γνωρίζετε«. Δίπλα του η Ρένα Καπιτσαλά.


Εντάξει, οι κλωστές που κινούσαν τις κούκλες στο Υποβρύχιο Στίνγκρεϊ ήταν εμφανέστατες. Και τι έγινε; Εμείς το βλέπαμε με ενθουσιασμό. Και ήταν πολύ καλύτερο από κάποια σημερινά.


Ο Γιώργος Μουζάκης παρουσιάζει την εκπομπή «Απ’ τον παππού στον εγγονό»

Απαντήσεις

1) Κίτσος.

2) Πέντε κρίκοι, ένα τάληρο, για περάστε παρακαλώ!

3) Ευτυχείτε.

4) «Book him Dano».
Dano ήταν ο βοηθός του.

5) Μα ποιος είσαι; Η Δομή είσαι;

6) Αμονιαζόλ. Δε θα μάθουμε ποτέ αν το αμονιαζόλ ήταν πραγματικό συστατικό ή απλώς εφεύρημα του διαφημιστή.

7) «Βοηθήστε μας, κύριε Ρούσσο», έλεγαν οι τηλεθεατές στο διάδοχο του Νάσου Αθανασίου, συμπαθέστατο δημοσιογράφο Ρούσσο (δε θυμάμαι το μικρό του όνομα), που δυστυχώς πέθανε νεότατος.

8) Μπριλ Κριμ. Όποιος θυμάται τι ακριβώς ήταν το Μπριλ Κριμ δικαιούται το 20 χωρίς να χρειαστεί να απαντήσει σε καμία άλλη ερώτηση.

9) Πίπα, την οποία διαφήμιζε ο καπετάνιος της Γειτονιάς.

10) Εύκολη ερώτηση. Αλέξης.

11) Θηρίο – Animal

12) Τα μέλη της κριτικής επιτροπής του «Να η Ευκαιρία» ήταν (κατά σειρά αυστηρότητας): Λευτέρης Παπαδόπουλος (εντάχθηκε αργότερα στο καστ, πιθανότατα μετά το 1980), Γρηγόρης Γρηγορίου, Ροζίτα Σώκου, Γιώργος Κατσαρός και Σάσα Ντάριο.

13) Ο τραγουδιστής λεγόταν Περκεμές. Η πλάκα είναι πως στην αρχή ο Γιώργος Ζαχαριάδης δεν τραγουδούσε γιατί ο άνθρωπος ήταν ηθοποιός, αλλά κάποια στιγμή άρχισε να τραγουδάει και μάλιστα αργότερα έκανε και καριέρα τραγουδιστή.

14)  Ο Δήμος Σταρένιος έπαιζε τον γερο-Λαδά.

15) Συνταγματάρχης Βαρτάνης.

16) Εκνευριστικά δύσκολη ερώτηση. Μπήκε μόνο και μόνο για να μην καταφέρει κανείς να φτάσει το 20 (είδατε κακία;). Το κανονικό όνομα του Γότζο ήταν Γοτζοχόγουιτς και νομίζω πως ήταν πολωνικής καταγωγής.

17) Ο Κότζακ είχε στο στόμα του συνήθως ένα γλειφιτζούρι. Τον αδελφό του στο σίριαλ τον έλεγαν Σταύρο.

18) Το πεντάλεπτο του Ζάχου Χατζηφωτίου.

19) Η συμπαθέστατη και πανέμορφη Μακώ Γεωργιάδου, που δυστυχώς πέθανε νέα.

20) Το βραδινό δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ άρχιζε στις 9 το βράδυ, ενώ της ΥΕΝΕΔ στις 9.30.

15-20 σωστές απαντήσεις: Συγχαρητήρια. Έχετε άριστη μνήμη. Φαντάζομαι μπορείτε να εμπλουτίσετε την ανάρτηση με δικές σας αναμνήσεις ή με ερωτήσεις για το τεστ.

10-14 σωστές απαντήσεις: Δεν τα πήγατε άσχημα. Μάλλον η ανάρτηση στάθηκε αφορμή να φρεσκάρετε κάπως τη μνήμη σας.

4-9 σωστές απαντήσεις: Όπως φαίνεται, τη δεκαετία του ’70 ήσασταν ή πολύ μικροί ή πολύ ερωτευμένοι. Είναι σίγουρο πως στο αφιέρωμα για τη δεκαετία του ’80 θα τα πάτε καλύτερα.

0-3 σωστές απαντήσεις: Μην ανησυχείτε, σε όλους μας συμβαίνει να ξεχνάμε διάφορα πράγματα, αλλά για καλό και για κακό, συμβουλευτείτε κάποιον γιατρό που ειδικεύεται σε θέματα Αλτζχάιμερ.

πάντα στο τελευταίο αναλόγιο

24/07/2012

Στις 18 Σεπτέμβρη του 1949 ένας σεμνός και διακριτικός ασθενής περίμενε υπομονετικά, στην ουρά του Δημοτικού Νοσοκομείου του Δήμου Αθηναίων. Έπασχε από κήλη και ένιωθε έντονους πόνους στην κοιλιά. Δυστυχώς το ιατρείο έκλεισε στη 1 χωρίς ο ασθενής να προλάβει να εξεταστεί κι έτσι έφυγε για το σπίτι του με σκοπό να επιστρέψει την επόμενη μέρα. Αν και γνώριζε τον γιατρό από παλιά, δε θέλησε να εκμεταλλευτεί τη γνωριμία τους για να προσπεράσει τη σειρά. Όταν το βράδυ ο πόνος έγινε αφόρητος, πάλι προτίμησε να μην ενοχλήσει τη γυναίκα του, που ήταν έγκυος, και αποφάσισε να περιμένει μέχρι το πρωί. Δυστυχώς το πρωί ήταν πια πολύ αργά. Ο Νίκος Σκαλκώτας ήταν νεκρός, σε ηλικία μόλις 45 ετών. Την επόμενη μέρα γεννήθηκε ο γιος του, που αργότερα έγινε πρωταθλητής Ελλάδος στο σκάκι.

Νίκος Σκαλκώτας «Κλέφτικος χορός»

Παρά τον πρόωρο θάνατό του, ο Σκαλκώτας πρόλαβε να αφήσει ένα πλούσιο έργο που περιλαμβάνει πάνω από 170 έργα: κοντσέρτα, συμφωνικές σουίτες, μουσική δωματίου, το περίφημο «36 Ελληνικοί χοροί για ορχήστρα», το λαϊκό μπαλέτο «Θάλασσα» και αρκετά ακόμα που δυστυχώς χάθηκαν.
Ο Σκαλκώτας «ανακαλύφθηκε» ως συνθέτης μετά το θάνατό του και σήμερα θεωρείται παγκοσμίως από τους σημαντικότερους συνθέτες του 20ου αιώνα. Στην ιστοσελίδα
http://www.sansimera.gr/biographies/343 διαβάζουμε πως ο μουσικολόγος και κριτικός Χανς Κέλερ αναφέρει ως κορυφαίους συνθέτες του 20ου αιώνα τα τέσσερα «Σ»: Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, Σκαλκώτα και Σοστακόβιτς.

Νίκος Σκαλκώτας: «Η Τράτα» και «Ο Χορός των Κυμάτων»
Από το μπαλέτο «Η Θάλασσα»

Ο Νίκος Σκαλκώτας γεννήθηκε στη Χαλκίδα στα 1904. Σε ηλικία 9 ετών εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών στην τάξη του βιολιού. Η πρόοδός του ήταν ραγδαία. 16 ετών πήρε το δίπλωμά του με εξαιρετικές διακρίσεις και κέρδισε υποτροφία για το Βερολίνο όπου έμεινε 12 χρόνια. Το 1934 οι στερήσεις, οι δοκιμασίες αλλά και ο τρόμος που επικρατούσε στη Γερμανία λόγω του χιτλερικού καθεστώτος ανάγκασαν τον Σκαλκώτα να επιστρέψει στην Ελλάδα. Επειδή όμως χρωστούσε αρκετά ενοίκια, η σπιτονοικοκυρά του δεν του επέτρεψε να πάρει μαζί του τα προσωπικά του αντικείμενα, δηλαδή τη βιβλιοθήκη του και πολλά χειρόγραφα μουσικών του έργων, τα οποία αναγκάστηκε να αφήσει στο Βερολίνο ως ενέχυρο. Όλα αυτά καταστράφηκαν αργότερα στους βομβαρδισμούς του Βερολίνου. Κάποια έργα μπόρεσε να τα ξαναγράψει από μνήμης, ελάχιστα βρέθηκαν μετά από χρόνια σε παλαιοπωλείο του Βερολίνου, τα περισσότερα δυστυχώς χάθηκαν.


Νίκος Σκαλκώτας: «Η Γη και η Θάλασσα της Ελλάδος: 1. Ο Θερισμός»
Σουίτα για Μπαλέτο (1948)

Ήρθε στην Αθήνα το 1934 μ’ ένα ηθικό κλονισμένο, με μια ψυχή τραυματισμένη. Ποιος από εμάς δεν τον αναπολεί να κάθεται στο τελευταίο αναλόγιο των πρώτων βιολιών της ορχήστρας; Μια μελαγχολία, μια θλίψη διεγράφετο πάντα στην ασκητική του μορφή μα και μία εγκαρτέρηση. Πάντα στο τελευταίο αναλόγιο. Να μην προηγηθεί σε θέση. Να μην αδικήσει κανένα συνάδελφο. Και όταν η ορχήστρα εκτελούσε μία σύνθεσή του, ο Νίκος Σκαλκώτας έμενε στη θέση του κι έπαιζε το μέρος του βιολιού του, μεταρσιωμένος στον κόσμο τον ιδανικό, τον κόσμο το δικό του. Μόνο τα χειροκροτήματα του κοινού τον έφερναν στην πραγματικότητα. Και τότε, στις επίμονες απαιτήσεις του κόσμου, συνεσταλμένος, σηκωνόταν και με κάπως νευρικές, σπασμωδικές κινήσεις, ευχαριστούσε για την επιτυχία, που κατ’ αυτόν δεν άξιζε.
Το έργο που άφησε στα τελευταία 14 χρόνια είναι τεράστιο. Το μοναδικό πάθος της ζωής του ήταν η σύνθεση. Έφθανε μεσάνυχτα από την ορχήστρα της Λυρικής Σκηνής και άρχιζε, αν και κουρασμένος από τον καθημερινό μόχθο της δουλειάς, τη δημιουργική του εργασία. Συχνά η αυγή τον έβρισκε σκυμμένο στα χειρόγραφά του. Λες και προμάντευε το τόσο γρήγορο, το τόσο αδόκητο τέλος του.

ΑΝΤ. ΣΚΟΚΟΣ «ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ»
περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τεύχος 548


Και όμως ο Δημήτρης Μητρόπουλος έπαιξε Σκαλκώτα με την Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης.
«Πελοποννησιακός χορός» (ηχογράφηση του 1956)

πηγές:

Νίκος Σκαλκώτας: ένας σπουδαίος Έλληνας συνθέτης του Πάρι Κωνσταντινίδη

Βιογραφία του Νίκου Σκαλκώτα από το Σαν Σήμερα

Νίκος Σκαλκώτας από την Musipedia

Νίκος Σκαλκώτας από την Βικιπαίδεια

Νίκος Σκαλκώτας: απόσπασμα από άρθρο του Γ. Νίαρχου

ΑΝΤ. ΣΚΟΚΟΣ «ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ»
περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τεύχος 548

Στην ιστοσελίδα http://www.bis.se/naxos.php?aID=BIS-CD-1564 μπορείτε να ακούσετε το αριστουργηματικό The Vintage (Ο Τρύγος), που δεν υπάρχει στο youtube.

πρωτομάστορας της ελληνικής μουσικής

16/07/2012

Ο Μανώλης Καλομοίρης (1883-1962) ήταν μεγάλος Έλληνας μουσικός και συνθέτης. Το έργο του ήταν βαθιά επηρεασμένο από την ελληνική παράδοση και το δημοτικό τραγούδι.

Μαζί με τη μάνα μου, με παράστεκε στα πρώτα μου παιδικά χρόνια η γιαγιά μου, η μάνα της μάνας μου, η Νενέ μου, όπως τη λέγανε στη Σμύρνη. Ήτανε μια γριούλα που λες και είχε βγει ίσα ίσα από το θρύλο και το παραμύθι. Πεντάρφανη μέσα στα σκοτεινά χρόνια της ελληνικής σκλαβιάς, αναστήθηκε από κάποια πλούσια Αρμένισσα και μιλούσε, εκτός από τα ωραία της ρωμαίικα δημοτικά, και τούρκικα και αρμένικα. Εγώ την πίστευα για σοφή και παντογνώστρια, κι ας μην ήξερε να διαβάζει και να γράφει – μια κι η μάνα μου δε μιλούσε παρά μόνο τα ελληνικά.
Όμως περισσότερο κι από τα τούρκικα κι από τ’ αρμένικά της, η γιαγιά μου με μάγευε με τα τραγούδια και τα παραμύθια της. Ήξερε ένα σωρό δημοτικά μας τραγούδια και κάθε βράδυ και κάθε πουρνό με νανούριζε και με ξυπνούσε πότε με το «Λύγκο το Λεβέντη τον αρχιληστή», πότε με τα «Σαράντα παληκάρια από τη Λιβαδειά», και καθισμένη δίπλα στο κρεβάτι μου μ’ αποκοίμιζε με τα παραμύθια της, που μιλούσανε όλο και για βασιλοπούλες και για δράκοντες και βασιλόπουλα κι ανεράιδες κι αραπάδες και μάγισσες και καλικαντζάρους.
«Άσ’ το, καλέ, το παιδί», τής έλεγε η μάνα μου άμα μου τραγουδούσε κλέφτικα τραγούδια. «Μήπως θα τον κάνουμε καπετάνιο; Εκείνος θα γίνει γιατρός!»

ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ «Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΜΟΥ»
Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ

 

να νιώθω το όνειρο να γίνεται πραγματικότητα

Ο Δημήτρης Χαμουδόπουλος θυμάται την πρώτη του γνωριμία με τη μουσική του Μανώλη Καλομοίρη:

Εκείνο το αλησμόνητο πρωινό, γυρίζοντας ντυμένος τη στολή του Έλληνα προσκόπου στο σπίτι μου, που ήταν στο Πέρα της Πόλης, αντίκρισα, μόλις μπήκα, έναν Έλληνα ταγματάρχη. Ζαλισμένος από την κοπιαστική πορεία και τη συγκίνηση της μέρας εκείνης, στάθηκα σε στάση προσοχής και με πολύ σοβαρό ύφος, χαιρέτησα στρατιωτικά. Η συνάντηση αυτή ήταν σα μια συνέχεια των ψυχολογικών αναστατώσεων μέσα μου, στη θέα των Ελλήνων στρατιωτών, που εμείς οι χιλιάδες Έλληνες πρόσκοποι της λυτρωμένης πια Πόλης πήγαμε «επισήμως» να τους υποδεχτούμε¹. Ο ταγματάρχης, λοιπόν, με αντιχαιρέτησε μ’ ένα βροντερό «γεια σου, Μιμίκο μου», μ’ έσφιξε στην αγκαλιά του, με πήγε κοντά στο πιάνο μας, κάθισε, μ’ έβαλε κι εμένα να καθίσω δίπλα του, κι άρχισε να μου παίζει μια μουσική που ηχούσε παράξενα στ’ αυτιά και στην ψυχή μου. (…)
Σπούδαζα βιολί τότε, με καλό δάσκαλο της Πόλης. Και το μουσικό κλίμα μέσα στο οποίο ζούσα ήταν της δυτικής μουσικής, και πιο συγκεκριμένα, της κλασικής και της ρομαντικής. Μα αυτό που άκουσα τη στιγμή εκείνη ήταν κάτι διαφορετικό. (…)
Κοίταζα με θαυμασμό τον αξιωματικό –τον αγαπημένο μου ξάδερφο και νονό- πιστεύοντας πως ερχόταν από άλλους κόσμους, κόσμους λεύτερους και φωτεινούς, κόσμους μιας άλλης μελωδίας και άλλων ρυθμών. (…)
Ώστε αυτό που άκουα τώρα ήταν η ελληνική μουσική! Γι’ αυτό ηχούσε τόσο διαφορετικά στ’ αυτιά μου!
Δε θα ξεχάσω ποτέ τις εμπειρίες της ημέρας εκείνης: να έχω δίπλα μου τον Μανωλάκη, τον Γενικό Επιθεωρητή των Στρατιωτικών Μουσικών της Ελλάδος, ταγματάρχη Μανώλη Καλομοίρη, να μου παίζει την Εισαγωγή από το μουσικό του δράμα «Ο Πρωτομάστορας» και να τραγουδά μαζί. Να νιώθω την Πόλη μου να δονείται από εθνική ανάταση και παλμό ύστερα από τις ζοφερές μέρες του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, να νιώθω το όνειρο να γίνεται πραγματικότητα!

Δ. ΧΑΜΟΥΔΟΠΟΥΛΟΣ «Μανώλης Καλομοίρης, εκατό χρόνια από τη γέννησή του»
περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τεύχος 1339

¹ο ελληνικός στρατός εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη τον Σεπτέμβριο του 1918. Λίγο αργότερα σκάφη του ελληνικού στόλου εισέπλευσαν στον Κεράτιο Κόλπο.

Ο Πρωτομάστορας

Η όπερα του Μανώλη Καλομοίρη «Ο Πρωτομάστορας» πρωτοπαρουσιάστηκε την Παρασκευή 11 Μαρτίου 1916 στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών. Το έργο ήταν αφιερωμένο στον Ελευθέριο Βενιζέλο, του οποίου θερμός υποστηρικτής ήταν ο Καλομοίρης. Ο  Πρωτομάστορας βασίστηκε σε τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη και ήταν γραμμένο στη δημοτική γλώσσα μια και ο Καλομοίρης εκτός από βενιζελικός ήταν και φανατικός δημοτικιστής. Την εποχή εκείνη τα πνεύματα μεταξύ βενιζελικών και βασιλοφρόνων είχαν ιδιαίτερα οξυνθεί όπως και τα πνεύματα μεταξύ δημοτικιστών και καθαρευουσιάνων.
Παράλληλα με την πρεμιέρα του Πρωτομάστορα έγινε και η πρεμιέρα του έργου του Κερκυραίου Σπύρου Σαμάρα  «Η Κρητικοπούλα». Αυτό δημιούργησε μια ακόμα διαμάχη στην αθηναϊκή κοινωνία. Αντιγράφουμε από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ:

Πασχάλης: Αχ! Μωρέ Μανόλη Βάγνερ Στάσου, στάσου, στάσου, στάσου, Θα σου σπάσω τα πλευρά σου Και θα πης κι ευχαριστώ
Πρωτοµάστορας: Αϊντε µπρε Σαµάρη Σπύρο Σπύρο, Σπύρο, Σπύρο, Σπύρο Θα σε γδάρω, θα σε δείρω Κι ύστερα θε να χτιστώ.
Η παραπάνω µουσική… µονοµαχία – µε µπαγκέτες αντί για ξίφη – συνέβη στη σκηνή του θεάτρου «του Φαλήρου» το καλοκαίρι του 1916 στο πλαίσιο της περίφηµης επιθεώρησης «Ξιφίρ Φαλέρ», η οποία έµελλε να µείνει στη µνήµη των Αθηναίων για πολλά χρόνια ακόµη. Το νούµερο σατιρίζει τη διαµάχη ανάµεσα στην Εθνική και στην Επτανησιακή Μουσική Σχολή έτσι όπως εκδηλωνόταν εκείνο το διάστηµα µέσα από δύο παράλληλες, σχεδόν, πρεµιέρες: αυτή του «Πρωτοµάστορα» του – γεννηµένου στη Σµύρνη – Μανώλη Καλοµοίρη και της «Κρητικοπούλας» του Κερκυραίου Σπύρου Σαµάρα. Επ’ ευκαιρίας της κοινής – µε πέντε ηµέρες διαφορά, για την ακρίβεια – παρουσίασης των δύο έργων, ο Τύπος της εποχής ήταν γεµάτος σχόλια τα οποία χαρακτήριζαν τη µεν µουσική του Καλοµοίρη βαγκνερική µε ελληνικά µοτίβα, τη δε του Σαµάρα ιταλική µε ελληνικά µοτίβα. Η εξέλιξη ωστόσο του ιδιότυπου αυτού «µουσικού εµφυλίου» έµελλε να επηρεάσει ολόκληρη την πορεία της νεοελληνικής κουλτούρας τον 20ό αιώνα…

Ι. Τουλάτου, εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 31/12/2011


«Ο Πρωτομάστορας»: μουσική τραγωδία του Μανώλη Καλομοίρη πάνω στο ομώνυμο έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
(Ηχογράφηση από την Κρατική Ορχήστρα Κινηματογραφία της ΕΣΣΔ, 1990, η μουσική αρχίζει στο 0΄και 50΄΄)
 

Όπως αναφέρεται σε άρθρο του Γ. Λεωτσάκου που περιλαμβάνεται στην ιστοσελίδα του Μανώλη Καλομοίρη ο Πρωτομάστορας…
«τερματίζει μιαν ολόκληρη εποχή βίαιου, αφύσικου και απότομου εκγερμανισμού της νεοελληνικής μουσικής ζωής που φαίνεται να αρχίζει μετά τους γάμους (Οκτ. 1889) του διαδόχου Κωνσταντίνου με τη Γερμανίδα πριγκίπισσα Σοφία των Χοεντσόλερν. Τον εγκαινιάζει ουσιαστικά η πραξικοπηματική αποπομπή από τη διεύθυνση του Ωδείου Αθηνών, του συνθέτη Αλέξανδρου Κατακουζηνού (1824 – 92), που η βασίλισσα Όλγα είχε μετακαλέσει (1870) από την Οδησσό. Τον Κατακουζηνό, μουσικό ξεχωριστής παιδείας και με απόψεις ρεαλιστικότατες για το τι χρειαζόταν μουσικά η τότε ελληνική κοινωνία, αντικατέστησε ο γερμανθρεμμένος Γεώργιος Νάζος (1862 – 1934), προστατευόμενος του τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρού, με προσόντα που αμφισβητήθηκαν εντονότατα, αργότερα (1919), φανατικός πολέμιος του Καλομοίρη. Το 1899 άνοιξε το Νέον Ωδείον, της Γερμανίδας πιανίστας Λίνας φον Λόττνερ, που ο ρόλος του στη Νεοελληνική μουσική έχει ασφαλώς υποτιμηθεί. Το περιοδικό «Απόλλων» του Ωδείου Λόττνερ (τομ. Α΄, Ιουν. 1904 – Μάιος 1905), αδιάφορο για κάθε μουσική εκδήλωση εκτός Ωδείου, είναι ουσιαστικά προπαγαδιστικό πολιτιστικό έντυπο, που θα μπορούσε κάλλιστα να εκδίδεται από τις πρεσβείες του Κάιζερ ή των Αψβούργων. και δεν θα υπήρχε τίποτε το αξιόμεμπτο σε μια, έστω καθυστερημένη, γνωριμία των Ελλήνων με τη γερμανική μουσική, αν η εισβολή της (όπως και της ιταλικής όπερας πριν 60 χρόνια περίπου) δε γινόταν αιφνιδιαστικά, απρογραμμάτιστα και με απώτερους στόχους αμφίβολης αθωότητας.
Γ. ΛΕΩΤΣΑΚΟΣ «Ο ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΑΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗ «ΜΕΓΑΣ ΣΤΑΘΜΟΣ» ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Για τις σχέσεις του Μανώλη Καλομοίρη με τον Δημήτρη Μητρόπουλο -που δεν ήταν πάντοτε αρμονικές- μπορείτε να διαβάσετε ένα ενδιαφέρον άρθρο του Απόστολου Κώστιου εδώ.
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε πως ο Καλομοίρης και άλλοι Έλληνες συνθέτες της εποχής του είχαν παράπονο πως ο Μητρόπουλος δεν προσπάθησε να αναδείξει σε όλο τον κόσμο την ελληνική μουσική, παίζοντας στις συναυλίες του και έργα Ελλήνων συνθετών. Από την άλλη ο Μητρόπουλος θεωρούσε πως για να ανεβάσει έργο Έλληνα συνθέτη θα έπρεπε πρώτα ο συνθέτης αυτός να έχει ήδη πετύχει τη διεθνή καταξίωση και αναγνώριση. Όπως φαίνεται, η διαφορά τους ήταν πως οι Έλληνες συνθέτες περίμεναν από τον Μητρόπουλο να γίνει «Απόστολος» της ελληνικής μουσικής στο εξωτερικό, ενώ ο ίδιος ο Μητρόπουλος ένιωθε αποκλειστικά αφιερωμένος στη μουσική, ανεξάρτητα από την εθνική του καταγωγή.  

Κλείνουμε με ένα ακόμη απόσπασμα από τη βιογραφία του Μανώλη Καλομοίρη που, αν και δεν έχει άμεση σχέση με το θέμα, είναι ωστόσο ενδεικτικό του πολιτικού κλίματος της εποχής του:

 Η αλήθεια είναι πως σε κάποιο από τα τελευταία μου καλοκαιριάτικα ταξίδια στην Πόλη, η γριά Λεμονή, η γιαγιά του φίλου μου Μηλιώτη, μου είχε πει παίρνοντας ένα ύφος προφητικό και γεμάτο μυστήριο: «Ξέρεις, παιδί μου, στην Κρήτη υπάρχει κάποιος που τον λένε Λευτέρη, κι όλος ο κόσμος λέει πως ο Λευτέρης θα μας λευτερώσει».
Άκουσα τα λόγια της με συγκίνηση και δέος σαν αληθινή προφητεία κι όλο μου το είναι μούλεγε πως η προφητεία μια μέρα θ’ αλήθευε.
Όμως το ίδιο καλοκαίρι, στο «προξενείο» της ιδιαίτερής μου πατρίδας, της Σάμος, είδα τον πρόξενο, που κατά σύμπτωση ήτανε Κρητικός, άνθρωπος φαίνεται του τότε Ηγεμόνα Κοπάση που κι αυτός ήτανε από την Κρήτη, και τόλμησα να τον ρωτήσω αν είχε κι αυτός ακουστά για κάποια προφητεία που έλεγε πως ένας Λευτέρης, ίσα ίσα από το νησί του, θα μας λευτέρωνε!
Ο κύριος «πρόξενος» σηκώθηκε κατακόκκινος από το κακό του και μου τον αποκαλέσε «προδότη», «πουλημένο», «τσαρλατάνο» και δε θυμούμαι τι άλλο, και μου είπε πως δεν περίμενε, νέος εγώ και μορφωμένος στας «Ευρώπας», να δίδω πίστη και σημασία στα φληναφήματα των γραϊδίων. Τσακώθηκα μαζί του και ξακολούθησα να πιστεύω στην προφητεία της καλής μου, γριάς φίλης.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ «Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΜΟΥ»
Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ