«Η αγραμματοσύνη των νέων …του 1928»
Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος προσπαθεί να εξηγήσει την αγραμματοσύνη των νέων του 1928:
Αθήναι, 29 Δεκεμβρίου 1928
Αγαπητοί μου,
Ακόμα μιλούν εδώ – και παντού υποθέτω, – για τις εισαγωγικές εξετάσεις που έγιναν φέτος στο Πανεπιστήμιο. Φαίνεται πως οι υποψήφιοι «ακαδημαϊκοί πολίτες» τα ‘καναν θάλασσα στα γραπτά. Έγραψαν όλες τις ανοησίες μ’ όλες ανορθογραφίες του κόσμου. Έφριξαν οι εξεταστές τους, έφριξαν κι όσοι είδαν, στις εφημερίδες, δείγματα της φοβερής αυτής «αγραμματοσύνης». Κι είπαν: Πού πάμε; Τα παιδιά μας λοιπόν δεν μαθαίνουν πια γράμματα; Βγαίνουν από το Γυμνάσιο ξύλα – κούτσουρα; Και θέλουν να μπουν στο Πανεπιστήμιο… (…)
Ποιος φταίει τώρα; Τα παιδιά που δεν διαβάζουν; Οι δάσκαλοι που δεν τα μαθαίνουν, αγράμματοι ίσως κι αυτοί άλλο τόσο; Τα καινούργια εκπαιδευτικά προγράμματα; Τα καινούργια βιβλία; Η καινούργια γλώσσα; Τι;
Πολλοί, φυσικά, τα ‘ριξαν όλα στη γλώσσα, στην κακομοίρα τη Δημοτική. Αφότου, είπαν, μπήκε στα σχολεία αυτή η παλιογλώσσα, τα παιδιά δε μαθαίνουν ελληνικά. Ούτε ορθογραφία, ούτε σύνταξη, ούτε τίποτα! Κι απάνω σ’ αυτό το μοτίβο, οι εφημερίδες έγραψαν ένα σωρό, – ή να πω καλύτερα επωφελήθηκαν να γράψουν στις εφημερίδες εκείνοι που μισούν και πολεμούν τη Δημοτική. Αλλά δε γίνεται πιο κακόπιστο από το τελευταίο τους αυτό επιχείρημα! Γιατί λίγα χρόνια έχει που μπήκε η Δημοτική, στις πρώτες τάξεις μόνο του Δημοτικού. Οι απόφοιτοι του Γυμνασίου, που έδωσαν φέτος εισαγωγικές στο Πανεπιστήμιο, δεν την έφτασαν. Όταν, εδώ και δέκα ή δώδεκα χρόνια, πηγαίναν στο Δημοτικό, μάθαιναν κι αυτοί αμέσως, απευθείας την αρχαία, με τα περίφημα ία και ωά. (…)
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ «ΑΘΗΝΑΪΚΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ – ΣΑΣ ΑΣΠΑΖΟΜΑΙ ΦΑΙΔΩΝ» Εκδόσεις ΑΔΕΛΦΟΙ ΒΛΑΣΣΗ
Ένα θεριό που δεν ξέρει πως είναι θεριό είναι η νιότη.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ «ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ»
Νεότης χωρίς ζωηρότητα δεν εννοείται, δεν είναι νεότης.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΝΔΥΛΑΚΗΣ «ΠΑΤΟΥΧΑΣ»
Ποιος μπορεί να τα βάλει με το σεισμό, με τη φωτιά, με τα νιάτα;
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ «ΟΙ ΑΔΕΡΦΟΦΑΔΕΣ»
Τους νέους τους σαγηνεύουν οι αρνήσεις περισσότερο από τις θέσεις, το γκρέμισμα περισσότερο από την ανοικοδόμηση.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΤΣΟΣ «Η ΖΩΗ ΣΕ ΑΠΟΣΤΑΣΗ»
«Νεανικό έθιμο στην Αθήνα του 1930»
Στα 1930, ο Παύλος Νιρβάνας αναφέρεται σ’ ένα περίεργο έθιμο των μαθητών της εποχής:
Ένα από τα πιο χαριτωμένα βυζαντινά μνημεία των Αθηνών βρέθηκε, κάποιο πρωί απ’ αυτά, μουντζουρωμένο στην ανάγλυφη πρόσοψή του, με μελάνια. Και μουντζουρωμένο, όπως φαίνεται, ανεπανόρθωτα, γιατί ο πορώδης λίθος των αναγλύφων του ρούφηξε βαθιά το χρώμα. Να ξυστεί και να καθαριστεί, χωρίς δεύτερη ζημία, χειρότερη απ’ την πρώτη, είναι αδύνατον. (…)
Αλλά στη θλιβερή αυτή ιστορία υπάρχει και θλιβερότερο ακόμα. Γιατί την ανίερη καταστροφή δεν την έκαναν χυδαίοι βάνδαλοι, ούτε έγινε, αθέλητα, από τυχαίο περαστικό. Την έκαναν, συνειδητά και θεληματικά, τα παιδιά του γειτονικού σχολείου, σπάζοντας απάνω στον τοίχο του μνημείου τα καλαμάρια τους. Δεν είχαν, βέβαια, λόγους ιδιαίτερης έχθρας κατά του μνημείου. Ακολούθησαν, απλούστατα, ένα μαθητικό έθιμο καινούριας δημιουργίας, που εμείς οι παλαιότεροι δεν το γνωρίσαμε στην εποχή μας. Το έθιμο να σπάζουν τα παιδιά τα καλαμάρια τους, στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Και είναι χρόνια τώρα, που, ακολουθώντας το νεαρό έθιμο, εξακολουθούν να τα σπάζουν μ’ έναν πανηγυρικό τρόπο, πότε στους τοίχους των σχολείων και πότε στους τοίχους των διπλανών σπιτιών. Αυτή τη χρονιά τα σπάσανε πάνω στο γειτονικό τους μνημείο. Του χρόνου μπορεί να τα σπάσουν, επισημότερα, απάνω στα μάρμαρα του Παρθενώνα ή του Ερεχθείου. Ποιος μπορεί ν’ αντισταθεί σ’ ένα έθιμο και στη δύναμή του, όταν μάλιστα το έθιμο αυτό το διαχειρίζεται η ωραία και αβάσταχτη ορμή της παιδιάτικης ηλικίας; (…)
Η παιδεία, λοιπόν, στην Ελλάδα – δεν υπάρχει καμιά δυσκολία να βγάλει κανείς το συμπέρασμα – είναι ένα είδος σκλαβιάς. Για το παιδί που δε γνώρισε ακόμα άλλες σκλαβιές, είναι η μεγάλη σκλαβιά. Και τα χρόνια του απάνω στα θρανία περνούν με το όνειρο ενός λυτρωμού. Ενός λυτρωμού, που λαχταρά να τον πανηγυρίσει, σπάζοντας το καλαμάρι του, με μια ωραία απελευθερωτική ορμή, απάνω στον τοίχο της φυλακής του. Αλλά είναι σκλαβιά, λοιπόν, η παιδεία; Θα έπρεπε, αντίθετα, να είναι η απολύτρωση. Γιατί η παιδεία είναι που σπάζει τα δεσμά της αμάθειας και της πρόληψης, ανοίγοντας μπροστά στις ψυχές των νέων ελεύθερους φωτεινούς ορίζοντες. (…)
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ «Η ΣΚΛΑΒΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ» άρθρο στο περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ τ. 85, 1/7/1930
Οι νέοι αυτό που πολεμούν το βλέπουν όπως είναι, και αυτό που υπερασπίζονται, όπως θα ήθελαν να είναι.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΤΣΟΣ «Η ΖΩΗ ΣΕ ΑΠΟΣΤΑΣΗ»
Το μοναχό δώρο που ο Θεός χαρίζει ακριβοδίκαια σ’ όλους τους ανθρώπους: τα νιάτα!
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΡΩΜΑΣ «ΤΟ ΡΕΜΠΕΛΙΟ ΤΩΝ ΠΟΠΟΛΑΡΩΝ»
Στα νιάτα οι λέξες είναι γιομάτες από ψίχα, από χυμό και φωτιά. Κατόπι αδειάζουν λίγο – λίγο κι απομένουν κούφια τσόφλια.
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ «Η ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ»
Μη θα εγίνετο ποτέ ουδαμού επανάστασις, εάν δεν υπήρχαν της νεότητος η τόλμη και η απειρία;
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΙΚΕΛΑΣ «ΛΟΥΚΗΣ ΛΑΡΑΣ»
Οι νέοι θέλουν τους ανθρώπους να είναι μόνο δυο ειδών… Ή όπως είναι το είδωλο που πλάσανε κατ’ εικόνα και ομοίωση του εαυτού τους… Ή όπως είναι εκείνοι που περιφρονούν… Βλέπουν μόνο αυτά τα δυο είδη ανθρώπων και δεν βλέπουν όλα τ’ άλλα.
ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ «ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ»
«Μαθηταί …εξοκείλουσι»
Στα 1882 η εφημερίδα ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ στηλιτεύει τη διαγωγή κάποιων …ζωηρών μαθητών της εποχής:
Μαθηταί τινες ανήθικοι εν τοις κατά την συνοικίαν του αγίου Αθανασίου παντοπωλείοις του Δημητρίου και Αχιλλέως κατά πάσαν εσπέραν εξακολουθητικώς συνερχόμενοι, εις διάφορα ατοπήματα εξοκείλουσι. Προς δε τας εκείθεν διερχομένας νεάνιδας ασχημόνως εκφραζόμενοι, αυτοδικαίως προκαλούσι τα πικρά παράπονα των πέριξ εντίμων οικογενειών διά την τοιαύτην επιλήψιμον αυτών συμπεριφοράν, τας χρηστάς του δημοσίου ελπίδας ούτω διαψεύδοντες εν παντελεί βεβαίως άγνοια των γονέων, κηδεμόνων και των διδασκάλων αυτών, ων την σύντονον μέριμναν φιλαδελφέως επικαλούμεθα προς άρσιν του τοιούτου σκανδαλώδους ατοπήματος εν ου δέοντι, αποφεύγοντες να στηλιτεύσωμεν δημοσίως σήμερον τα ελλόγιμα αυτών ονόματα.
εφημερίδα ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 21/4/1882 από το βιβλίο «Η ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ Ο ΤΥΠΟΣ» Εκδόσεις ΚΕΝΤΡΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Η ψυχή του εφήβου μοιάζει με σφαίρα γεμάτη από ύλες εκρηκτικές, που όσο περισσότερο την περισφίξετε, τόσο δυνατότερα κι επικινδυνωδέστερα θα εκραγεί!
ΜΙΛΤΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΑΣ από επιστολή του στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (30/1/1931) από το βιβλίο του Π.Δ.ΠΑΝΤΑΖΗ «ΜΙΛΤΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΑΣ – Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ» Εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ
λογομνήμων... 