ε. η ζωή του Χριστού μέσα από ζωγραφικούς πίνακες (I): βάπτιση – θαύματα
Από σήμερα ξεκινάμε μια σειρά αναρτήσεων, που θα είναι αφιερωμένες στη ζωή του Χριστού, από τη Βάπτιση μέχρι τα Θεία Πάθη και την Ανάσταση, μέσα από ζωγραφικούς πίνακες μεγάλων αναγεννησιακών ζωγράφων.
Πιέρο ντελα Φραντσέσκα: «Η Βάπτιση του Χριστού»
από την Wikipedia
Η σκηνή της Βάπτισης έχει αιχμαλωτιστεί στην απόλυτη ακινησία της στιγμής: τα πρόσωπα και τα δέντρα εδράζονται σταθερά στη γη, το περιστέρι ισορροπεί με ανοιγμένα τα φτερά, το νερό του ποταμού λιμνάζει, αντανακλώντας τις γραμμές και τα χρώματα του ανηφορικού τοπίου. Ακόμη και τα υφάσματα πέφτουν συμπαγή ή σχηματίζουν πτυχές που μοιάζουν μετέωρες: στο λιτό ρούχο του Ιωάννη του Βαπτιστή, στο περίζωμα που μόλις καλύπτει το σώμα του Χριστού, στο πουκάμισο του κατηχούμενου που γδύνεται, στα ενδύματα των αγγέλων με τις λαμπρές αντιθέσεις κόκκινου, άσπρου, μενεξεδί, ρόδινου και βαθυγάλαζου. Σ’ αυτόν τον κόσμο που λάμπει και κυριαρχείται από τις αρμονικές σχέσεις, οι μορφές δεν συγκρούονται μεταξύ τους, αλλά αφομοιώνονται η μία από την άλλη: το περιστέρι και τα σύννεφα, το νερό και ο ουρανός, τα σώματα και οι κορμοί των δέντρων, τα μαλλιά και τα φυλλώματα. Το δυνατό φως με την κρυστάλλινη διαύγεια δεν δημιουργεί σκιές, αλλά αποκαλύπτει με σαφήνεια τους όγκους, χαράζει τις διαδρομές, ορίζει τις αποστάσεις του χώρου μέχρι την πόλη και τους λόφους και μοιάζει σχεδόν να φωτίζει τις μορφές εσωτερικά.
Λουσμένος σ’ ένα ομοιόμορφο και διάχυτο φως, που σχεδόν καταργεί τις σκιές, ο Χριστός αποκτά την ιεροπρέπεια αρχαίου ειδώλου λαξευμένου σε ελεφαντόδοντο ή αλάβαστρο. Ο ζωγράφος τον έχει απομονώσει σε μια ιερή και απαραβίαστη σφαίρα. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, που ενώ τελεί το μυστήριο δείχνει να αποτραβιέται, σαν να μην μπορεί να περάσει το κατώφλι ανάμεσα στο γήινο και το θεϊκό.
Η μαγεία της στιγμής που έχει «παγώσει» βρίσκεται στα καθαρά νερά του Ιορδάνη, ο οποίος έχει μέγεθος ρυακιού. Τα νερά αντανακλούν κάθε λεπτομέρεια, από τον γαλάζιο ουρανό έως τα άσπρα σύννεφα και τα φανταχτερά ρούχα των μορφών στο βάθος, μέσα σε ένα έντονο, παλλόμενο φως.
από το βιβλίο «ΛΟΝΔΙΝΟ – ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ»
ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: «Η Βάπτιση του Χριστού»
από το http://www.ibiblio.org/wm/paint/auth/greco/
Το σχήμα που προτιμούσε ο ζωγράφος για τις μεγάλες θρησκευτικές συνθέσεις ήταν το παραλληλόγραμμο στο οποίο το ύψος ήταν υπερδιπλάσιο της βάσης. Αυτή η αναλογία αναδεικνύει την καθετότητα των μορφών και διαρρυθμίζει τη σκηνή σε δύο επάλληλα επίπεδα. Στο κατώτερο τμήμα οι μορφές είναι πιο σωματώδεις, ενώ στο ανώτερο ο χώρος προορίζεται για τις θεϊκές αποκαλύψεις και τους χορούς των αγγέλων…
από το βιβλίο «ΜΑΔΡΙΤΗ – ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΡΑΔΟ»
ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Ραφαήλ: «Το θαύμα στη λίμνη Γενησαρέτ»
από το http://en.wikipedia.org/wiki/File:V%26A_-_Raphael,_The_Miraculous_Draught_of_Fishes_(1515).jpg
Πρόκειται για το πρώτο επεισόδιο του κύκλου του Πέτρου και απεικονίζει την πρόσκληση του Πέτρου και του Ανδρέα, εμπνευσμένη από το Ευαγγέλιο του Λουκά.
Οι μορφές του Πέτρου και του Ανδρέα είναι κεντρικές στη σύνθεση. Οι άλλοι απόστολοι, τοποθετημένοι σε μια άλλη βάρκα, μαζεύουν τα δίχτυα και δείχνουν να αγνοούν τη σκηνή που ξετυλίγεται πάνω στη βάρκα του Ιησού, όπου ο Πέτρος και ο Ανδρέας εμφανίζονται συνεπαρμένοι από το αντίκρισμα και την αναγνώριση του Μεσσία. Τα σώματά τους είναι ρωμαλέα και με αναγεννησιακές αναλογίες.
Το πανέμορφο τοπίο στο φόντο, τοποθετημένο στις όχθες της λίμνης και ζωγραφισμένο με έντονη αίσθηση της φύσης, αντιστοιχεί στον τόπο όπου ο Ιησούς είχε μόλις κηρύξει και όπου ήταν ακόμα συγκεντρωμένο το πλήθος, σύμφωνα με την ευαγγελική πηγή.
Η λεπτομέρεια που περιγράφει το τεράστιο φορτίο ψαριών που μεταφέρει η βάρκα υπογραμμίζει την αφηγηματική σχολαστικότητα του Ραφαήλ.
από το βιβλίο «RAFFAELLO»
ELECTA – ΗΜΕΡΗΣΙΑ
ο γάμος στην Κανά
Έτσι είχαν γίνει όλα τακτικά και στο γάμο της Κανά, όταν, έξαφνα, στο φαγί απάνω έλειψε το κρασί.
Η Μαρία το έμαθε και, κατασυγχισμένη, πήγε στο γιο της ζητώντας βοήθεια.
-Δεν έχουν κρασί, του είπε.
Ο Ιησούς εννόησε τι του ζήτησε, αλλά δε θέλησε εκείνη την ώρα να το κάνει. Της αποκρίθηκε:
-Τι θέλεις από μένα, μητέρα; Δεν ήλθε ακόμα η ώρα μου.
Η Μαρία όμως δε στενοχωρέθηκε με τα λόγια αυτά του γιου της. Το ήξερε πως εκείνο που του ζητούσε θα το έκαμνε, και η καρδιά της ήταν όλο πίστη σ’ εκείνον.
Και είπε στους υπηρέτες:
-Ό,τι και αν σας πει κάνετέ το.
Ήταν εκεί έξι μεγάλα πιθάρια πέτρινα, με νερό που χρησίμευε στο πλύσιμο των Εβραίων, πριν και μετά το φαγητό.
Ο Ιησούς είπε στους υπηρέτες:
-Γεμίσετε τα δοχεία με νερό.
Και τα γέμισαν οι υπηρέτες ως απάνω.
Και τους λέγει ο Ιησούς:
-Αντλήσετε τώρα και φέρετέ το στον αρχιτρίκλινο.
Στον αρχιτρίκλινο πήγαν οι υπηρέτες το νερό που έβγαλαν από τα πιθάρια και που είχε γίνει κρασί, και, καθώς το γεύθηκε αυτός, φώναξε το γαμπρό και του είπε:
-Όλος ο κόσμος δίνει πρώτα το καλό κρασί, και όταν μεθύσουν, τότε βγάζει το χειρότερο. Εσύ εκράτησες το καλό κρασί ως τώρα.
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ «Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ»
Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Βερονέζε: «Ο γάμος εν Κανά»
από το http://www.gnostic.org/ihsm/rosary/images_lrg/02_lumi_cana_veronese_lrg.htm
Ο πίνακας εκθειάζεται ήδη από τους συγχρόνους του για τη μεγαλοπρέπεια και τον οίστρο με τον οποίο αποδίδει το ευαγγελικό συμβάν, καθώς και για τον εντυπωσιακό αριθμό των εικονιζόμενων (133 μορφές). Μεταξύ αυτών, αξίζουν ιδιαίτερη μνεία οι μουσικοί της «μικρής συναυλίας», στο πρώτο πλάνο, που δεν είναι άλλοι από τον Τιτσιάνο, τον Βερονέζε, τον Τιντορέτο και τον Μπασάνο.
Η θρησκευτική σημασία του έργου είναι δεδομένη, παρά την παρουσία πολλών «καλεσμένων», ορισμένοι από τους οποίους, μάλιστα, αδιαφορούν για τη γαμήλια τελετή. Η μορφή του Χριστου δεσπόζει στο μέσον και βρίσκεται στον ίδιο άξονα με τον σφαγέα που ετοιμάζει τον αμνό, σύμβολο της Θείας Ευχαριστίας.
από το βιβλίο «ΛΟΥΒΡΟ»
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΕΧΝΗΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ
Ο Χριστός και η Σαμαρείτιδα
Όποιος πιει από το νερό αυτό, θα ξαναδιψάσει. Μα όποιος πιει από το νερό που δίνω εγώ, δε θα διψάσει πια ποτέ. Γιατί το νερό που δίνω εγώ θα γίνει μέσα του πηγή που ν’ αναβρύζει η ζωή αιωνία.
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ «Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ»
Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Πάολο Βερονέζε: «Ο Χριστός και η Σαμαρείτιδα»
από το http://freechristimages.org/biblestories/samaritan_woman_at_the_well.htm
Νέο χαρακτηριστικό αποτελεί η απόδοση του τοπίου, που δεν είναι πια σκηνικός διάκοσμος, αλλά ενεργό στοιχείο, καθώς υποβάλλει τον ερχομό της νύχτας, που έχει άμεση σχέση με το γεγονός. Εδώ, πέρα από την έντονη αντίστιξη των μορφών στο πρώτο επίπεδο, το τοπίο με τον χαμηλό ορίζοντα αποκτά υπόσταση μυθική και ζωντανεύει από μικροσκοπικές κομψές φιγούρες, σχεδιασμένες με χαλαρές και ρευστές πινελιές.
από το βιβλίο «ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – ΤΕΧΝΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ»
Εκδόσεις MONDADORI – ΦΥΤΡΑΚΗΣ
για την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ο πολλαπλασιασμός των άρτων και των ιχθύων
Τιντορέτο: «Ο πολλαπλασιασμός των άρτων και των ιχθύων»
από το http://magicstatistics.com/2007/07/22/
Το επεισόδιο τοποθετείται από τον Τιντορέτο σε αναπεπταμένο τοπίο, το οποίο διαιρείται σε επίπεδα διαφορετικού βάθους χάρη στο φυσικό φως που διαχέεται, συμβάλλοντας στην ισορροπία της σύνθεσης. Η σκηνή είναι αρθρωμένη θεατρικά, σε αφηγηματικούς πυρήνες κατά μήκος του οφιοειδούς μονοπατιού, το οποίο, από το πρώτο πλάνο, οδηγεί προς το πλήθος στο βάθος.
Η αφήγηση ξεκινά από τη δεξιά γωνία της σύνθεσης, από τη γυναίκα που θηλάζει το μωρό της, μοτίβο που ο Τιντορέτο χρησιμοποιεί συχνά στα έργα του. Η γαλήνη που αποπνέει αυτή η μορφή εκτείνεται σε όλη τη σκηνή, μακριά από τις ταραγμένες κινήσεις και τις έντονες χειρονομίες που ο Τιντορέτο προτιμούσε κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Από το βιβλίο «ΤΙΝΤΟΡΕΤΟ»
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΕΧΝΗΣ της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ
ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω
Σ’ αυτήν όμως την περίσταση, δεν ήταν η αμφιβολία που τους έφερνε, παρά μόνο η πονηριά, και η δόλια ελπίδα πως ο πονόψυχος Ιησούς δε θα ήθελε να καταδικάσει τη γυναίκα, και έτσι θα τον έπιαναν ως αιρετικό που δε σέβεται το νόμο του Μωυσή.
Μα ο Ιησούς δεν αποκρίθηκε, ούτε την κοίταξε. Σκυμμένος, έγραφε κάτι με το δάχτυλο στο χώμα.
Οι Φαρισαίοι τον κοίταζαν και ανυπομονούσαν και πάλι, επιμένοντες, τον ξαναρώτησαν.
Τότε, σήκωσε ο Ιησούς το κεφάλι και τους αποκρίθηκε:
-Ο αναμάρτητος από σας ας της ρίξει πρώτος την πέτρα.
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ «Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ»
Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Τιντορέτο (1518-1594): «Ο Χριστός και η μοιχαλίδα»
από το http://picasaweb.google.com/revswain/Tintoretto#
Στον πίνακα του Τιντορέτο, η γυναίκα στέκει απομονωμένη μπροστά από τον σωτήρα της, ο οποίος είναι ο μόνος που την κοιτάζει: και «ενώ ο Κύριός μας έδειχνε με το δάχτυλο τα γράμματα που έγραψε ο ίδιος στο έδαφος, οι γραμματείς και οι φαρισαίοι έφυγαν ο ένας μετά τον άλλον, μένοντας κρυμμένοι πίσω από τις κολόνες».
Ο Τιντορέτο τοποθετεί το βιβλικό επεισόδιο στη Βενετία της εποχής του. Οι χιτώνες και οι μανδύες έχουν γίνει πιο σύγχρονοι, με τη χρήση και ορισμένων στοιχείων ανατολίτικης προέλευσης. Οι στρατιώτες δεξιά φορούν σύγχρονες πανοπλίες, ενώ τόσο το χτένισμα όσο και το φόρεμα της μοιχαλίδας μοιάζουν τόσο σύγχρονα, ώστε έχει διατυπωθεί η άποψη ότι μπορεί να πρόκειται και για πραγματικό μοντέλο.
από το βιβλίο «ΜΕΓΑΛΟΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ – ΤΙΝΤΟΡΕΤΟ»
Εκδόσεις Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
στο σπίτι του Σίμωνα
Μπερνάρντο Στρότσι: «Γεύμα στο σπίτι του Σίμωνα»
από το http://www.safran-arts.com/42day/art/art4aug/art0802.html
Το γεύμα που πρόσφερε στον Ιησού ο Σίμωνας, κατά τη διάρκεια του οποίου η Μαγδαληνή, μετανοούσα, έβρεξε με τα δάκρυά της τα πόδια του Χριστού, τα στέγνωσε κατόπιν με τα μαλλιά της και τα άλειψε με αρωματικό λάδι.
Στον πίνακα, στη γεμάτη έκπληξη κίνηση του Σίμωνα που σχεδόν σηκώνεται από την καρέκλα, αντιπαρατίθεται η γαλήνια χειρονομία του Χριστού, ο οποίος υπερασπίζεται τη γυναίκα απαλλάσσοντάς την από τα κρίματά της. Το επεισόδιο φαίνεται να διαδραματίζεται σε ένα σύγχρονο περιβάλλον, στο οποίο, δίπλα στην ιερή σκηνή συνυπάρχουν στοιχεία καθημερινότητας, όπως οι υπηρέτες, που αφοσιωμένοι στις δουλειές τους, μοιάζουν να μην αντιλαμβάνονται τα όσα συμβαίνουν.
από το βιβλίο «ΒΕΝΕΤΙΑ – ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ»
Εκδόσεις ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
η μεταμόρφωση του Ιησού
Οι μαθητές κουρασμένοι, με βαριά από τον ύπνο μάτια, κοίταζαν τον Ιησού όρθιο στο φως των άστρων, παραδομένο στην έκσταση της προσευχής.
Και, έξαφνα, μπροστά τους μεταμορφώθηκε. Τα ρούχα Του έγιναν φωτεινά και αστραφτερά σαν το χιόνι, άσπρα, όσο λευκαντής στη γη δεν μπορεί να λευκάνει, και το πρόσωπό Του, φωτισμένο από φως θεϊκό, έλαμπε σαν τον ήλιο.
Κοντά Του, δυο άντρες όρθιοι μιλούσαν μαζί Του, και του έλεγαν για το θάνατό Του που θα γίνουνταν στην Ιερουσαλήμ. Ήταν οι άντρες αυτοί οι Ηλίας και ο Μωυσής.
Με το όραμα αυτό ξύπνησαν ολότελα οι μαθητές, και κατατρομαγμένοι κοίταζαν τους τρεις άντρες.
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ «Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ»
Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Ραφαήλ: «Η Μεταμόρφωση του Ιησού»
από το http://allart.biz/photos/image/Raphael_12_Transfiguration.html
Στο κέντρο του τέλειου κύκλου που σχηματίζουν οι φιγούρες του επάνω μέρους, απεικονίζεται η Μεταμόρφωση του Ιησού, μέσα σ’ έναν θρίαμβο φωτός που υπονοεί ταυτόχρονα την ανάσταση, την ανάληψη αλλά και το τέλος των αιώνων.
Στο κάτω μέρος, όπου κυριαρχεί ο σκούρος χρωματισμός, ξεχωρίζουν δύο ομάδες, χωρισμένες από ένα διαγώνιο κενό. Η ομάδα αριστερά χαρακτηρίζεται από πλατειές κινήσεις, που υπογραμμίζονται από τη χρήση χρωμάτων πιο φωτεινών και ζεστών και από ένα κιαροσκούρο που προσδίδει ένα εφέ μεγαλύτερης απαλότητας.
Η ομάδα δεξιά επικεντρώνεται στο δαιμονισμένο παιδί και μοιάζει δραματική και σε μεγάλη ένταση, λόγων των ταραγμένων κινήσεων που διακρίνονται πιο σκληρά στο φως. Τα μέλη των μορφών είναι πιο τεντωμένα και τα πρόσωπα πιο εκφραστικά…
από το βιβλίο «RAFAELLO»
Εκδόσεις ELECTA – ΗΜΕΡΗΣΙΑ
Μπελίνι: «Η Μεταμόρφωση του Ιησού»
από το http://www.terminartors.com/artworkprofile/Bellini_Giovanni-Transfiguration_of_Christ
η ανάσταση του Λαζάρου
Καραβάτζο «Η Ανάσταση του Λαζάρου»
από το http://en.wikipedia.org/wiki/The_Raising_of_Lazarus_(Caravaggio)
Ο Καραβάτζο…
Δούλευε με μυστικότητα, σύμφωνα μάλιστα με το Σουζίνο, όταν ζωγράφιζε το σώμα του Λάζαρου, υποχρέωνε τους εργάτες που χρησιμοποιούσε ως μοντέλα να κρατάνε ένα πτώμα που βρισκόταν ήδη σε κατάσταση αποσύνθεσης. Όταν όμως έγιναν τα αποκαλυπτήρια, συνεχίζει ο Σουζίνο, ο πίνακας, παρ’ ό,τι «εξέπληξε», προκάλεσε επίσης ορισμένα «σύντομα σχόλια» εκ μέρους των κριτικών της Μεσσήνης, οι οποίοι ήθελαν έτσι να επιδείξουν τις γνώσεις τους και να επιδοθούν στη συνήθη ευχάριστη συζήτηση μεταξύ ειδικών. Ο Καραβάτζο, εξαγριωμένος από την επαρχιώτικη υποκρισία τους, κομμάτιασε τον πίνακα με το μαχαίρι του, κατόπιν όμως προσφέρθηκε να ζωγραφίσει έναν άλλο, «ακόμη ωραιότερο».
Και ο Λάζαρος του Καραβάτζο σηκώνεται με τρομερή δυσκολία: το σώμα του, με την ασθενική σάρκα, διάφανη και ζωγραφισμένη με κινήσεις γοργές, διατηρεί ακόμη την ακαμψία του θανάτου και μόνο η δεξιά παλάμη του ανοίγει για να δεχτεί το φως του Χριστού.
Ο ίδιος συγγραφέας (Σουζίνο) αναφέρει ότι μια μέρα ο Καραβάτζο, πνεύμα «πιο ταραγμένο κι από τη θάλασσα της Μεσσήνης με τα μανιασμένα ρεύματα, που πότε σηκώνεται ψηλά και πότε πέφτει», μπήκε στο ναό της Μαντόνα ντελ Πιλέρο. Του πρόσφεραν αγιασμένο νερό για να αποπλύνει τις μικροαμαρτίες του, οπότε εκείνος αποκρίθηκε: «Τι να το κάνω; Αφού όλες μου οι αμαρτίες είναι θανάσιμες».
αποσπάσματα από το βιβλίο της ΕΛΕΝ ΛΑΝΓΚΤΟΝ «ΚΑΡΑΒΑΤΖΟ»
Μετάφραση Σ. Τσούγκος
Εκδόσεις ΜΙΚΡΗ ΑΡΚΤΟΣ
Ρέμπραντ: «Η Ανάσταση του Λαζάρου»
από το http://www.backtoclassics.com/gallery/rembrandtvanrijn/the_raising_of_lazarus/
Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο: «Η Ανάσταση του Λαζάρου»
από την http://en.wikipedia.org/wiki/Sebastiano_del_Piombo
Τζότο «Η Ανάσταση του Λαζάρου»
από το http://magdizzleart.blogspot.com/2010/06/giotto-di-bondone.html
Ο Ιησούς, κατευθυνόμενος προς το μνήμα όπου είχε ταφεί ο Λάζαρος, ζητά να απομακρύνουν το βράχο που έκλεινε την είσοδο και καλεί το Λάζαρο.
Οι μαθητές του μένουν άναυδοι βλέποντας το θαύμα, ενώ οι αδελφές του Λάζαρου, η Μάρθα και η Μαρία, πεσμένες στα πόδια του Χριστού, είναι εμφανώς συγκινημένες. Ο νεκρός, με τα χείλη και τα βλέφαρα μισόκλειστα, αποπνέει τη μυρωδιά του θανάτου, όπως φαίνεται και από το γεγονός ότι οι δύο μαθητές καλύπτουν τη μύτη με τους μανδύες τους.
Κρίσιμο στοιχείο της σύνθεσης είναι το πρόσωπο που διακρίνεται στο κέντρο να έχει σηκώσει το δεξί του χέρι. Το βραχώδες τοπίο μοιάζει να είναι συνέχεια του πλήθους που περιβάλλει τον Λάζαρο, τραβώντας την προσοχή του θεατή. Τα βλέμματα είναι εδώ έντονα και τα χρώματα πλούσια και φωτεινά.
από το βιβλίο «ΤΖΟΤΟ»
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ
η εκδίωξη των εμπόρων από τον Ναό
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: «Η εκδίωξη των εμπόρων από τον ναό»
από το http://www.aug.edu/augusta/iconography/webmuseum/cleanseTemple_elGreco_1600.html
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές αυτού του θέματος, τέσσερις από τις οποίες είναι καταχωρημένες στον κατάλογο με τα περιουσιακά στοιχεία του ζωγράφου. Το ευαγγελικό επεισόδιο απεικονίζεται ως προαναγγελία της Έσχατης Κρίσης. Ο Χριστός, με μια αποφασιστική χειρονομία, χωρίζει τους κολασμένους στα αριστερά από τους εκλεκτούς στα δεξιά. Ο διαχωρισμός τονίζεται από την παλαδιανή αρχιτεκτονική του βάθους. Μπροστά από το τόξο τοποθετείται ο Χριστός, ενώ τα δυο ανάγλυφα ανάμεσα στους κίονες αντιστοιχούν στις δύο πλευρές της σύνθεσης: Στα αριστερά η εκδίωξη του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο απηχεί τη βίαιη χειρονομία του Χριστού που κρατάει το μαστίγιο. Στα δεξιά, η Θυσία του Ισαάκ προοιωνίζει το θεϊκό μαρτύριο. Η επιμήκυνση των μορφών, οι συστροφές των σωμάτων, η εκφραστική ένταση και οι έκδηλες βενετσιάνικες επιδράσεις αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία της περιόδου της ωριμότητας του Γκρέκο…
από το βιβλίο «ΛΟΝΔΙΝΟ – ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ»
ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ο καλός Σαμαρείτης
Ρέμπραντ «Ο καλός Σαμαρείτης»
από το http://en.wikipedia.org/wiki/Parable_of_the_Good_Samaritan
Στο βιβλίο «Ρέμπραντ», Εκδόσεις TASCHEN/ΓΝΩΣΗ, αναφέρεται ο ισχυρισμός του Γκαίτε, ότι ο άνδρας τον οποίο έσωσε ο καλός Σαμαρείτης αναγνωρίζει τον άνθρωπο που του επιτέθηκε στη μορφή που βρίσκεται στο παράθυρο.
ο Μυστικός Δείπνος
Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, ο Μυστικός Δείπνος τελέστηκε τη Μ. Πέμπτη.
Ο Marcel Brion στο βιβλίο του «Λεονάρντο ντα Βίντσι – μεγαλοφυΐα και πεπρωμένο» γράφει για τον τρόπο που σκέφτηκε να αποδώσει ο μεγάλος Ιταλός ζωγράφος τον Μυστικό Δείπνο:
Πολύ απασχολημένος όπως είναι με τις αναζητήσεις του για την κίνηση, θα καταπιαστεί να διαλέξει πρώτα από το κείμενο του τελευταίου αυτού γεύματος, τη στιγμή που προσφέρεται καλύτερα για την έκφραση της κίνησης. Όχι το «αυτό είναι το σώμα μου…» αλλά το «ένας από σας θα με προδώσει…»
Αυτή η καταγγελία, όταν πρόκειται μάλιστα για μια Εβραϊκή συνάθροιση, είναι αρκετή ν’ αποκαλύψει κινήσεις απότομες και ορμητικές καταστάσεις. Η εκλογή αυτής ακριβώς της στιγμής, είναι χαρακτηριστική στο όλο γεγονός του Δείπνου. Ο Λεονάρντο απομονώνει τη στιγμή που προσφέρεται καλύτερα στην εξωτερική τραγικότητα, την πιο συναισθηματική, την πιο πιστευτή. Είναι ακόμα η στιγμή που προσφέρεται καλύτερα για την αντίθεση που δημιουργείται ανάμεσα στη λυπημένη ακινησία του Χριστού και στην ορμητικότητα των αποστόλων, και την αντίθεση που παρουσιάζεται ανάμεσα στην έκκληση προς το θείο στοιχείο του πρώτου και τη γήινη προσκόλληση των άλλων.
Λεονάρντο ντα Βίντσι: «Μυστικός Δείπνος»
(Τρίτος εκ δεξιών του Χριστού είναι ο Ιούδας)
Σ’ αυτή την πλατιά αίθουσα, το τραπέζι ξαπλώνει τον άσπρο του όγκο, που πίσω του είνα τοποθετημένα ολα τα πρόσωπα. Ο Ιούδας είναι τοποθετημένος κι αυτός στην ίδια σειρά με τους άλλους κι όχι απομονωμένος στην άλλη άκρη του τραπεζιού, όπως το βλέπουν συχνά, απλοϊκή αντίληψη, που εννοεί να βάζει τον Ιούδα σ’ απομόνωση.
Ο Λεονάρντο ένιωσε περήφανος κατορθώνοντας να διαγράψει τόσο καθαρά και τόσο δυνατά τις διάφορες αντιδράσεις των αποστόλων, την ώρα που ο Χριστός ξεστόμιζε την τραγική κατηγορία, που αφορούσε κάποιον απ’ όλους τους. Οι σύγχρονοί του έξεδήλωσαν με μεγάλους επαίνους το θαυμασμό τους, για την τόσο πετυχημένη αυτή δημιουργία του.
Το ίδιο το χτίσιμο αυτού του πίνακα, υπογραμμίζει τη ξεχωριστή σημασία που παίρνει ο Ιούδας μέσα σ’ αυτό το γεγονός. Είναι κοντά στο Χριστό, ο πιο κοντά, μετά τον Άγιο Ιωάννη και τον Άγιο Πέτρο. Ο Λεονάρντο δεν τον απομακρύνει από την κοινότητα των αποστόλων όπως έκαμαν τόσοι και τόσοι άλλοι ζωγράφοι. Είναι αντίθετα, συνδεμένος με το Χριστό, μ’ ένα δεσμό πλαστικό και μυστικό, που ο ζωγράφος έδωσε εντελώς ξεχωριστή σημασία. Για να δώσει ο Λεονάρντο το γεγονός του δείπνου, διάλεξε το επεισόδιο που θα μπορούσαμε να τ’ ονομάσουμε επεισόδιο της κατηγορίας και για τον ίδιο ειδικά: «Αυτός που βάζει το χέρι του στο πιάτο…». Ο Ιησούς και ο Ιούδας, κατάλαβαν ο ένας τον άλλον και συνεννοήθηκαν μεταξύ τους εκείνη τη στιγμή. Οι απόστολοι βρίσκονταν ακόμη κάτω από την τρομαχτική επίδραση της κατηγορίας κι είναι τόσο αναστατωμένοι απ’ αυτή την αποκάλυψη. Η εμπιστοσύνη που μέσα της ζούσε η αποστολική κοινότητα κομματιάστηκε μονομιάς. Αν δε συνήλθαν ακόμη απ’ αυτή τη συγκίνηση, δε θ’ άκουσαν ίσως, την απάντηση που θα δώσει ο Χριστός στην ανήσυχη ερώτησή τους: «Ποιος είναι;…» Για την ώρα θα ‘λεγε κανείς ότι ο καθένας τους δεν σκέφτεται παρά τον εαυτό του. Μήπως είμαι εγώ; Ως ποιο σημείο μπορούμε να προδώσουμε χωρίς να το ξέρουμε και χωρίς να το θέλουμε; Όχι, δεν είμαι εγώ!
Κάτι σαν μια καμπύλη κατεβαίνει από το κεφάλι του Χριστού κι ανεβαίνει ως το κεφάλι του Ιούδα. Στη βάση αυτής της καμπύλης σε σχήμα βάζου, στο μέρος που το δεξί χέρι του Χριστού και τ’ αριστερό χέρι του Ιούδα σχεδόν αγγίζονται, είναι το πιάτο, το αποκαλυπτικό πιάτο. Εμείς είδαμε και καταλάβαμε τη σημασία των δύο σχεδόν ενωμένων χεριών, τόσο κοντά το ένα με το άλλο, όπως τα χέρια του Δημιουργού και του Αδάμ, στην τοιχογραφία του Μιχαήλ Αγγέλου. Δυο χέρια, που ανάμεσά τους περνά ένα ρεύμα, όχι ζωής αλλά θανάτου. Και το πιάτο είναι φορτωμένο από μια δύναμη καταστροφική, θανατηφόρα, για όποιον την αγγίξει.
Πολλοί επιχείρησαν να δώσουν πραγματικά έξυπνες ερμηνείες πάνω στη διπλή χειρονομία του Χριστού, στη στάση των δυο του χεριών. Το ‘να του χέρι ανοιχτό, δείχνοντας την παλάμη του, να μοιάζει σαν να τείνει προς το σύμπαν σε μια κίνηση υποδοχής ή σα να ‘ναι απλώς κουρασμένο κι απογοητευμένο, διαπιστώνοντας την ανεπάρκεια και την κακία των ανθρώπων, χέρι ενός θύματος, έτοιμο για τη θυσία, έτοιμο για τα καρφιά του σταυρού. Τ’ άλλο του χέρι ορμητικό και σοβαρό μοιάζει να προχωρεί σαν την αράχνη προς την κατεύθυνση του εχθρού. Το πρώτο, όμοιο σχεδόν με φύλλο δέντρου, τ’ άλλο ζωώδες κι άγριο, πόσα πράγματα δε μπορούν να μας πουν αυτά τα χέρια, που καιρούς ολόκληρους ο Λεονάρντο έψαχνε φτιάχνοντας σκίτσα να βρει την καλύτερη γλώσσα που μπορούσαν να μιλήσουν! Δεν είναι τα ηρωικά, εκδικητικά χέρια της Καπέλλα Σιξτίνα. Δεν υπάρχει στα τελευταία αυτά, τίποτα το υπεράνθρωπο κακό, τίποτα το θείο.
Ο Χριστός του Μυστικού Δείπνου, είναι ο πονεμένος και όχι ο θριαμβευτής Θεός. Ομολογεί πολύ την ήττα, την αποτυχία, την απογοήτευση. Καταδικάζει τον Ιούδα και μαζί μ’ αυτόν ολόκληρη την ανθρωπότητα. Κι αυτό γιατί το σφάλμα του πίνακα είναι ότι παραμένει πολύ ανθρώπινος, ασθενικά φωτισμένος από το πνεύμα.
MARCEL BRION «LEONARDO DA VINCI – μεγαλοφυΐα και πεπρωμένο»
Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ
Τιντορέτο: «Μυστικός Δείπνος»
από το http://www.paradoxplace.com/Perspectives/Venice%20&%20N%20Italy/Venice/Venice%20Last%20Suppers.htm
Η ακραία αίσθηση βάθους δημιουργείται εδώ μέσω της διαγώνιας τοποθέτησης του μεγάλου τραπεζιού, σε συνδυασμό και με το γεωμετρικό μορφότυπο του δαπέδου. Η επιβλητικότητα της σκηνής οφείλει πολλά στο φως, που προέρχεται αποκλειστικά από την κρεμασμένη από την οροφή λάμπα και από το φωτοστέφανο του Χριστού. Το γεγονός λαμβάνει χώρα εν μέσω μιας νατουραλιστικής αναπαράστασης της πραγματικότητας, με ορισμένα δευτερεύοντα επεισόδια (όπως η γάτα που πάει να κλέψει τρόφιμα από το καλάθι, ή οι δουλειές που κάνουν οι υπηρέτες) να πλαισιώνουν την έντονα πνευματική και συμβολική σκηνή.
από το βιβλίο «ΤΙΝΤΟΡΕΤΟ»
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΕΧΝΗΣ της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ
στο Όρος των Ελαιών
Τα γεγονότα στο Όρος των Ελαιών συνέβησαν την Μ. Πέμπτη.
Αντρέα Μαντένια: «Ο Χριστός στο Όρος των Ελαιών»
από το http://en.wikipedia.org/wiki/Andrea_Mantegna
Η ευαγγελική σκηνή απεικονίζει τον Χριστό να προσεύχεται στον κήπο της Γεθσημανή λίγο πριν φτάσουν οι στρατιώτες, οδηγούμενοι από τον προδότη Ιούδα, και τον συλλάβουν. Οι τρεις μαθητές που τον έχουν ακολουθήσει, ο Πέτρος, ο Ιωάννης και ο Ιάκωβος, κοιμούνται βαθιά, ξαπλωμένοι στο έδαφος, αφήνοντας τον Ιησού μόνο την οδυνηρή στιγμή που εγκαταλείπεται στη θέληση του Θεού. Στο πρώτο τμήμα στα αριστερά, πέντε γυμνοί άγγελοι, σαν μικροί ερωτιδείς ρωμαϊκής σαρκοφάγου, αποκαλύπτουν τα όργανα των Παθών.
Τα στρώματα των πετρωμάτων αποκαλύπτουν ότι ο καλλιτέχνης είχε μελετήσει τις ιδιαιτερότητες των γεωλογικών σχηματισμών.
Από το βιβλίο «ΛΟΝΔΙΝΟ – ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ»
ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Καραβάτζιο «Η σύλληψη του Χριστού»
από το http://www.artknowledgenews.com/Caravaggio.html
Τα πάντα αυξάνουν τη δραματική ένταση της σκηνής: Ο Χριστός, συνειδητοποιώντας ότι τον πρόδωσαν, υποφέρει ταπεινά. Στο σκληρό πρόσωπο του Ιούδα, που μόλις τον έχει φιλήσει, φαίνεται να γεννιέται ο τρόμος.
Τα χέρια του Ιησού, σπαρακτικά πλεγμένα, βρίσκονται στην κορυφή ενός πελώριου αντεστραμμένου τριγώνου, που, ενσωματωμένο σε αυτή την ημικυκλική κίνηση, την παραλάσσει. Το κοντινό σημείο θέασης δημιουργεί μια συντριπτική αίσθηση σωματικής παρουσίας, περιλαμβάνοντας το θεατή στα διαδραματιζόμενα· η εντονότερα φωτισμένη πανοπλία του στρατιώτη μοιάζει να εκτινάσσεται από το επίπεδο της εικόνας, κατά τρόπο ώστε κι εμείς να γινόμαστε μέτοχοι της ενοχής του. Το φως δεν προέρχεται κυρίως από το φανάρι, αλλά από μια αόρατη φωτεινή πηγή στα αριστερά, κι οι δραματικές φωτοσκιάσεις επαυξάνουν το τρισδιάστατο των μορφών και επιτείνουν τη δραματική ατμόσφαιρα, δημιουργώντας ένα αφηρημένο μοτίβο που λειτουργεί συνεκτικά για τη σύνθεση. Ο πίνακας λαμποκοπά έξοχα χρώματα και βρίθει στοιχείων που μαρτυρούν τη νατουραλιστική δεξιότητα του καλλιτέχνη – η στολισμένη περικεφαλαία του στρατιώτη στο προσκήνιο ή το λεπτό σύρμα απ’ όπου κρέμεται το φανάρι.
Καθώς ο Ιούδας πλησιάζει, ο Ιωάννης, τον οποίο τόσο αγαπούσε ο Ιησούς, τρέπεται σε φυγή κι ο πόνος του προεξοφλεί τη Σταύρωση.
Στη δεξιά μεριά του πίνακα εμφανίζεται η σκοτεινή μορφή του καλλιτέχνη να κρατά το φανάρι. Ο Καραβάτζο είχε απεικονίσει ήδη, στο «Μαρτύριο του Αγίου Ματθαίου», τον εαυτό του να κοιτάζει πάνω από τον ώμο του τις βιαιότητες που είχε προκαλέσει. Εδώ παρουσιάζει πάλι τον εαυτό του ως αυτόπτη μάρτυρα, παρόντα (όπως πραγματικά τόσες φορές ήταν παρών) σε αυτή την ξαφνική έκρηξη βίας και πανικού στους σκοτεινούς δρόμους. Η παρουσία του επιτείνει τη γνησιότητα και τη δραματικότητα του πίνακα και υπαινίσσεται την επιρροή των τεχνικών στοχασμού του 16ου αιώνα, που ενθάρρυναν τον πιστό να σχηματίζει νοερά την εικόνα των Παθών του Χριστού, να μεταφέρεται στο συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, να υποφέρει μαζί με το Χριστό· όπως έγραψε ο Αντόνιο ντε Μολίνα: «Όταν λοιπόν βλέπουμε να συλλαμβάνουν το Σωτήρα μας και να τον μεταχειρίζονται τόσο άσχημα, πρέπει να συλλογιζόμαστε ότι είμαστε εκεί, ανάμεσα σε αυτούς τους αχρείους, και ότι οι δικές μας αμαρτίες είναι που τόσο πολύ τον προσβάλλουν». Ταυτόχρονα εκθειάζεται η δύναμη της νατουραλιστικής τέχνης. Η σύνθεση προέρχεται από ένα χαρακτικό του Ντύρερ, στο οποίο όμως -κι αυτό αποτελούσε παραδοσιακό μοτίβο- το φανάρι βρίσκεται στο προσκήνιο, πεσμένο κάτω μες στη σύγχυση που επικρατεί. Εδώ εντούτοις είναι ο Καραβάτζο που κρατάει το φανάρι, υπογραμμίζοντας ότι εκείνος, ο ζωγράφος, φέρνει στο φως τη σκηνή: Το φανάρι ρίχνει το λαμπρό του φως στο χέρι και στο μάτι του ζωγράφου, κι η στάση του χεριού του Καραβάτζο, στη γωνία που σχηματίζει το χέρι ενός ζωγράφου όταν κρατάει το πινέλο, τονίζει αυτό το σημείο. Είναι το θεϊκό χέρι του καλλιτέχνη που φωτίζει τη φύση, κι ο πίνακας εξυμνεί την τέχνη που έχει τις ρίζες της στη φύση.
ΕΛΕΝ ΛΑΝΓΚΤΟΝ «ΚΑΡΑΒΑΤΖΟ»
μετάφραση: Σ. Τσούγκος Εκδόσεις ΜΙΚΡΗ ΑΡΚΤΟΣ
Antony van Dyck: «Η Σύλληψη του Χριστού»
από το http://www.topofart.com/artists/Sir_Anthony_van_Dyck/painting/7009/The_Arrest_of_Christ.php
Ο πίνακας αποκαλύπτει την άνετη σιγουριά της εκτέλεσης, που χαρακτηρίζεται από φαρδιές και απλωτές πινελιές. Τα προπαρασκευαστικά σχέδια δείχνουν την κλιμάκωση της πορείας που τον οδήγησε τελικά να αποδώσει την άγρια νυχτερινή έφοδο και το ξέσπασμα της ομάδας που ουρλιάζει εναντίον της γαλήνιας μορφής του Χριστού στον Κήπο της Γεθσημανή. Η επιθετική κίνηση των στρατιωτών μοιάζει να σταματάει ξαφνικά μπροστά στον Ιησού, που είναι σοβαρός και ήρεμος. Τον πλησιάζει ο Ιούδας, που φιλώντας τον, τον δείχνει στους δήμιους.
Το νυκτερινό σκηνικό, που φωτίζεται από το φως ενός πυρσού, προβάλλει με δύναμη την αγριότητα και την έξαψη των βασανιστών, και αναδεικνύει μέσα στη σκοτεινιά του κήπου τη λαμπερή πανοπλία ενός στρατιώτη.
από το βιβλίο «ΜΑΔΡΙΤΗ – ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΡΑΔΟ»
ELECTA – ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
λογομνήμων... 
.jpg){kind=link}