…επειδή αμαρτήσαμε χάσαμε την Κωνσταντινούπολη που ήταν «το αρχαίον και πρώτον ημίν ενδιαίτημα, ο παράδεισος»…
…θα γιορτάσουμε όμως κάποια στιγμή τα «νικητήρια ει δε και τα εισιτήρια» (την είσοδό μας δηλαδή) στην Κωνσταντινούπολη..
…αν επιτευχθεί τούτο των θαυμασίων έργων θαυμασιώτερον και των πώποτε εξαισίων εξαισιώτερον…
Αυτά ήταν μερικά από τα λόγια του Θεοδώρου Λάσκαρη, ιδρυτή της αυτοκρατορίας της Νίκαιας, στην ομιλία του, το 1205, για την ανάληψη του θρόνου. Στις προγραμματικές του δηλώσεις δηλαδή, από τις οποίες κανείς από τους μετέπειτα αυτοκράτορες της Νίκαιας δεν απέκλεινε.
Χάρτης της αυτοκρατορίας της Νίκαιας
από την Βικιπαίδεια
Ο Θεόδωρος Λάσκαρης είναι ο πρώτος βασιλιάς αμέσως μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204) και γίνεται αμέσως το σύμβολο συσπείρωσης του λαού. Η Νίκαια δεν είναι η δεύτερη Κωνσταντινούπολη είναι η αφετηρία για την ανάκτηση της Βασιλεύουσας. Γι’ αυτό και μόνο ο Θεόδωρος Λάσκαρης, από όλους τους βασιλιάδες της διασποράς, φέρει τον τιμητικό τίτλο του «αυτοκράτορος των Ρωμαίων».
Και ο πατριάρχης όμως με πράξη συνοδική παρέχει συγχώρεση αμαρτιών σε όσους σκοτωθούν στην προσπάθεια για ανάκτηση της Βασιλεύουσας -μια πράξη καθόλου συνηθισμένη στα βυζαντινά δεδομένα- και από εκεί και πέρα ένα σύνθημα κυριαρχεί στη Νίκαια: «Του χρόνου στην Κωνσταντινούπολη». Γενική πεποίθηση είναι πως αν έχασαν οι Βυζαντινοί την Κωνσταντινούπολη είναι γιατί αμάρτησαν, γιατί έχασαν το ηθικό τους ανάστημα. Και η ανάκτησή της θα συνδυαστεί με τη συγχώρεση, τη μετάνοια και τη σωτηρία του γένους.
Μισό σχεδόν αιώνα αργότερα, όταν τα ρωμαϊκά στρατεύματα υπό τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο (1261) πέτυχαν τελικά την ευόδωση του σκοπού, ακούστηκαν φωνές που μιλούσαν όχι για χαρά ή για αναγέννηση, αλλά για μια επιστροφή του γένους σε νέα δεινά, λόγω του φόβου των μικρασιατικών πληθυσμών -που αποδείχτηκε τελικά βάσιμος- πως η Μικρασία θα παραγκωνίζονταν από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο στην προσπάθειά του να εμπεδώσει την κυριαρχία του στην Κωνσταντινούπολη και να την επεκτείνει στη λοιπή φραγκοκρατούμενη χώρα. Το σύμβολο του δικέφαλου αετού που υιοθέτησαν οι Παλαιολόγοι, δίνει συνοπτικά την εικόνα της πολιτικής του Μιχαήλ και γενικότερα των Παλαιολόγων: Στροφή και στη Δύση και προσπάθεια για ανάκτηση των χαμένων πατρίδων, έστω και αν δεν διέθετε τα απαιτούμενα μέσα.
Οι πληροφορίες για τη σημερινή ανάρτηση αντλήθηκαν από το βιβλίο της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ «Γιατί το Βυζάντιο», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, και ειδικότερα από το κεφάλαιο για την αυτοκρατορία της Νίκαιας.
Τα βασιλικά ενδύματα του Λουδοβίκου ΙΔ΄, του “βασιλιά Ηλιου” και της βασίλισσας της Μεγάλης Βρετανίας σήμερα βασίζονται στα μοντέλα των αυτοκρατορικών ενδυμάτων στο Βυζάντιο. Τα διακριτικά, τα στέμματα και οι πορφυροί μανδύες των βασιλέων, όλα αυτά είναι κατάλοιπα της βυζαντινής παράδοσης. Και αυτή την παράδοση της μεγαλοπρέπειας, της πολυτέλειας και της χλιδής μιμούνται οι βασιλικές αυλές της Ευρώπης αιώνες τώρα. Σε επίπεδο εθιμοτυπίας, π.χ., θα αναφέρω το τελετουργικό της στέψης στη Μεγάλη Βρετανία. Αν ο πρίγκιπας Κάρολος στεφθεί βασιλιάς, θα παρακολουθήσουμε μια τελετή βασισμένη στο τυπικό των βυζαντινών αυτοκρατορικών στέψεων. Οταν έγινε η στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ το 1953, οι βυζαντινιστές στην Οξφόρδη που συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν το βίντεο της στέψης σκουντούσαν ο ένας τον άλλον λέγοντας “Τώρα ο επίσκοπος θα της δώσει αυτό, και μετά θα πάρει το στέμμα από την Αγία Τράπεζα και θα της το φορέσει…”- γνώριζαν το τελετουργικό από το Βυζάντιο… Οι επευφημίες “Viva viva Regina”, όλα αυτά είναι μια εκπληκτική διατήρηση του βυζαντινού τελετουργικού.
Από αυτό το πολύπλοκο τελετουργικό αρκεί να συγκρατήσουμε ορισμένες συμβολικές πράξεις, κάποιες χαρακτηριστικές χειρονομίες που φωτίζουν άπλετα την εξουσία που εμπεριείχε ο ένδοξος τίτλος της αυτοκράτειρας του Βυζαντίου. Και πρώτα ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός: ο γάμος έπεται της στέψης και σε καμία περίπτωση δεν προηγείται αυτής. Η αυτοκράτειρα δεν μετέχει της παντοδυναμίας επειδή είναι σύζυγος του αυτοκράτορα. Δεν είναι η αντανάκλαση της εξουσίας που πηγάζει από τον άνδρα της. Αντίθετα, μέσω μιας πράξης που προηγείται του γάμου και είναι ανεξάρτητη απ’ αυτόν, γίνεται κοινωνός της εξουσίας και αυτή η εξουσία στην οποία εξυψώνεται -όπως και ο αυτοκράτορας-, ελέω Θεού, είναι ισοδύναμη με την αντίστοιχη του βασιλέως. Αυτή είναι η αλήθεια, κι αυτό αποδεικνύει το γεγονός ότι δεν παρουσιάζει ο αυτοκράτορας την καινούρια αυτοκράτειρα στον λαό. Μόλις η στέψη της την καταστήσει κοινωνό της ανώτατης εξουσίας, η αυτοκράτειρα φεύγει χωρίς τη συνοδεία του βασιλέως. Τη συνοδεύουν μόνο οι θαλαμηπόλοι και οι ακόλουθές της. Αργά αργά, περνώντας μπροστά από τους παρατεταγμένους φρουρούς, τους συγκλητικούς, τους πατρικίους, τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους, η καινούρια αυτοκράτειρα διασχίζει τα διαμερίσματα του ανακτόρου και βγαίνει στη βεράντα στη βάση της οποίας την αναμένουν οι κρατικοί αξιωματούχοι, ο στρατός και οι εκπρόσωποι του λαού.
Με την πολυτελή, αστραφτερή, χρυσοκέντητη αυτοκρατορική φορεσιά της παρουσιάζεται στους καινούριους υπηκόους της που την αναγνωρίζουν επισήμως. Μπροστά της υποκλίνονται τα λάβαρα, την προσκυνούν οι άρχοντες και τα πλήθη, με τα μέτωπά τους ν’ ακουμπούν στο χώμα, και οι φατρίες του Ιπποδρόμου τη ζητωκραυγάζουν με τις καθιερωμένες επευφημίες.
Και εκείνη, πολύ σοβαρή, κρατώντας στα χέρια δύο κεριά, σκύβει πρώτα μπροστά στον σταυρό και κατόπιν χαιρετίζει τον λαό της, ενώ την ίδια ώρα φτάνει στ’ αυτιά της μια ομόφωνη κραυγή: «Ο Θεός σώζει την αυγούστα!».
Ο ευνούχος Νικηφόρος ή Νικηφορίτζης, ο παντοδύναμος Λογοθέτης του ποιητή αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα (1071-1078), αφού απομάκρυνε από το παλάτι όλους τους συγγενείς και φίλους του αυτοκράτορα, έβαλε στο μάτι το εμπόριο των δημητριακών που διεξαγόταν ελεύθερα στο λιμάνι της Ραιδεστού, στη θάλασσα του Μαρμαρά.
Εκεί κατέληγαν καραβάνια ολόκληρα με σιτάρι κι εκεί γινόταν η αγοραπωλησία τους. Ο Νικηφόρος εγκατέστησε μπροστά στις πύλες της Ραιδεστού μια τεράστια αποθήκη και υποχρέωσε τους πωλητές σταριού να το τοποθετούν εκεί και να το πωλούν σε τιμή καθορισμένη από το κράτος (δηλαδή από τον ίδιο τον Νικηφόρο). Έπεισε μάλιστα τον αυτοκράτορα να ορίσει με διάταγμα ως μονοπώλιο την πώληση του σιταριού, έτσι όποιος προσπαθούσε να πουλήσει απευθείας το σιτάρι του ήταν παράνομος.
Σιγά σιγά η τιμή του σιταριού ανέβηκε σε ιλιγγιώδη ύψη. Πριν το μονοπώλιο, με ένα νόμισμα μπορούσε κάποιος να αγοράσει 18 μόδια σταριού. Μετά το μονοπώλιο, μόνο ένα. Έτσι ανέβηκε η τιμή του ψωμιού και ακολούθησε η τιμή των υπόλοιπων τροφίμων με αποτέλεσμα να ξεσηκωθεί ο κόσμος και να καταστρέψει τις αποθήκες της Ραιδεστού. Ακολούθησε γενική εξέγερση που οδήγησε σε πτώση του αυτοκράτορα. Ο Μιχαήλ Ζ΄ υποχρεώθηκε να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής του σε μοναστήρι ενώ ο ευνούχος Νικηφόρος πέθανε με μαρτυρικό θάνατο στον τροχό.
ΠΗΓΕΣ:
G. WALTER: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ
Τι δουλειά είχε ένας Σκανδιναβός στο παλάτι του βυζαντινού αυτοκράτορα; Εύλογη απορία που έχει πολύ ενδιαφέρουσα απάντηση. Ο Σκανδιναβός ήταν Βάραγγος μισθόφορος, από τους πολλούς που χρησιμοποιούσαν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες από το 843, χρονιά που ο αυτοκράτορας Θεόφιλος τους στρατολόγησε για πρώτη φορά.
Βάραγγοι μισθοφόροι υπηρέτησαν το 949 στο στρατό του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου στην εκστρατεία του κατά της Κρήτης και μετά το 955 αναβαθμίστηκαν και έγιναν μέλη της αυτοκρατορικής φρουράς.
Τη μεγάλη τους φήμη την κέρδισαν επί Βασιλείου Β΄ (του Βουλγαροκτόνου). Τότε 6.000 Βάραγγοι μισθοφόροι συνέτριψαν τις δυνάμεις του σφετεριστή του θρόνου, Βάρδα Φωκά. Μάλιστα ο Φωκάς υπέστη εγκεφαλικό -ή ανακοπή- στη θέα των Βαράγγων πολεμιστών και πέθανε επί τόπου την ώρα που οι στρατιώτες του σφαγιάζονταν μέχρι ενός από τους Βαράγγους.
Έκτοτε δημιουργήθηκε στο Βυζάντιο ειδικό τάγμα Βαράγγων σωματοφυλάκων και βαραγγική φρουρά. Οι αυτοκρατόρες στρατολογούσαν σε αυτά τα τάγματα, κατά καιρούς, και άλλους Βίκινγκς (Νορβηγούς, Σουηδούς, Δανούς).
Το προτέρημα των Βαράγγων ήταν η πίστη τους όχι σε πρόσωπα αλλά στον θεσμό του αυτοκράτορα, σε αντίθεση με τους βυζαντινούς στρατιώτες που επηρεάζονταν από τις διαθέσεις και τις προσωπικές φιλοδοξίες των στρατηγών τους. Την πίστη τους επιβεβαιώνει και η Άννα η Κομνηνή που γράφει πως οι Βάραγγοι διατηρούν την πίστη τους προς τον αυτοκράτορα «ακράδαντον» και «ουδέ ψιλόν πάντως ανέξονται περί προδοσίας λόγον».
Η αμοιβή τους ήταν πολύ καλή, 10 με 15 χρυσά νομίσματα το μήνα, συν επιπλέον δώρα κάθε Πάσχα και κάθε φορά που ανέβαινε νέος αυτοκράτορας στον θρόνο, ενώ δικαιούνταν σημαντικό μερίδιο από τα λάφυρα στις πολεμικές εκστρατείες. Από τον 11ο αιώνα είχαν και τη δική τους την εκκλησία, την Παναγία την Βαραγγιώτισσα κοντά στην Αγία Σοφία.
Ο απλός λαός αποκαλούσε τους Βαράγγους «πελεκοφόρους βαρβάρους» λόγω του τσεκουριού που είχαν πάντοτε μαζί τους και «βασιλικές κρασοκούλες» λόγω της αγάπης τους προς το αλκοόλ. Διάσημα μέλη της βαραγγικής φρουράς υπήρξαν ο Χάραλντ Σίγκουρτσον και ο Έντγκαρ Έθελινγκ.
Πολλές ρουνικές επιγραφές έχουν βρεθεί στη Σουηδία στη μνήμη Βαράγγων πολεμιστών που σκοτώθηκαν υπερασπίζοντας κάποιον βυζαντινό αυτοκράτορα και δεν επέστρεψαν ποτέ στην πατρίδα τους. Οι περισσότερες επιγραφές αναφέρονται στο Βυζάντιο ως χώρα των Ελλήνων (Grikkland) και στους Βυζαντινούς ως Έλληνες (Grikkjar).
Αύγουστος του 1118: ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός, αργοπεθαίνοντας στο ανάκτορο της Μαγναύρας, προσφέρει στον γιο του, Ιωάννη, το αυτοκρατορικό δαχτυλίδι. Ο ετοιμοθάνατος αυτοκράτορας γνωρίζει πως η γυναίκα του και η πρωτότοκη κόρη του, Άννα Κομνηνή, θέλουν να στέψουν αυτοκράτορα τον σύζυγο της Άννας, Νικηφόρο Βρυένιο, αλλά αυτός επιλέγει να ορίσει αυτοκράτορα τον γιο του. Αμέσως ο Ιωάννης πηγαίνει έφιππος με αρκετούς οπαδούς του πρώτα στην Αγία Σοφία όπου στέφεται, από τον πατριάρχη, αυτοκράτορας και ύστερα στο Μέγα Παλάτιον.
Όμως ο Σκανδιναβός αξιωματικός που διοικεί τη φρουρά αρνείται να του ανοίξει. Μάταια ο Ιωάννης του δείχνει το αυτοκρατορικό δαχτυλίδι. Ο Σκανδιναβός παραμένει αμετάπειστος. Θέλει αποδείξεις ότι ο Αλέξιος είναι νεκρός. Ο Ιωάννης του δίνει τον λόγο της τιμής του (ίσως και ένα σεβαστό ποσό χρημάτων) και μόνο τότε ο Σκανδιναβός του ανοίγει την πόρτα. Ο Ιωάννης μπαίνει μέσα κι αμέσως την κλειδαμπαρώνει. Θα μείνει κλειδωμένος στο παλάτι για πολλές μέρες γιατί φοβάται μήπως δολοφονηθεί από την αδελφή του και τη μητέρα του. Μάταια οι δύο γυναίκες προσπαθούν να τον τραβήξουν έξω από το παλάτι για να παρευρεθεί στην κηδεία του πατέρα του. Ο Ιωάννης γνωρίζει πως έχει οργανωθεί δολοφονική απόπειρα εναντίον του, γι’ αυτό προτιμάει να μην παρευρεθεί στην τελετή.
Έτσι ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός επιλέγοντας την ασφάλεια του παλατιού καταφέρνει να κερδίσει το πολυπόθητο στέμμα, το οποίο θα διατηρήσει μέχρι το θάνατό του, το 1143.
Ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός βασίλεψε από το 886 μέχρι τον θάνατό του το 912. Ήταν συγγραφέας, ρήτορας και νομομαθής. Την εξαιρετική του μόρφωση την όφειλε και στον Φώτιο του οποίου υπήρξε μαθητής, αν και τον Φώτιο τον εξόρισε αμέσως μετά την άνοδό του στον αυτοκρατορικό θρόνο.
Ο Λέων κέρδισε το προσωνύμιο «Σοφός» -ενώ ζούσε ακόμα- ίσως λόγω της ενασχόλησης του με το νομοθετικό έργο της αυτοκρατορίας. Στην 90η του «Νεαρά» απαγόρευσε αυστηρά τον τέταρτο γάμο ενώ στην 91η απαγόρευσε τη συμβίωση με ερωμένη.
Στην πράξη όμως αποδείχτηκε πως δεν ήταν και τόσο σοφός αφού κατάφερε να παραβεί και τις δύο αυτές σημαντικές «Νεαρές» καθώς και με ερωμένη του συμβίωσε αλλά και νυμφεύθηκε τέσσερις φορές!
Χάλκινο νόμισμα με τη μορφή του Λέοντος ΣΤ΄
Με την πρώτη του γυναίκα, τη Θεοφανώ, ο Λέων νυμφεύθηκε σε ηλικία 16 ετών, πριν ακόμα γίνει αυτοκράτορας. Του τη διάλεξε η μητέρα του κατά τα λεγόμενα «βασιλικά καλλιστεία», ανάμεσα σε 12 υποψήφιες νύφες. Με τη Θεοφανώ ο Λέων έκανε μια κόρη η οποία όμως πέθανε σε ηλικία 10 ετών. Εντωμεταξύ ο Λέων είχε στεφθεί αυτοκράτορας και συζούσε ήδη με την ερωμένη του που την έλεγαν Ζωή, η οποία ήταν συν τοις άλλοις και παντρεμένη. Η Θεοφανώ δέχτηκε να δώσει στον αυτοκράτορα διαζύγιο και αποσύρθηκε σε μοναστήρι. Λίγο αργότερα πέθανε.
Αφού πέθανε και ο σύζυγος της Ζωής -φήμες έλεγαν πως η ίδια συνήργησε στον μυστηριώδη θάνατο του-, ο Λέων νυμφεύθηκε τη Ζωή αλλά ένα χρόνο και οχτώ μήνες αργότερα πεθαίνει και η Ζωή. Ο Λέων έτσι θα νυμφευθεί για τρίτη φορά την Ευδοκία Βαϊανή, η οποία κατά τη διάρκεια του τοκετού της θα πεθάνει και αυτή μαζί με το μωρό που κυοφορούσε το οποίο ήταν αγόρι. Θα μείνει λοιπόν ο Λέων χωρίς διάδοχο και θα εγκαταστήσει στο παλάτι την Ζωή την Καρβονοψίνα με την οποία θα καταφέρει επιτέλους να αποκτήσει διάδοχο, τον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο.
Έπρεπε όμως ο Λέων να νομιμοποιήσει τόσο τη σχέση του όσο και τον διάδοχό του. Ο πατριάρχης Νικόλαος Α΄ Μυστικός δεν δεχόταν να ευλογήσει έναν τέταρτο γάμο του αυτοκράτορα. Δέχτηκε όμως να βαπτίσει τον διάδοχο, αφού ο αυτοκράτορας έδιωξε από το παλάτι -προσωρινά όπως αποδείχτηκε αργότερα- την παλλακίδα του. Τρεις μέρες μετά τη βάπτιση του γιου του, την ξανάφερε στο παλάτι και τη νυμφεύθηκε χωρίς όμως να ζητήσει από τον πατριάρχη να τελέσει τον γάμο όπως καθόριζε το πρωτόκολλο.
Ο πατριάρχης εξοργίστηκε με την πράξη του Λέοντα, καθαίρεσε τον πρεσβύτερο που τέλεσε τον γάμο και απαγόρευσε στον αυτοκράτορα να εισέλθει στον ναό της Αγίας Σοφίας τα Χριστούγεννα του 906 και τα Φώτα του 907. Ο αυτοκράτορας δεν κατάφερε να μεταπείσει τον πατριάρχη και έτσι τον εξανάγκασε σε παραίτηση. Ο νέος πατριάρχης αναγνώρισε τον γάμο, ωστόσο δεν μνημόνευσε ποτέ στην εκκλησία την Ζωή ούτε την αναγόρευσε ως αυγούστα.
ΥΓ. Αλλάξαμε θέμα, περάσαμε στο Βυζάντιο, με το οποίο θα ασχοληθούμε σε μια σειρά σύντομων και αρκετά συχνών αναρτήσεων που πιθανότατα θα κρατήσουν ολόκληρο το καλοκαίρι.
Η μονομαχία των δύο σκακιστών συνεχίστηκε με εφτά συνεχόμενες ισοπαλίες, οι οποίες εξανέμισαν τις τελευταίες ελπίδες του Σπάσκι να διεκδικήσει τον τίτλο. Οι Σοβιετικοί έπαιξαν το τελευταίο τους χαρτί ζητώντας από τους διοργανωτές να εξεταστούν τα καθίσματα και τα φωτιστικά της αίθουσας των αγώνων μήπως βρεθούν ίχνη χημικών ουσιών που μπορεί να επηρέαζαν την απόδοση του Σπάσκι. Το αίτημα τους δεν ήταν εντελώς αδικαιολόγητο καθώς οι φήμες είχαν οργιάσει για τους λόγους της ανεξήγητα χαμηλής απόδοσης του Σπάσκι.
Πράγματι Ισλανδοί επιστήμονες εξέτασαν τα πάντα, πήραν δείγμα ακόμα κι απ’ τον ατμοσφαιρικό αέρα που υπήρχε στην αίθουσα χωρίς να προκύψει τίποτα από την έρευνά τους εκτός από δύο νεκρές μύγες.
Μετά τις συνεχόμενες ισοπαλίες το σκορ είχε γίνει 11,5-8,5 υπέρ του Φίσερ, ο οποίος πλέον χρειαζόταν μόλις μία νίκη ή δύο ισοπαλίες για να στεφθεί πρωταθλητής. Στην εικοστή πρώτη παρτίδα κατάφερε να ξανανικήσει τον Σπάσκι κατακτώντας έτσι με τρόπο θριαβευτικό τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή. Η τελευταία παρτίδα είχε διακοπεί στην 40η κίνηση, αλλά την επόμενη ο Σπάσκι δεν εμφανίστηκε. Προτίμησε να πάρει τηλέφωνο τον διαιτητή να τον ενημερώσει πως παραιτείται αντιλαμβανόμενος πως δεν είχε ελπίδες για νίκη. Μέχρι να γίνει όμως αυτό το τηλεφώνημα ο Φίσερ είχε εξαγριωθεί. Περπατούσε νευρικά κατά μήκος της αίθουσας βρίζοντας συνέχεια και ρωτώντας κάθε λίγο τον διαιτητή: «Μα πού είναι ο Σπάσκι;»
Όταν τελικά ανακοινώθηκε από τους διοργανωτές ότι ο Σπάσκι είχε παραιτηθεί το κοινό ξέσπασε σε παρατεταμένο χειροκρότημα, αλλά ο ίδιος ο Φίσερ μόνο ενθουσιασμό δεν έδειξε. Άρχισε να διαμαρτύρεται και να φωνάζει πως ο Σπάσκι έπρεπε να παρουσιαστεί μπροστά στο κοινό να παραδεχτεί την ήττα του. Ο Σπάσκι όμως και να ήθελε να παρουσιαστεί δεν υπήρχε περίπτωση να του του επέτρεπαν οι Σοβιετικοί. Η μονομαχία των δύο σκακιστών δεν ήταν απλά μια μονομαχία σκάκι, ήταν ένα ακόμα επεισόδιο του ψυχρού πολέμου που μαινόταν εκείνη την εποχή ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις και οι Σοβιετικοί δε θα ήθελαν με τίποτα να καταγραφεί από όλα τα τηλεοπτικά κανάλια του κόσμου ένα τόσο μεγάλο ράπισμα της περηφάνιας τους. Τελικά ο Φίσερ πείστηκε να υπογράψει το φύλλο αγώνα κι έγινε έτσι και επίσημα ο 11ος παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι, προσφέροντας -για λίγο είναι η αλήθεια- ένα ακόμα όπλο στην αμερικανική προπαγάνδα, τα ηνία της οποίας κρατούσε ο γνωστός Χένρι Κίσινγκερ.
Η υποδοχή του Φίσερ στη Νέα Υόρκη ήταν θριαμβευτική. Χιλιάδες συμπατριώτες του τον υποδέχθηκαν στο αεροδρόμιο, ο δήμος του επιφύλαξε υποδοχή ήρωα, ενώ η 1η Σεπτεμβρίου -ημέρα που νίκησε ο Φίσερ- θεσπίστηκε ως μέρα Μπόμπι Φίσερ. Ακόμα δεκάδες εταιρίες τον προσέγγισαν προσφέροντάς του συμβόλαια για διαφημίσεις αξίας άνω των 5 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Φίσερ όμως αρνήθηκε όλα τα συμβόλαια, αποσύρθηκε από το αγωνιστικό σκάκι, αφήνοντας να εξαπλωθεί ένα μυστήριο γύρω από την προσωπικότητά του ενώ δεν έγιναν ποτέ γνωστοί οι λόγοι που τον οδήγησαν στην απόσυρση ακριβώς στο απόγειο της καριέρας του.
Το μυστήριο συνεχίστηκε για χρόνια. Ο Φίσερ δεν εμφανίστηκε ποτέ σε κανένα τουρνουά και το 1975 όταν έφτασε η ώρα να αντιμετωπίσει τον Ανατόλι Καρπόφ για να διατηρήσει τον τίτλο του, έθεσε αμέτρητους όρους στην παγκόσμια ομοσπονδία που αρνήθηκε να ικανοποιήσει τα αιτήματά του. Έτσι ο Φίσερ δεν εμφανίστηκε στον τελικό και ο Καρπόφ ανακηρύχτηκε παγκόσμιος πρωταθλητής χωρίς να δώσει αγώνα. Από τότε δεν ξανακούστηκε το όνομά του μέχρι το 1977, όταν αναμετρήθηκε με τον υπερυπολογιστή Γκρινμπλατ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, τον οποίον νίκησε καθαρά με σκορ 3-0.
Καθώς τα χρόνια περνούσαν ο Φίσερ έγινε συνώνυμο της εκκεντρικότητας ενώ το γεγονός που σημάδεψε τη ζωή του ήταν η σύλληψή του το 1981 από τις αμερικανικές αρχές ως ύποπτος ληστείας (!). Ο ίδιος αργότερα έγραψε ένα βιβλίο για αυτή την εμπειρία του, το οποίο είχε τον τίτλο «Με βασάνισαν στη φυλακή της Πασαντίνα». Στη δεκαετία του 1980 συνεχίστηκαν τα προβλήματα στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ.
Και φτάνουμε στα 1992, όταν εν μέσω του εμπάργκο εναντίον της Γιουγκοσλαβίας ο Φίσερ δέχτηκε να αντιμετωπίσει ξανά στο Βελιγράδι τον Μπόρις Σπάσκι σε ένα παιχνίδι ρεβάνς της αναμέτρησης του 1972. Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ προειδοποίησε τον Φίσερ να μην πάρει μέρος στο παιχνίδι, αλλά ο Φίσερ δεν έδωσε καμία σημασία στις προειδοποιήσεις αυτές. Μάλιστα σε συνέντευξη τύπου έφτυσε τη διαταγή απαγόρευσης. Στον αγώνα αυτό που μονοπώλησε παγκοσμίως το ενδιαφέρον του κοινού ο Φίσερ νίκησε και πάλι κερδίζοντας συγχρόνως τα 4 εκατομμύρια δολάρια που είχε προσφέρει ένας βαθύπλουτος Γιουγκοσλάβος τραπεζίτης.
Όμως ο ασκός του Αιόλου είχε ανοίξει. Στις ΗΠΑ εκδίδεται ένταλμα σύλληψής του και η CIA με το FBI παίρνουν εντολή να τον συλλάβουν. Από τότε ο Φίσερ περιφέρεται κυνηγημένος ανά τον κόσμο (Γερμανία, Ουγγαρία, Φιλιπίννες, Χονγκ Κονγκ), αρνείται ανοιχτά την εβραϊκή του καταγωγή και καταδικάζει απερίφραστα ΗΠΑ και Ισραήλ που «σφαγιάζουν για δεκαετίες τους Παλαιστίνιους».
Την ημέρα της επίθεσης της Αλ Κάιντα στους δίδυμους πύργους ο Φίσερ όταν μαθαίνει τα συμβάντα δηλώνει πως «αυτά είναι υπέροχα νέα». Το 2005 συλλαμβάνεται στο αεροδρόμιο του Τόκιο λόγω ενός ληγμένου διαβατηρίου. Οι ΗΠΑ ζητούν την έκδοσή του αλλά μετά από κινητοποίηση των φίλων του προσφέρεται η κυβέρνηση της Ισλανδίας να του παραχωρήσει πολιτικό άσυλο για ανθρωπιστικούς λόγους. Αναχωρώντας για το Ρέικιαβικ ο Φίσερ θα χαρακτηρίσει για άλλη μια φορά εγκληματία τον Μπους.
Αριστερά: 25 Μαρτίου 2005, ο Φίσερ φτάνει κυνηγημένος στο Ρέικιαβικ
Δεξιά: 5 Ιουλίου 1972, ο Φίσερ φτάνει στο Ρέικιαβικ για τους αγώνες με τον Σπάσκι
(η φωτογραφία είναι από το http://skakistiko.blogspot.gr/2008_01_01_archive.html)
Στην Ισλανδία θα περάσει τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του. Εκεί θα τον επισκεφούν κάποιοι γνωστοί σκακιστές -ανάμεσά τους και ο Σπάσκι- που θα του ζητήσουν να επιστρέψει στους αγώνες. Ο Φίσερ αρνείται και λίγο αργότερα, το 2008, πεθαίνει από νεφρική ανεπάρκεια. Ήταν 65 ετών.
Ο Μπόμπι Φίσερ στο αεροπλάνο από την Ιαπωνία προς την Ισλανδία
λογομνήμων... 