Ελευθέριος Βενιζέλος

Μόνο μέσα εις την ειρήνην ημπορούν να αναπτυχθούν όλα τα άνθη του πολιτισμού.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

Ο πολιτικός πρέπει να έχη το χάρισμα να βλέπη πολύ πρωτύτερα αφ’ όσον βλέπουν οι άλλοι. Αν δεν έχη το χάρισμα τούτο, είναι αδύνατον να μην οδηγήσει την πατρίδα αυτού εις συμφοράς και καταστροφή.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

Ο Γιώργος Σεφέρης θυμάται τα χρόνια του Διχασμού:

Έφτασα στην Αθήνα τον καιρό που άρχιζε ο μεγάλος Διχασμός. Δεν πρόφτασα να νιώσω μήτε αγάπη μήτε υπόληψη για τον Κωνσταντίνο. Έπειτα ήρθαν τα “Νοεμβριανά” που μου θύμισαν καταπληκτικά τα καμώματα των Τούρκων. Για τους ανθρώπους του Κωνσταντίνου, εμείς που ερχόμασταν από το σκλαβωμένο έθνος, που είχαμε ανατραφεί μόνο με μια λαχτάρα, την Ελλάδα, ήμασταν οι Τουρκόσποροι. Και αυτοί που μας χλεύαζαν και μας ταπείνωναν δε σκοτίζουνταν που ο Γερμανός ήταν ο σύμμαχος των Τούρκων και των Βουλγάρων, τον ευχόντουσαν νικητή και του παράδιναν τα κάστρα μας απολέμιστα. Για τη φαντασία μου, τότε, αυτή η ωμή στενοκεφαλιά ήτανε πράγμα υπέρογκο και τερατώδες. Θυμάμαι τ’ απομεσήμερο που είδα, από ένα παράθυρο της οδού Μπουμπουλίνας, το ελεεινό θέαμα tου όχλου με δεσποτάδες και παπάδες που κουβαλούσαν πέτρες για το ανάθεμα του Βενιζέλου. Την αηδία που μ’ έπνιγε στο Πολύγωνο, μπροστά στο φριχτό μνημείο με τα κερατοφόρα καύκαλα από τραγιά στην κορυφή του. Θυμάμαι την ηθική εξουθένωση που ένιωσα όταν έγινε η πρώτη απόπειρα να δολοφονήσουν το Βενιζέλο στο Σταθμό της Λυών, λίγες μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης που πραγματοποιούσε όνειρα χιλιάδων χρόνων.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ “ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΣΕΠ. ‘41″ Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ

1920:

Στις 30 Ιουλίου στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Λυόν των Παρισίων, δυο Έλληνες απόστρατοι αξιωματικοί, ο υποπλοίαρχος Απόστολος Τσερέπης και ο υπολοχαγός Γιώργος Κυριάκης, αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν τον Βενιζέλο, που επέστρεφε στην Ελλάδα έχοντας στην τσέπη του το κείμενο της Συνθήκης των Σεβρών, που καθιστούσε την Ελλάδα χώρα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Μόλις το γεγονός μαθεύτηκε στην Αθήνα οι Γυπαρέοι δολοφόνησαν στην οδό Κηφισιάς τον γνωστό αντιβενιζελικό Ίωνα Δραγούμη.

Ας δούμε συνοπτικά το μέλλον των δύο επίδοξων δολοφόνων του Βενιζέλου:
Έπειτα από την απόπειρα, γαλλικό δικαστήριο τους καταδίκασε σε πενταετή φυλάκιση, στις 14 Φεβρουαρίου 1921. Συνήγορός τους ήταν ο διάσημος δικηγόρος Μαρό Τζαφερί, που τον ακριβοπλήρωσε ο πρίγκιπας Χριστόφορος. Έπειτα από δυο χρόνια, οι δυο κατάδικοι με επιστολή τους στον Βενιζέλο του ζήτησαν να μεσολαβήσει στην γαλλική κυβέρνηση, για να τους δοθεί χάρη. Ο Βενιζέλος μεσολάβησε, οι δυο κατάδικοι αποφυλακίστηκαν και γύρισαν στην Αθήνα.
Ο Τσερέπης διορίστηκε διαχειριστής των κτημάτων του πρίγκιπα Χριστόφορου και πέθανε το 1980 σε ηλικία 92 ετών.
Ο Κυριάκης διορίστηκε πρώτος διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, που εγκαινιάστηκε στις 25 Μαρτίου 1938. Κατά την Κατοχή, διετέλεσε εκφωνητής του χιτλερικού ραδιοφώνου κι άρχιζε κάθε βράδυ τις εκπομπές του με το στερεότυπο:
«Αγαπητοί Έλληνες ακροαταί, η κατά το 1821 ελευθερωθείσα Ελλάς ηγωνίζετο από το 1915 εναντίον της τρομοκρατίας των αγγλογάλλων. Θυμηθείτε τα εγκλήματα των ορδών του Σαράιγ στην Μακεδονία, θυμηθείτε…»
Μετά την Κατοχή διετέλσε νομικός σύμβουλος του Ταμείου Πλινθοποιών Αθηνών και Περιχώρων.

Χάρτης της Ελλάδας μετά τη Συνθήκη των Σεβρών
(φωτογραφία από την Βικιπαίδεια)

Ας θυμίσουμε εδώ τι είπε ο Βενιζέλος στους δημοσιογράφους έπειτα από την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών:
«Ειλικρίνεια και αλήθεια, ιδού η μέθοδός μου. Μη ομιλείτε περί ιστορικών δικαίων, δεν κάνουν εντύπωσιν εις τους ευρωπαίους. Εγώ, κατά την διάρκειαν των Συνδιασκέψεων, έθεσα ως βάσιν των αξιώσεων της Ελλάδος τον εθνολογικόν και ουχί τον ιστορικόν χαρακτήρα των εδαφών, τα οποία εζήτησα. Άλλα έθνη, προβάλλοντα ιστορικάς απαιτήσεις, απέτυχον. Τας περισσοτέρας ιστορικάς απαιτήσεις θα ημπορούσε να έχει η Ελλάς. Αλλά η Ευρώπη δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τοιαύτας αξιώσεις. Ουδέποτε έκαμα χρήσιν των ιστορικών δικαιωμάτων μας. Εζήτησα την Θράκην, διότι πλειοψηφεί εκεί το ελληνικόν στοιχείον, εζήτησα την Ιωνίαν, διότι πλειοψηφούν οι Έλληνες εκεί. Η αξίωσίς μας διά την Κωνσταντινούπολιν είναι βεβαίως και ιστορική, η Κωνσταντινούπολις ήτο, άλλωστε, πρωτεύουσα του βυζαντινού κράτους. Αλλά, κυρίως, η αξίωσίς μας βασίζεται επί του σημερινού πληθυσμού της Κωνσταντινουπόλεως. Εάν η Κωνσταντινούπολις δεν είχε τον ελληνικόν πληθυσμόν της, εάν οι Έλληνες δεν πλειοψηφούσαν εν Θράκη και Ιωνία, ως δημοκρατικός άνθρωπος δεν ηδυνάμην και δεν εδικαιούμην να εγείρω επ’ αυτών αξιώσεις. Αλλά και κάτι άλλο: εις τα υπομνήματά μου και τα προφορικά μου διαβήματα, ουδέποτε έκαμα χρήσιν του όρου «ελληνικά δίκαια». Ο όρος αυτός είναι αισθηματολογικός, οι δε ευρωπαίοι δεν τον εννοούν. Ο όρος μου ήταν «ελληνικά συμφέροντα», «δίκαια ελληνικά συμφέροντα». Αλλά και συμφέροντα της Ανθρωπότητος, όχι αποκλειστικώς της Ελλάδος».

από το βιβλίο του ΚΩΣΤΑ ΤΟΜΑΝΑ «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1875-1920» Εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ

“Όταν ανέφερε το όνομα του Βενιζέλου ”

Ο Β. Νέτας περιγράφει ένα περιστατικό με ήρωα τον Αβροτέλη Ελευθερόπουλο, πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης για το ακαδημαϊκό έτος 1937-38, επί δικτατορίας Μεταξά:

Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος έπρεπε να εκφωνήσει κατά τα καθιερωμένα τον πανηγυρικό της ημέρας στις 26 Οκτωβρίου που γιόρταζε η Θεσσαλονίκη την απελευθέρωσή της, παρουσία του βασιλιά Γεωργίου του Β΄. (…) Την παραμονή το βράδυ ο υπουργός – γενικός διοικητής Μακεδονίας, ο διαβόητος Γεώργιος Κυρίμης, έστειλε άνθρωπό του στον πρύτανη και του ζήτησε τον λόγο για να τον διαβάσει. Ο Ελευθερόπουλος έδωσε ένα αντίγραφο. Την άλλη μέρα το πρωί του το επέστρεψαν “διορθωμένο”! Ο Κυρίμης τον λογόκρινε! Έσβησε ό,τι δεν του άρεσε και πρόσθεσε τα δικά του. (…) Σε μια κατάμεστη αίθουσα τελετών -στην πρώτη σειρά ο Γεώργιος, πίσω η ακολουθία του, υπουργοί- και ο Κυρίμης -πρεσβευτές, πρόξενοι, οι αρχές της πόλεως, καθηγητές και άλλοι- ο Ελευθερόπουλος ανέβηκε στο βήμα και είπε: “Μεγαλειότατε, έχω εις χείρας μου δύο λόγους: Έναν του κυρίου Κυρίμη και έναν δικό μου. Ποιον θέλετε να σας αναγνώσω;” Αμήχανος για λίγο ο Γεώργιος απάντησε: “Μα φυσικά τον ιδικόν σας”. Άφησε παράμερα το λογοκριμένο αντίγραφο ο Ελευθερόπουλος και άρχισε να διαβάζει τον πανηγυρικό του. Όταν ανέφερε το όνομα του Βενιζέλου, εκφράζοντας την εθνική ευγνωμοσύνη για τη βαλκανική πολιτική του, ένας στρατηγός από το ακροατήριο φώναξε: “το κτήνος”! Ο Γεώργιος ιδιαιτέρως του είπε πως καλά έκανε που μνημόνευσε και τον Βενιζέλο. (…) Οι καθηγητές του είπαν -ιδιαιτέρως βέβαια- πως έσωσε την τιμή και το γόητρο του πανεπιστημίου. (Στις 8/12/1937 ο Α. Ελευθερόπουλος παύθηκε από καθηγητής. Δεν επανήλθε στο πανεπιστήμιο).

ΒΙΚΤΩΡ ΝΕΤΑΣ “ΠΩΣ Ο ΑΒΡ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΠΟΥΛΟΣ “ΕΣΩΣΕ” ΤΟ “ΓΟΗΤΡΟΝ” ΚΑΙ ΤΗΝ “ΤΙΜΗΝ” ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ” (Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 1/8/1993) από το βιβλίο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ “ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ (1926-1973)” Εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS

Τα μαλλιά του Βενιζέλου

Η Έλλη Αλεξίου γράφει για τον Ε. Βενιζέλο:

Τέλειωσε ο Πρώτος Παγκόσμιος κι απάνω στις χαρές μας και στις νίκες μας, αρχίσανε πάλι να τρώγουνται ο Βενιζέλος με τον Κωνσταντίνο… Κι όπως στα μικρά μας χρόνια είχαμε βενιζελικούς και πριγκιπικούς, τώρα στα μεγάλα μας είχαμε βενιζελικούς και βασιλικούς. Η δεξιά κόλλησε πάλι με τους βασιλιάδες. Αλλά τώρα η εχθρότητα προχώρησε ως το διχασμό. Μοιράσανε την Ελλάδα στα δυο. Και πήρε την “Παλιά Ελλάδα” ο Κωνσταντίνος με πρωτεύουσά του την Αθήνα, και τις “Νέες χώρες” ο Βενιζέλος με πρωτεύουσά του τη Θεσσαλονίκη. Η Κρήτη, που μόλις είχε ενωθεί με την Ελλάδα, και λογαριαζότανε για “Νέα”, έπεσε στην επικράτεια του Βενιζέλου. Αυτό ήταν καλό για μας. Εμείς καμαρώναμε και οι μπατζάκηδες φόρεσαν τα μαύρα.
Το βενιζελικό κράτος του 1917 ονομάστηκε “Εθνική Άμυνα” κι έτσι πέρασε στην Ιστορία. Κείνα τα τρία χρόνια της Εθνικής Άμυνας (τελικά το κράτος της Θεσσαλονίκης επικράτησε. Μεταφέρθηκε στην Αθήνα και η βασιλική οικογένεια εγκατέλειψε την Ελλάδα), είδε η εκπαίδευση κάποιο φως. Το υπουργείο Παιδείας το ανέλαβε η τριανδρία: Γληνός, Τριανταφυλλίδης, Δελμούζος, εισήχθηκε η Δημοτική στο Δημοτικό και γράφτηκαν βιβλία στη δημοτική γλώσσα, και Ιστορίες με κάπως προοδευτικό περιεχόμενο.
Ένα πρωινό, εφημερίδες και παραρτήματα του Ηρακλείου ανάγγελναν πως ο Βενιζέλος θα επισκεφθεί το Ηράκλειο. -Δεν είχε ακόμη επικρατήσει η Εθνική Άμυνα-. Χτυπούσαν οι καμπάνες. Οι κωνσταντινικοί κλείστηκαν στα σπίτια τους και μεις γιορτάζαμε στους δρόμους. Λίγο πιο κάτω από το σπίτι μας στην “Πλαθειά Στράτα”, κατεβαίνοντας προς των Χανιών την πόρτα, από τη δεξιά μεριά ήταν ένα κουρείο κι ακούστηκε πως εκεί είναι ο Βενιζέλος και κουρεύεται. Πήγαινε ο κόσμος για να τον δει και πήγα κι εγώ. Είδα απόξω από το κουρείο κόσμο μαζεμένο. Οι πόρτες του κουρείου ήσαν κλειστές, τζαμαρίες, ρώτησα τι περιμένουν και μου λένε: “Περιμένουν να τελειώσει το κούρεμα, για να μπουν να μαζέψουν από χάμω τα μαλλιά του Βενιζέλου για ανάμνηση, σαν κειμήλιο…” Πολύ άσχημη εντύπωση μου έκαμε αυτή η πληροφόρηση. Αηδίασα για τη φτηνή εκδήλωση κολακείας. Ίσως νέοι, είμαστε πιο μονοκόμματοι. Σήμερα όμως που έχω κορνιζωμένα τα ποιήματα της Πολυδούρη μαζί με μια τούφα από τα μαλλάκια της, τα ατενίζω με αγάπη και συγκίνηση και όχι σαν κολακεία.

ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ “ΑΠΟ ΠΟΛΥ ΚΟΝΤΑ”
Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

«Ένα ποίημα για τον Βενιζέλο»

Ο Σωτήρης Σπαθάρης, πατέρας του Ευγένιου Σπαθάρη, περιγράφει μια περιοδεία που έκανε στη Νάξο:

Στο δρόμο σταθήκαμε σ’ ένα χωριό, Φιλότη το λέγανε, και καθήσαμε να ξεκουραστούμε κανά δυο ώρες. Για καλή μας τύχη μάθαμε πως ο αστυνόμος ήτανε Κρητικός. Εκείνη την ώρα κοιμότανε. Όταν ξύπνησε, του είπα: «Γιατί, κύριε αστυνόμε, να μην παίξουμε στο χωριό μια που ήρθαμε; Ύστερα εμείς λέμε ένα καλό ποίημα για τον Βενιζέλο». Αμέσως ο αστυνόμος μας βάζει και στήνουμε στην αυλή της αστυνομίας τη σκηνή μας και λέει στους τρεις χωροφύλακες να πάνε σ’ όλα τα μαγαζιά και τα σπίτια και να πούνε πως ο αστυνόμος θέλει νάρθουν όλοι ώρα εννέα να δούνε τον Καραγκιόζη που θα παίξει στην αυλή της αστυνομίας. Το βράδυ όλη η αυλή γιόμισε κόσμο. Ο Μαθιός με απορία μου λέει: «Θέλω να δω τι ποίημα είναι αυτό που θα πεις απόψε για το Βενιζέλο. Εγώ λέω, Σωτήρη, πως απόψε θα φάμε ξύλο, που θα μας δέρνουν όλη νύχτα». Του λέω, αφού σκέφθηκα λίγο: «Ετοίμασε την παράσταση του Καπετάν Γκρη κι έννοια σου». Η παράσταση άρχισε. Κι εκεί που ο Πασάς σκοτώνει τη μητέρα του Καπετάν Γκρη και βγαίνει η ψυχή της, κι ο Άγγελος λέει το ποίημα της Σημαίας, αντί να πη: Ω, πόσο θα σε θαυμάζουνε της Αγιάς Σοφιάς οι θόλοι, όταν ο ελληνικός στρατός θα μπει μέσα στην Πόλη, είπε: όταν ο Βενιζέλος μας θα μπει μέσα στην Πόλη. Πρώτος ο αστυνόμος χειροκρότησε και μαζί του όλος ο κόσμος. Ο Μαθιός όλο χαρά μου έλεγε: «Να σε φιλήσω, παιδάκι μου». Γιατί ο δίσκος που έφερε μεσ’ στη σκηνή είχε καμιά εβδομηνταριάρ δραχμές. Άλλα τόσα μας έφερε ένας χωροφύλακας, γιατί όταν έμπαινε μέσα ο κόσμος τούς έπαιρνε τρεις δεκάρες τον ένανε.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ» Εκδόσεις ΟΔΥΣΣΕΑΣ