η μεγάλη νίκη

Τη μεγάλη νίκη -συντριπτική σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής- ο Φίσερ την πέτυχε στην 8η παρτίδα. Με τη νίκη του αυτή έπληξε καίρια το ηθικό του Σπάσκι και έδειξε σε όλο τον κόσμο πως αυτός ήταν πλέον ο καλύτερος σκακιστής του κόσμου.
Έτσι το σκορ έγινε 5-3 υπέρ του Φίσερ και η γενική εκτίμηση ήταν πως ο Σπάσκι μόνο με θαύμα θα μπορούσε να διατηρήσει πλέον τον τίτλο του μια και η εμφάνισή του στην 8η παρτίδα δεν ήταν εμφάνιση παγκόσμιου πρωταθλητή. Με τον βασιλιά του να τρέχει πανικόβλητος να γλυτώσει την καταδίωξη και τα πιόνια του «ατάκτως διεσπαρμένα», αναγκάστηκε στην 37η κίνηση να απλώσει το χέρι του προς τον Φίσερ παραδεχόμενος την ήττα του.

Ωστόσο θέμα συζήτησης μεταξύ των ειδικών ήταν τα δύο ανεξήγητα λάθη στα οποία υπέπεσε ο Σπάσκι κατά τη διάρκεια της 8ης παρτίδας. Ειδικά το δεύτερο λάθος -που πολλοί το απέδωσαν στην ταραχή από το πρώτο λάθος- ούτε ένας αρχάριος δεν θα το έκανε. Μάλιστα γκραντ μετρ που γνώριζαν από κοντά το παίξιμο του Σπάσκι δήλωναν πως ο Σπάσκι έπαιζε σαν παιδί και όχι σαν πρωταθλητής. Άλλο που δεν ήθελαν οι δημοσιογράφοι και άρχισαν να γράφουν διάφορες ανοησίες πως ο Φίσερ είχε την ικανότητα να υπνωτίζει τον αντίπαλό του, κάτι που αποτυπώθηκε μέχρι και σε κόμικ της εποχής:

Η αλήθεια ήταν πως οι αλλεπάλληλες αξιώσεις του Φίσερ, οι οποίες είχαν αρχίσει πολύ πριν την έναρξη των συναντήσεων, και οι συνεχείς διαξιφισμοί του με τους διοργανωστές είχαν αποσυντονίσει τον Σπάσκι που είχε έρθει στο Ρέικιαβικ άριστα προετοιμασμένος σκακιστικά αλλά καθόλου καλά  προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει τον ψυχολογικό πόλεμο του Φίσερ.

Ενδιαφέρον βίντεο (είναι μάλλον από το πρώτο παιχνίδι) που δείχνει τον Φίσερ να αργεί να εμφανιστεί στην αίθουσα και στη συνέχεια να διαμαρτύρεται στον διαιτητή για τις ενοχλητικές κάμερες

 

η ανατροπή

Τρεις -σχεδόν- συνεχόμενες νίκες του Φίσερ έφεραν την ανατροπή στη σειρά των αγώνων. Την πρώτη νίκη την πέτυχε στην τρίτη παρτίδα κατά την οποία ανάγκασε τον Σπάσκι να παραιτηθεί στην 41η κίνηση. Το σκορ έγινε: Σπάσκι – Φίσερ 2-1. Η νίκη του Φίσερ ήταν διπλή γιατί νίκησε όχι μόνο τον Σπάσκι αλλά και την παγκόσμια ομοσπονδία, η οποία αναγκάστηκε να δεχτεί το αίτημα του να διεξαχθεί ο αγώνας χωρίς την παρουσία τηλεοπτικών συνεργείων.

Η τέταρτη παρτίδα έληξε ισόπαλη μετά από συμφωνία των δύο αντιπάλων στην 45η κίνηση. Το σκορ έγινε: 2,5 – 1,5 υπέρ του Σπάσκι.

Σκίτσο της εποχής που παριστάνει τη μεγάλη νίκη του Φίσερ στην τρίτη παρτίδα που οι δύο αντίπαλοι έπαιξαν απομονωμένοι.

Μεγάλη ήταν η νίκη του Φίσερ στην πέμπτη παρτίδα αφού ανάγκασε τον Σπάσκι σε ήττα από την 28η κίνηση. Ο Σπάσκι πιέστηκε όταν ο Φίσερ τοποθέτησε το άλογό του σε προνομιούχο θέση, υποχρεώθηκε να ανταλλάξει τους δύο πύργους του και προς στιγμή φάνηκε πως θα κατάφερνε την ισοπαλία αλλά ο Φίσερ με μια απροσδόκητη κίνηση κέρδισε ένα πιόνι. Τότε ήταν που ο Σπάσκι -προφανώς ταραγμένος- διέπραξε ένα τεράστιο για την κλάση του σφάλμα που τελικά του στοίχισε τον αγώνα. Ο Φίσερ κάνοντας επίδειξη δύναμης και φαντασίας κέρδισε τελικά τη νίκη διαμορφώνοντας το σκορ σε 2,5 – 2,5 και για πρώτη φορά αποχώρησε από την αίθουσα χαμογελώντας.

Ο Σπάσκι παίζει σκάκι στα ηφαίστεια της Ισλανδίας
(φωτογραφία που τραβήχτηκε για να διαφημίσει τη σκακιστική «μονομαχία του αιώνα»)

Στην έκτη παρτίδα είχαμε τη θριαμβευτική νίκη του Φίσερ. Ακριβώς στην 41η κίνηση ο Σπάσκι σκέφτηκε για λίγο κι ύστερα σταμάτησε το χρονόμετρό του άνοιξε τα χέρια δηλώνοντας την αδυναμία του και εγκατέλειψε την παρτίδα. Ήταν όμως τόσο μεγάλος ο θαυμασμός του Σοβιετικού πρωταθλητή για το παίξιμο του Φίσερ που άρχισε και αυτός να χειροκροτάει μαζί με τους θεατές τον αντίπαλό του. Έτσι ο Φίσερ προηγήθηκε με σκορ 3,5 – 2,5.

Η έβδομη παρτίδα έληξε ισόπαλη και έτσι το σκορ διαμορφώθηκε σε 4-3 υπέρ του Φίσερ.

Ο Φίσερ παίζει σκάκι με τον Φιντέλ Κάστρο
από το http://ardin-rixi.gr/archives/8256

Αναπάντητο παραμένει ακόμα το ερώτημα γιατί ο Σπάσκι αποδέχτηκε τελικά τις πιέσεις του Φίσερ και συμφώνησε να γίνει ο τρίτος αγώνας χωρίς θεατές και μάλιστα σε ένα διαφορετικό δωμάτιο από την αίθουσα όπου γίνονταν κανονικά οι αγώνες. Όλοι οι σύμβουλοί του αλλά και η σοβιετική ομοσπονδία ήταν της άποψης πως δεν έπρεπε να δεχτεί κάτι τέτοιο και λογικά, εφόσον ο Φίσερ επέμενε στις απαιτήσεις του, θα κέρδιζε χωρίς κόπο για άλλη μια φορά τον παγκόσμιο τίτλο. Ωστόσο ο Σπάσκι δεν δέχτηκε να γίνει παγκόσμιος πρωταθλητής στα χαρτιά και σε μια επίδειξη αθλητικού πνεύματος -ίσως και λόγω της εκτίμησης που έτρεφε προς τον Φίσερ- αποφάσισε να δεχτεί τους όρους του ιδιόρρυθμου Αμερικανού.

ΠΗΓΕΣ:

εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 18-7-1972

http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=124&dc=21&db=7&da=1972

http://ardin-rixi.gr/archives/8256

http://www.skakistiko.com/?p=9271
(Στα σχόλια αυτού του άρθρου μπορείτε να διαβάσετε μια διαφορετική άποψη για τον Σπάσκι)

μια σκακιστική μονομαχία (ΙΙ)

Ο Φίσερ δεν εμφανίστηκε στον δεύτερο αγώνα. Μια ολόκληρη ώρα τον περίμενε ο διαιτητής και, όταν πέρασε η ώρα -βάσει των ισχύοντων κανονισμών- κατακύρωσε τη νίκη στον Σπάσκι. Φυσικά σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα «έσπασαν» τα τηλέφωνα μεταξύ της αίθουσας και του ξενοδοχείου του Φίσερ αλλά ο  ιδιόρρυθμος Αμερικανός παρέμεινε ανένδοτος. Αν δεν αποχωρούσαν τα τηλεοπτικά συνεργεία δεν υπήρχε περίπτωση να εμφανιστεί.
Η συμφωνία με την παγκόσμια ομοσπονδία σκάκι προέβλεπε πως οι κάμερες θα ήταν αθόρυβες και αόρατες αλλά τελικά σύμφωνα με τον Φίσερ «το μόνο αόρατο ήταν η ειλικρίνεια των διοργανωτών».

Έτσι ο διαιτητής έδωσε τη νίκη στον Σπάσκι. Το σκορ έγινε τώρα: Σπάσκι – Φίσερ 2-0 αλλά πλέον κανείς δεν ήταν βέβαιος πως οι συναντήσεις θα συνεχίζονταν γιατί ο Φίσερ, για να εμφανιστεί στην αίθουσα, απαιτούσε την απομάκρυνση  όλων των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών συνεργείων. Από την άλλη οι διοργανωτές απειλούσαν πως αν οι συναντήσεις διακόπτονταν εξαιτίας του Φίσερ δεν υπήρχε περίπτωση να του καταβάλουν ούτε καν την αμοιβή του ηττημένου, δηλαδή τα 125.000 δολάρια που είχαν συμφωνηθεί.

η φωτογραφία είναι από το http://en.chessbase.com/home/TabId/211/PostId/4004573

Η μονομαχία Σπάσκι Φίσερ διεξήχθη σε μια εποχή που ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης βρισκόταν σε έξαρση. Οι Σοβιετικοί ήθελαν να επιβεβαιώσουν την πνευματική τους ανωτερότητα μια και δεν είχαν χάσει τον παγκόσμιο τίτλο στο σκάκι από το 1948 ενώ οι Αμερικανοί ήθελαν να πετύχουν ένα θρίαμβο της αμερικανικής ευφυΐας και -σε προέκταση- του αμερικανικού καπιταλισμού έναντι της σιδερένιας πειθαρχίας του υπαρκτού σοσιαλισμού. Γι’ αυτό και η προπαγάνδα των δύο χωρών δούλεψε στον υπέρτατο βαθμό, δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ο ίδιος ο Χένρι Κίσινγκερ τηλεφώνησε στον Φίσερ μετά το 2-0 υπέρ του Σπάσκι ζητώντας του να συνεχίσει τον αγώνα γιατί η συγκεκριμένη συνάντηση ήταν για τις Ηνωμένες Πολιτείες κάτι πολύ περισσότερο από ένα συνηθισμένο αγώνα σκακιού, ούτε βέβαια είναι τυχαίο πως η συνάντηση Σπάσκι Φίσερ μονοπώλησε το ειδησεογραφικό ενδιαφέρον παγκοσμίως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1972.

ΠΗΓΕΣ:

http://www.sport24.gr/top-guns/top-guns-krekoukias/o_vasilias_ths_skakieras.2132002.html

εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 15/7/1972

http://www.sport24.gr/Sports/OtherSports/Diafora/article304923.ece

http://skakistiko.blogspot.gr/2007/12/72.html

μια σκακιστική μονομαχία (Ι)

Ο Σπάσκι έφτασε ακριβώς στην ώρα του. Κάθισε στην καρέκλα του, περίμενε ένα λεπτό κι ύστερα μετακίνησε το πιόνι που ήταν μπροστά στη βασίλισσα κατά δύο θέσεις. Ο διαιτητής πάτησε το κουμπί του χρονομέτρου. Ο αγώνας για τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή στο σκάκι είχε μόλις αρχίσει στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας και το ημερολόγιο έγραφε 11 Ιουλίου του 1972.

Μόνο που η καρέκλα του άλλου διεκδικητή ήταν άδεια. Ο Μπόμπι Φίσερ, ο νεαρός ιδιόρρυθμος Αμερικανός δεν ήταν στη θέση του. Εμφανίστηκε 7 λεπτά αργότερα. Κανείς δεν έμαθε γιατί είχε αργήσει, αν του είχε συμβεί κάτι ή απλώς ήθελε να εκνευρίσει τον αντίπαλό του.

Ο Φίσερ έκανε χειραψία με τον διαιτητή και τον Σπάσκι, κάθισε στη θέση του, παρατήρησε τη σκακιέρα για ένα λεπτό κι ύστερα μετακίνησε το άλογο της πλευράς της βασίλισσας στην τρίτη θέση του αξιωματικού της βασίλισσας.

40 κινήσεις αργότερα το παιχνίδι διακόπηκε. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών ο Σπάσκι ήταν πολύ κοντά στη νίκη. Η μόνη ελπίδα του Φίσερ θα ήταν ίσως η ισοπαλία. Πριν την αναχώρηση των δύο παικτών, ο Σπάσκι σημείωσε την επόμενη κίνησή του σε ένα χαρτί, το έβαλε σε φάκελο κι αφού το σφράγισε το παρέδωσε στον διαιτητή.

Την επόμενη μέρα όλοι περίμεναν από τον Φίσερ να κάνει το θαύμα του, αλλά εκείνος ήταν πολύ εκνευρισμένος. Του αποσπούσαν την προσοχή οι ενοχλητικές κάμερες, σε σημείο που ζήτησε διακοπή για 30 λεπτά. Όταν ξανάρχισε ο αγώνας, φάνηκε πως ο Φίσερ δεν μπορούσε να ανατρέψει την εις βάρος του κατάσταση. Γρήγορα εγκατέλειψε, λίγο πριν ο Σπάσκι βγάλει νέα βασίλισσα. Το σκορ έγινε: Σπάσκι – Φίσερ: 1-0.

Μπόμπι Φίσερ (1943-2008)

Ο Μπόμπι Φίσερ για πολλούς θεωρείται ο κορυφαίος σκακιστής όλων των εποχών. Μεγάλωσε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης και σε ηλικία 6 ετών απέκτησε το πρώτο του σκάκι, δώρο από την αδελφή του που ήθελε να ησυχάσει από τις αταξίες του. Στα 8 του ήταν ήδη φθασμένος σκακιστής. Σε ηλικία 13 ετών (1956) κατέκτησε το πρωτάθλημα νέων των ΗΠΑ και έγινε ο νεαρότερος αθλητής που κατάφερε κάτι τέτοιο. Σε ηλικία 16 ετών εγκατέλειψε το σχολείο (παρόλο που είχε δείκτη νοημοσύνης 180) για να αφοσιωθεί στο σκάκι και στα 17 του σε ένα τουρνουά στην Αργεντινή αντιμετώπισε για πρώτη φορά τον Σοβιετικό αστέρα Μπόρις Σπάσκι. Το παιχνίδι εκείνο τελείωσε με νίκη του Σπάσκι, αλλά από τότε ξεκίνησε μια σχέση φιλίας και αλληλοεκτίμησης ανάμεσα στους δύο σκακιστές. Το 1971 στο τουρνουά των διεκδικητών του παγκόσμιου τίτλου ο Φίσερ ισοπέδωσε κυριολεκτικά τους αντιπάλους του και κέρδισε το δικαίωμα να διεκδικήσει την επόμενη χρονιά τον τίτλο από τον παγκόσμιο πρωταθλητή, Σπάσκι.

ΠΗΓΕΣ:
http://www.sport24.gr/Sports/OtherSports/Diafora/article304923.ece

http://www.sansimera.gr/biographies/332)

εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 13/7/1972

το τέλος μιας εποχής

 Θεόδωρος Πουλάκης: «Επί Σοι Χαίρει και άλλες σκηνές»
από την Βικιπαίδεια

Ο Θεόδωρος Πουλάκης γεννήθηκε στα Χανιά το 1620 και πέθανε από ελονοσία στην Κέρκυρα το 1692 όπου και ετάφη στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα. Επηρεάστηκε από τον Δαμασκηνό και τον Κλόντζα αλλά και από φλαμανδικές χαλκογραφίες. Λόγω της μεγάλης του παραγωγής και της ποιοτικής ανισότητας των έργων του οι ειδικοί θεωρούν ότι είχε καλά οργανωμένο εργαστήριο με πολλούς βοηθούς να υπογράφουν τα έργα του.

Θεόδωρος Πουλάκης: «Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής»
από την Βικιπαίδεια

Η πολιορκία του Χάνδακα από τους Τούρκους άρχισε τον Μάιο του 1648 και κράτησε 21 ολόκληρα χρόνια (μοναδική περίπτωση στην παγκόσμια ιστορία) μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1669 που ο Χάνδακας -τελευταίος από όλη την Κρήτη- έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Τα τρία τελευταία χρόνια της πολιορκίας υπήρξαν τα πιο κρίσιμα. Παρά τις αλλεπάλληλες ενισχύσεις από την Ευρώπη και παρά την έμπρακτη υποστήριξη των Ελλήνων η πολύχρονη τουρκική πολιορκία, οι συνεχείς βομβαρδισμοί, οι ασταμάτητες επιθέσεις και οι πολυάριθμες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι πολιορκούμενοι (αρρώστιες, έλλειψη τροφίμων και νερού) οδήγησαν αναπόφευκτα στο τέλος.

Θεόδωρος Πουλάκης: Η Κιβωτός του Νώε
από το Ψηφιοποιημένο Αρχείο Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας

Τον Σεπτέμβριο του 1669 ο αρχηγός των χριστιανικών στρατευμάτων, Φραγκίσκος Μοροζίνι, αποφάσισε να παραδώσει τον Χάνδακα στους Τούρκους. Τη συνθήκη παράδοσης υπέγραψαν δύο Έλληνες. Ο κρητικός Στέφανος Σκορδίλης για λογαριασμό του Μοροζίνι και ο διερμηνέας της Υψηλής Πύλης, Παναγιώτης Νικούσιος για λογαριασμό των Τούρκων.
Οι όροι της συμφωνίας υπήρξαν ιδιαίτερα ευνοϊκοί για τους Βενετούς αφού τους επιτράπηκε να κρατήσουν τρία οχυρωμένα νησάκια (Γραμβούσα, Σούδα, Σπιναλόγκα), την Τήνο και τις πρόσφατες βενετικές κατακτήσεις στη Δαλματία. Επίσης δεν υποχρεώθηκαν να πληρώσουν οι Βενετοί καμία πολεμική αποζημίωση ενώ επιτράπηκε σε όσους κατοίκους ήθελαν να εγκαταλείψουν την Κρήτη μεταφέροντας μαζί και την κινητή τους περιουσία. Οι όροι αυτοί τηρήθηκαν με ευσυνειδησία από τους Τούρκους.

Θεόδωρος Πουλάκης: Ο Άγιος Νικόλαος και σκηνές από τον βίο του
από το Ψηφιοποιημένο Αρχείο Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας

Ο κρητικός πόλεμος στοίχισε μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Όπως έγραψε ο Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής (αδελφός του ζωγράφου)…

Αν μαζωχτούν οι Κρητικοί
όλοι δεν είναι κρίνω
δέκα χιλιάδες ζωντανοί
που τον καιρό εκείνο
γιατί εσκοτωθήκασι
γιατί εσκλαβωθήκαν
στες χώρες οι κακότυχοι εδιαμοιραστήκαν.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου Βενετοί και Έλληνες υπερασπιστές του νησιού είχαν πάνω από 100.000 νεκρούς, χωρίς να υπολογίζουμε σε αυτό τον αριθμό τους νεκρούς των μισθοφορικών στρατευμάτων.
Αλλά και οι νικητές Τούρκοι δεν είχαν λιγότερες απώλειες αφού μόνο στον Χάνδακα έκαναν 60 αιματηρές επιθέσεις και αντιμετώπισαν 80 εξόδους των χριστιανών, με αποτέλεσμα να χάσουν περίπου 120.000 άνδρες.

Θεόδωρος Πουλάκης: Ανάληψη του Προφήτη Ηλία και σκηνές του βίου του (λεπτομέρεια)
από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
Η εικόνα τεμαχίστηκε σε εννέα κομμάτια μετά την κλοπή της από τον Ναό του Προφήτη Ηλία στην Άνω Κορακιάνα της Κέρκυρας

Οι δυσμενείς επιπτώσεις του κρητικού πολέμου έπληξαν και άλλες περιοχές της Ελλάδας (παράλια Μ. Ασίας, Ιόνιο, Πελοπόννησος, Μακεδονία, Θεσσαλία) που υπέφεραν από τις έκτακτες στρατολογίες και φορολογίες που επέβαλλαν οι Οθωμανοί για να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες του πολέμου.
Όσο για τους κατοίκους της Κρήτης (όσοι δε συμμετείχαν στον πόλεμο εθελοντικά ή με βίαιη στρατολόγηση) υπέφεραν κατά τις μετακινήσεις των αντίπαλων στρατευμάτων, κατά τις πολιορκίες των κρητικών πόλεων και κατά τις αλώσεις των βενετικών οχυρών.
Οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν -και αυτοί- χιλιάδες Ελλήνων στις κατασκευές οχυρωματικών έργων, στις υπονομεύσεις¹ των εχθρικών θέσεων, στις μεταφορές όπλων και εφοδίων και δεν ήταν σπάνιο  Έλληνες που υπηρετούσαν στους Βενετούς να πολεμούν εναντίον Ελλήνων που εργάζονταν για τους Τούρκους.
¹Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του πολέμου ήταν ο «πόλεμος των υπονόμων». Και οι δύο πλευρές έσκαβαν κάτω από το έδαφος λαγούμια τα οποία έφταναν μέχρι την πλευρά που βρισκόταν ο αντίπαλος και τα πυροδοτούσαν προκαλώντας θύματα και ζημίες. Συχνά οι αντίπαλοι συναντιόντουσαν καθώς έσκαβαν και τότε ο πόλεμος γινόταν κάτω από το έδαφος.

Θεόδωρος Πουλάκης
από το paletaart – Χρώμα και Φως

Οι συνέπειες του πολέμου ήταν τραγικές για την Κρήτη. Το κρητικό εμπόριο παρήκμασε με την έναρξη του πολέμου. Οι πόλεις ερήμωσαν, ιδιαίτερα εκείνες που υπέστησαν μακροχρόνιες πολιορκίες. Οι αγροτικές περιουσίες καταστράφηκαν (για παράδειγμα τα μισά ελαιόδεντρα της Κρήτης κόπηκαν από τους Οθωμανούς για να χρησιμοποιηθούν άλλοτε ως καύσιμη ύλη και άλλοτε για τα πολιορκητικά έργα).
Μετά την τουρκική κατάκτηση τα μεγάλα κτήματα και φέουδα μοιράστηκαν σε Τούρκους αξιωματούχους του δημοσίου. Η φορολογία έγινε δυσβάστακτη, οι καταχρήσεις και οι αυθαιρεσίες πολλαπλασιάστηκαν με αποτέλεσμα να αρχίσει και πάλι η φυγή και ο εκπατρισμός των Κρητικών.

Θεόδωρος Πουλάκης: Ο Βυθισμός του Ιωσήφ εν λάκκω και η προς Ισμαηλίτας Απόδοσις
από το http://odysseus.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=12141

Με την τουρκική κατάκτηση η κρητική πολιτιστική άνθηση διακόπηκε απότομα. Πολλοί λόγιοι, ζωγράφοι, λογοτέχνες και άλλοι μορφωμένοι έφυγαν πριν ή κατά τη διάρκεια του πολέμου, άλλοι πέθαναν από τις κακουχίες, αρκετοί έχασαν την οικονομική τους άνεση και το νησί οδηγήθηκε σε πνευματικό και υλικό μαρασμό και παρακμή.

ΠΗΓΕΣ:
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ
ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ, έκδοση της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΑΝΔΑΚΑ, εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ

στάζεις και ζωήν

Εμμανουήλ Τζάνες
από την Βικιπαίδεια

Ο Εμμανουήλ Τζάνες Μπουνιαλής (1610-1690) θεωρείται (μαζί με τον Θεόδωρο Πουλάκη) από τους αξιολογότερους ζωγράφους της τελευταίας περιόδου της κρητικής σχολής. Ήταν λόγιος, ιερωμένος από το Ρέθυμνο και στην εποχή του ήταν ιδιαίτερα φημισμένος κάτι που φαίνεται από τη μεγάλη του παραγωγικότητα.
Ένας σύγχρονός του έγραψε γι’ αυτόν: «δεν χρωματίζεις, αμή εμψυχώνεις κάθε σανίδιον και δεν χύνεις μόνον επάνω ταις βαφαίς αμή με τούτες στάζεις και ζωήν».
Ο Εμμανουήλ Τζάνες δημιούργησε ένα προσωπικό ύφος που προσπάθησαν να ακολουθήσουν ο αδελφός του Κωνσταντίνος και πολλοί άλλοι σύγχρονοι και μεταγενέστεροι ζωγράφοι.

Εμμανουήλ Τζάνες: «Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος»
από το Ψηφιοποιημένο Αρχείο Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας

Ο Εμμανουήλ Τζάνες, μετά την κατάληψη του Ρεθύμνου από τους Τούρκους (1646), έφυγε από την πατρίδα του και πήγε αρχικά στην Κέρκυρα και αργότερα στη Βενετία όπου και παρέμεινε μέχρι το θάνατό του.
Έχουν σωθεί πάνω από 100 δικά του έργα. Ο Τζάνες τα υπογράφει χρησιμοποιώντας τις λέξεις χειρ ή ποίημα, το όνομα Εμμανουήλ, το επώνυμο Τζάνες και μερικές φορές την ιδιότητα του ιερέως. Σπανίως γράφει το παρωνύμιο Μπουνιαλής και τον τόπο καταγωγής του.

Εμμανουήλ Τζάνες: «Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος»
από το http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=3941353&publDate=1/3/2007

ο Πέρσης Άγιος Γοβδελαά (1655)
από το http://odysseus.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=12182

H Αγία Τριάδα
Μουσείο Μπενάκη
από το http://home.yebo.co.za/~xenitis/untitled2gr.html

Εμμανουήλ Τζάνες: Άγιος Γεώργιος
Βυζαντινή Συλλογή Χανίων
από το http://home.yebo.co.za/~xenitis/untitled2gr.html

πηγές:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ: ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΖΑΝΕΣ

Εμμανουήλ Λαμπάρδος

Εμμανουήλ Λαμπάρδος: «Ο Άγιος Μηνάς με σκηνές από τον βίο του»
από το Ψηφιοποιημένο Αρχείο Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας

Δύο είναι οι Ηρακλειώτες ζωγράφοι που υπογράφουν ως Εμμανουήλ Λαμπάρδος, με κάποια χρονική διαφορά μεταξύ τους (μεταξύ 1593 και 1647). Ήταν συγγενείς (θείος και ανηψιός), τα έργα τους παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες και ίσως εργάζονταν στο ίδιο εργαστήριο.
Στα έργα τους παρατηρείται μια επιστροφή σε παραδοσιακούς τρόπους ζωγραφικής, κάτι που χαρακτηρίζει γενικότερα τους ζωγράφους των αρχών του 17ου αιώνα. Θεωρείται σίγουρο πως αυτή η επιστροφή στην παράδοση δεν αφορά μόνο τους ζωγράφους αλλά φανερώνει μια γενικότερη στάση της κρητικής κοινωνίας της εποχής εκείνης.

Εμμανουήλ Λαμπάρδος: «Σταύρωση»
από την Βικιπαίδεια

Στα έργα του Εμμανουήλ Λαμπάρδου οι ειδικοί διαβλέπουν μία «συνειδητή άγνοια» των έργων του Δαμασκηνού και του Κλόντζα και μια επιστροφή σε παλαιολόγεια και πρώιμα κρητικά πρότυπα. Η σταθερή, υψηλή ποιότητα των έργων με υπογραφή Εμμανουήλ Λαμπάρδου και ο σημαντικός αριθμός των σωζόμενων έργων (60) μαρτυρούν καλά οργανωμένο και παραγωγικό εργαστήριο. Ο κοινός τύπος υπογραφής των δύο ομώνυμων ζωγράφων πιθανότατα αποτελούσε για την ευρεία πελατεία τους μια εγγύηση ποιότητας, ένα σήμα κατατεθέν του εργαστηρίου.

Εμμανουήλ Λαμπάρδος: «Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης και ο Πρόχορος»
από το Ψηφιοποιημένο Αρχείο Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας

Για την κατάσταση που βρισκόταν η Κρήτη τον τελευταίο αιώνα της Βενετοκρατίας αποκαλυπτική είναι η έκθεση που έγραψε στα 1589 ο Ιωάννης Μοτσενίγκο που ήταν τότε γενικός προβλεπτής της Κρήτης.
Ο Μοτσενίγκο γράφει για τους Βενετούς ευγενείς πως οι περισσότεροι έχουν εξελληνιστεί και πως αν μάλιστα δεν υπήρχε η σχετική απαγορευτική διάταξη θα είχαν όλοι είχαν αλλάξει δόγμα. Στη συνέχεια της έκθεσής του ο Μοτσενίγκο εξαίρει την ικανότητα των Κρητικών ναυτικών αλλά για την καλή λειτουργία του πολεμικού ναυτικού τονίζει την ανάγκη να ρυθμιστεί δικαιότερα ο τρόπος στρατολογίας των πληρωμάτων. Ζητάει οι ναύτες να προέρχονται από όλα τα διαμερίσματα του νησιού, να μειωθεί το αντισήκωμα για όσους δεν μπορούν να υπηρετήσουν, να αναβληθεί η εξόφληση παλαιών οφειλών και η υπηρεσία στις γαλέρες να ορισθεί σε 4 μήνες ώστε να μην απουσιάζουν για πολύ χρόνο οι άντρες από τις οικογένειές τους.

Εμμανουήλ Λαμπάρδος
από το http://www.istorikathemata.com/2010/12/blog-post_5021.html

Για την κατάσταση των χωρικών η έκθεση Μοτσενίγκο είναι αποκαλυπτική. Η καταπίεση των φεουδαρχών είναι δυσβάστακτη. Αυτοί καθορίζουν των τιμή των προϊόντων και κατακρατούν την καλύτερη ποιότητα ενώ οι χωρικοί είναι υποχρεωμένοι εκτός των άλλων να τους προσφέρουν και δώρα όποτε πηγαίνουν για ψάρεμα ή κυνήγι.
Η δικαιοσύνη βρίσκεται στα χέρια των φεουδαρχών. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης πολλοί δεν αντέχουν και εγκαταλείπουν το νησί. Και ο Μοτσενίγκο αναρωτιέται: με ποιον τρόπο θα κληθεί αυτός ο λαός να υπηρετήσει σε καιρό πολέμου; Γιατί όποιος δεν είδε την αθλιότητά του δεν μπορεί να την πιστέψει. Υπάρχουν οικογένειες που προσφέρουν 4 και 5 μέλη τους στις αγγαρείες για την κατασκευή των τειχών, που τελικά γίνονται για να προστατευτούν άλλοι. Γι’ αυτό ο Μοτσενίγκο ζητάει την κατάργηση της υποχρεωτικής προσωπικής εργασίας με την καταβολή κάποιου χρηματικού ποσού. Επίσης τονίζει την ανάγκη να αποκτήσουν οι χωρικοί κάποια περιουσιακά στοιχεία, αγρούς, αμπέλια, ώστε να έχουν ενδιαφέρον για τον τόπο τους και να τον υπερασπιστούν σε περίπτωση πολέμου. Επίσης ζητάει να ελεχθούν τα ενοίκια που πλήρωναν οι χωρικοί στους φεουδάρχες και προτείνει να οργανωθούν οι χωρικοί σε κοινοτικές συνελεύσεις με σκοπό την εκλογή αντιπροσώπων που θα εκπροσωπούν τον λαό στις αρχές.
Περιγράφοντας την κατάσταση του στρατού ο Μοτσενίγκο γράφει πως οι στρατιώτες ζουν άθλια και μισούν τους ανωτέρους τους. Τα παραπτώματά τους δικαιολογούνται από την ανέχεια και την εκμετάλλευση την οποία υφίστανται. Η πολιτοφυλακή βρίσκεται επίσης σε κακή κατάσταση. Παρατηρείται απειθαρχία και αγνοείται από τους περισσότερους η χρήση των όπλων. 

Εμμανουήλ Λαμπάρδος: «Παναγία η Βάτος»
από το http://www.gravitycontrol.gr/~byzantin/el/collections/Loverdos_collection/?bxm=13447

40 χρόνια αργότερα, όπως διαβάζουμε στην έκθεση του προβλεπτή Μολίνο (1630), η κατάσταση έχει πλέον επιδεινωθεί. Η δικαιοσύνη δε λειτουργεί. Όποιος τολμά να υποβάλει κάποια διαμαρτυρία κακοποιείται. Οι αξιωματούχοι μεταχειρίζονται ψεύτικα σταθμά και αποσπούν υπό μορφή προστίμου ό,τι απομένει στους χωρικούς, ενώ οι φεουδάρχες κατακρατούν το ένα τέταρτο της παραγωγής που οφείλουν να δώσουν στο δημόσιο. Ακόμη προσβάλλουν τις γυναίκες των χωρικών και δίνουν άσυλο στους εγκληματίες για να τους χρησιμοποιήσουν ως όργανά τους. 

Εμμανουήλ Λαμπάρδος: «Η Γλυκοφιλούσα» (1609), Μουσείο Μπενάκη
από το http://piombinos.blogspot.gr/p/blog-page_27.html

Εμμανουήλ Λαμπάρδος: «Σταύρωση του Χριστού»
από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

Εμμανουήλ Λαμπάρδος: «Ιωάννης ο Πρόδρομος»
από το http://home.yebo.co.za/~xenitis/untitled2gr.html

πηγές:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΗΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Α. ΔΡΑΝΔΑΚΗ, Λ. ΒΡΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Α. ΚΑΛΛΙΓΑ: ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ Ε. ΛΑΜΠΑΡΔΟΥ