Μιχαήλ Δαμασκηνός

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Αλληγορία Θείας Μετάληψης»
από το http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/icons/?bxm=2221

Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός θεωρείται ο σημαντικότερος ζωγράφος εικόνων της κρητικής σχολής. Γεννήθηκε μεταξύ 1530 και 1535 στον Χάνδακα, ενώ δούλεψε επίσης στη Βενετία (1574-1582) και στην Κέρκυρα (1582-1584) γεγονός που δείχνει πόσο περιζήτητος ήταν στην εποχή του.

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Η Αποτομή της Αγίας Παρασκευής»
από το http://home.yebo.co.za/~xenitis/Cretan3gr.htm

Από τα πολυάριθμα έργα του Μιχαήλ Δασμασκηνού σώζονται σήμερα περίπου 100. Άλλα είναι ζωγραφισμένα σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση και άλλα σύμφωνα με τη λατινική τεχνοτροπία κάτι που δείχνει πως ο Δαμασκηνός -όπως και οι δάσκαλοί του της κρητικής σχολής- ήξερε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των εκάστοτε πελατών του που ήταν είτε ορθόδοξοι είτε καθολικοί.

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Θεία Λειτουργία»
από το http://paletaart.wordpress.com

Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός αποτέλεσε πρότυπο για τους μεταγενέστερους ζωγράφους καθώς κατόρθωσε να μπολιάσει τη βυζαντινή ορθόδοξη πολιτιστική παράδοση της Κρήτης με αναγεννησιακές επιδράσεις του κυρίαρχου βενετικού στοιχείου.

Μιχαήλ Δαμασκηνός
από το http://greekfinearts.blogspot.gr/2012/03/03.html

Μιχαήλ Δαμασκηνός «Η Προσκύνηση των Μάγων»
από το http://peritexnisologos.blogspot.gr/2012/12/1530-1540-1592.html

Στην Προσκύνηση των Μάγων φαίνεται περισσότερο από κάθε άλλο έργο η επίδραση της αναγεννησιακής τέχνης στη ζωγραφική του Μιχαήλ Δαμασκηνού. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο ενδιαφέρον στον παραπάνω πίνακα. Προσέξτε πώς η Παναγία και το Βρέφος βρίσκονται στην άκρη αριστερά αφήνοντας τον κεντρικό χώρο στους μάγους, τους λογχοφόρους, τους ιπποκόμους και τα άλογα. Την προσοχή μας σίγουρα κερδίζει ο μάγος με το στέμμα, που ακολουθώντας την αναγεννησιακή συνήθεια κοιτάζει τον θεατή. Σύμφωνα με μια θεωρία ο εστεμμένος μάγος ίσως είναι ο ίδιος ο ζωγράφος.

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Άγιοι Σέργιος και Βάκχος»
από το http://tbzergastiri-posts.blogspot.gr/2009/10/1571_01.html

Μιχαήλ Δαμασκηνός: ‘Παναγία Οδηγήτρια»
από το http://eib.xanthi.ilsp.gr/gr/icons.asp?cursort=iconPainter&selectFieldValue=&vpage=4

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Ο Χριστός Παντοκράτωρ»
από το http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/Loverdos_collection/?bxm=13167

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Η Ρίζα του Ιεσσαί»
από το http://www.uncutmountainsupply.com/icons/of-the-theotokos/root-of-jesse-16th-c-michael-damaskinos-12i03/

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Ιωάννης ο Βαπτιστής»
από το http://www.varvar.ru/en/ikona/greek/greek-icons5.html

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Η Αποτομή της Κεφαλής του Ιωάννου»
από το http://greekfinearts.blogspot.gr/2012/03/03.html

Μιχαήλ Δαμασκηνός: «Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος»
από το http://greekfinearts.blogspot.gr/2012/03/03.html
Πρόκειται για την τελευταία γνωστή εικόνα του Μ. Δαμασκηνού. Εδώ ο ζωγράφος δείχνει πως επιστρέφει στις παραδοσιακές τεχνικές μεθόδους και αισθητικές αντιλήψεις.

πηγές:

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

Μ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ: ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ (Έκδοση της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος)

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Αφιέρωμα στην Κρητική Σχολή Ζωγραφικής

μεγαλοφυούς χειρός έργον

Θεοφάνης Στρελίτζας
τοιχογραφία από το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά στα Μετέωρα
η φωτογραφία είναι από το http://www.kalampaka.com/anapafsas/church.asp

Ο Θεοφάνης Στρελίτζας κλήθηκε, στα 1527, να ζωγραφίσει στα Μετέωρα, το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, του Αναπαυσά. Για να κληθεί -πιθανόν σε νεαρή ηλικία- να ζωγραφίσει στα Μετέωρα θα πρέπει να ήταν ήδη διάσημος ζωγράφος. 

 
Θεοφάνης Στρελίτζας: «Σταύρωση», (1535)
Καθολικό Μεγίστης Λαύρας
από το http://www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_image.php?el/img_B32211a.htm

Θεοφάνης Στρελίτζας: «Σταύρωση», 1546
Τοιχογραφία Καθολικού Μονής Σταυρονικήτα
η φωτογραφία είναι από το «Ελληνομουσείον»

Ο Θεοφάνης Στρελίτζας, ο λεγόμενος Μπαθάς, μεγάλωσε και μορφώθηκε στο καλλιτεχνικό περιβάλλον του Ηρακλείου. Μετά την τοιχογραφική διακόσμηση που έκανε στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, στα Μετέωρα, τον κάλεσαν, στα 1535, να διακοσμήσει το μεγάλο καθολικό της Μεγίστης Λαύρας. Εκεί έγινε μοναχός, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στις Καρυές με τα δυο του παιδιά που έγιναν και αυτοί μοναχοί και ζωγράφοι. Τα επόμενα 20 χρόνια έκανε διακοσμήσεις σε πολλές μονές του Αγίου Όρους.

Θεοφάνης Στρελίτζας: «Επιτάφιος»
Άγιο Όρος, Μονή Σταυρονικήτα
από το https://en.wikipedia.org/wiki/Theophanes_the_Cretan

Ο Θεοφάνης κατόρθωσε να δημιουργήσει έργα που έγιναν πρότυπα διακόσμησης των μοναστηριακών ναών για όλες τις ορθόδοξες χώρες. Αυτός πρώτος καθιέρωσε το μαύρο φόντο ώστε τα χρώματα (γαιώδη, χωρίς λάμψη) να λειτουργούν πλήρως ενώ ζωγράφιζε τις μορφές και τα άλλα σχήματα σε ένα επίπεδο διατηρώντας την αρχή της βυζαντινής τέχνης που δε δέχεται την ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης ώστε να μη διαταράσσεται η δομική λειτουργία του τοίχου.

Θεοφάνης Στρελίτζας: Μυστικός Δείπνος
Άγιο Όρος, Μονή Σταυρονικήτα
από το https://en.wikipedia.org/wiki/Theophanes_the_Cretan

Η φήμη του Θεοφάνη παρέμεινε για πολλά χρόνια. Στο «Προσκυνητάριον» του 1780 διαβάζουμε:
«Πώς να αφήσω την ιστορίαν του πανιέρου τούτου ναού (της Λαύρας) αύτη επειδή είναι μεγαλοφυούς χειρός έργον, του Θεοφάνους…»

Θεοφάνης Στρελίτζας: Ο Παντοκράτωρ στον τρούλο του ναού
Καθολικό Μονής Σταυρονικήτα
από το http://www.ec-patr.org/mones/stavronikita/gr_eikonografia.htm

Άλλο χαρακτηριστικό της τέχνης του ήταν η γαλήνια έκφραση στα πρόσωπα (με απόρριψη κάθε εκφραστικής δραματικότητας), η κυριαρχία της ανθρώπινης μορφής σε σχέση με τα τοπία και τα κτίρια, η ευγενική στάση των προσώπων, η συγκρατημένη χειρονομία, η σωστή αλλά δύσκαμπτη πτυχολογία του συμβατικού τοπίου. Ο Θεοφάνης εμπλούτισε τη βυζαντινή παράδοση που διδάχθηκε από τους Κρητικούς δασκάλους του με την εμπειρία του από το Άγιο Όρος αλλά και κάποια ιταλικά μοτίβα.

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
εικόνα που αποδίδεται στον Θεοφάνη Στρελίτζα
από το http://clubs.pathfinder.gr/ICONS/1227801

Ο Θεοφάνης θεωρείται ο κύριος διαμορφωτής της Κρητικής Σχολής για την τοιχογραφία, όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός για την εικόνα. Έδρασε και δημιούργησε το πρώτο μισό του 16ου αιώνα, τη λαμπρότερη δηλαδή περίοδο της κρητικής σχολής, την εποχή της ακμής της. Είναι πολλοί οι Κρητικοί ζωγράφοι που εκείνη την εποχή, σαν τον Θεοφάνη, κλήθηκαν από διάφορα ελληνικά μοναστήρια για να τοιχογραφήσουν τα εκκλησιαστικά τους κτίρια.

Η Σταύρωση
έργο που αποδίδεται στον Θεοφάνη Στρελίτζα
από το http://clubs.pathfinder.gr/ICONS/1227801

Το 1536 ο Θεοφάνης απέκτησε ένα Κάθισμα, δηλαδή κτηματική ιδιοκτησία στη Λαύρα για να το έχει εφ’ όρου ζωής. Το 1540 αγόρασε δυο «αδελφάτα» για τα παιδιά του, πράγμα που αποδεικνύει πως με την εργασία του είχε κερδίσει αρκετά χρήματα. Μετά από τρία χρόνια εγκαταστάθηκε στις Καρυές και αντάλλαξε όλα του τα κτήματα με ένα «κελί» της Λαύρας στις Καρυές που ονομαζόταν Πύργος καθώς και με κτήματα στην περιοχή. Όλα αυτά τα διατήρησε μέχρι που έφυγε για το Ηράκλειο, το 1558, όπου και πέθανε ένα χρόνο αργότερα, το 1559.

Θεοφάνης Στρελίτζας: Πεντηκοστή
Μονή Σταυρονικήτα

Άγιος Χριστόφορος
Τοιχογραφία στον Άγιο Νικόλαο Αναπαυσά
από το http://www.pemptousia.gr

Η Βάπτιση του Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο
από το http://clubs.pathfinder.gr/agiografia/39791?zoom=5&album=17709

Θεοφάνης Στρελίτζας: «Εις Άδου Κάθοδος»
Άγιο Όρος, Καθολικό Μονής Σταυρονικήτα
η φωτογραφία είναι από το «Ελληνομουσείον»
Ο Θεοφάνης αποδίδει -σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση- την έγερση των κεκοιμημένων ως «δημοκρατικό» γεγονός. Ο Χριστός θραύει τις πύλες του Άδη και αποσπά τους νεκρούς από τους τάφους τους.

πηγές

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

Μ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ: ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ (Έκδοση της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος)

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Αφιέρωμα στην Κρητική Σχολή Ζωγραφικής

ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΣΤΡΕΛΙΤΖΑΣ ΜΠΑΘΑΣ

εικόνες ανωνύμων

έργο της κρητικής σχολής
από το http://en.wikipedia.org/wiki/Cretan_School

Η άνθηση της ζωγραφικής στην Κρήτη του 15ου και 16ου αιώνα σχετίζεται με την παράλληλη ανάπτυξη στο νησί του εμπορίου. Η Κρήτη αποτελούσε πάντα το κέντρο του βενετικού αποικιακού κράτους και η σημασία της αυξήθηκε ακόμα περισσότερο μετά την κατάκτηση από τους Οθωμανούς της Εύβοιας (1470) και αργότερα της Μεθώνης και της Κορώνης (1500). Όταν οι Τούρκοι κατέκτησαν τη Μονεμβασιά, το Ναύπλιο και τις Β. Σποράδες (1540), η Κρήτη έμεινε η μόνη βενετική κτήση στο Αιγαίο και μετά την πτώση της Κύπρου (1571) έμεινε η μόνη βενετική κτήση σε όλη την Αν. Μεσόγειο, με εξαίρεση φυσικά τα Επτάνησα.

Τοιχογραφία του ναού του Αγ. Γεωργίου στα Χειλιανά Μυλοποτάμου, (1319)
Ο ανώνυμος ζωγράφος καταφέρνει να αποδώσει τον επιθανάτιο σπασμό με τις έντονες καμπύλες του σώματος του Εσταυρωμένου.
(η φωτογραφία είναι από την εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ)

Αφού η Κρήτη έμεινε η μόνη βενετική κτήση στην Αν. Μεσόγειο, λογικό ήταν να αναπτύξει το εξαγωγικό εμπόριο. Τα κρητικά πλοία ταξίδευαν στη Συρία, την Αλεξάνδρεια, την Κωνσταντινούπολη, το Αιγαίο και άλλους τόπους της Τουρκίας μεταφέροντας κρητικά προϊόντα.

Κοίμηση οσίου Ονουφρίου (15ος -16ος αιώνας)
από το http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/icons/

Από τον 15ο αιώνα όλα τα κρητικά προϊόντα (εκτός από τα μπαχαρικά) εξάγονταν απευθείας από την Κρήτη χωρίς να περνούν υποχρεωτικά από τη Βενετία για να φορολογούνται και εκεί. Σε κείμενο του 1584 αναφέρεται η καθημερινή αύξηση της ναυτιλίας και η αθρόα κατασκευή πλοίων στο νησί. Ο προβλεπτής της Κρήτης, Μοροζίνι, γράφει στα 1629 πως οι Κρητικοί έχουν μεγάλη κλίση στη θάλασσα και στην κατασκευή εμπορικών πλοίων. Τα καράβια που ναυπηγούνταν στην Κρήτη προσφέρονταν σε ιδιώτες με εγγύηση και εξοφλούνταν σε δόσεις.

«Η Γέννηση» αρχές 15ου αιώνα
Συλλογή Μ. Περατικού
από το http://texnis-egkwmio.blogspot.gr/2009/12/blog-post_21.html

Από τα σπουδαιότερα εξαγωγικά προϊόντα της Κρήτης ήταν τα κρασιά. Τα κρητικά κρασιά εξάγονταν σε Γερμανία, Γαλλία, Βοημία, Αγγλία, Πορτογαλία, Κωνσταντινούπολη, Μαύρη Θάλασσα. Μάλιστα στην Αγγλία η εξαγωγή κρητικών κρασιών ήταν τόσο ανεπτυγμένη ώστε τα κρητικά κρασιά μνημονεύονται εγκωμιαστικά σε ένα θεατρικό έργο του Μπεν Τζόνσον. Η εξαγωγή αυτή γινόταν όχι μόνο με αγγλικά ή βενετικά πλοία αλλά και με κρητικά που ανήκαν σε Έλληνες Κρήτες.

 

«Η Γέννηση», 15ος αιώνας (έργο ίσως του ζωγράφου Άγγελου)
Βυζαντινό Μουσείο Αθήνας
από το http://texnis-egkwmio.blogspot.gr/2009/12/blog-post_21.html

Η ανάπτυξη του εμπορίου οδήγησε στην ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού ευκατάστατων αστών στις κοινωνίες της Κρήτης. Παράλληλα υπήρχαν και πολλοί διανοούμενοι: δικηγόροι, γιατροί, δάσκαλοι, αγιογράφοι. Σχεδόν όλοι γνώριζαν και ιταλικά, συχνά και λατινικά ή αρχαία ελληνικά.
Στις τάξεις των διανοουμένων ανήκαν και οι θεατρικοί συγγραφείς και ποιητές. Τα ξακουστά έργα της κρητικής λογοτεχνίας δεν τα έφτιαξαν χωρικοί ή λαϊκοί άνθρωποι αλλά αστοί και ευγενείς. Για παράδειγμα ο πρώτος γνωστός Κρητικός ποιητής, ο Λινάρδος Δελλαπόρτας, ήταν αστός, κάτοικος Χάνδακα και διπλωματικός αντιπρόσωπος της Βενετίας σε αυλές χριστιανών και μωαμεθανών ηγεμόνων, ο Χορτάτζης ανήκε επίσης σε ονομαστή οικογένεια, ενώ ο Κορνάρος πρέπει να ήταν αδελφός του λογίου φεουδάρχη Ανδρέα Κορνάρου.

Αρχάγγελος Γαβριήλ, κρητική σχολή, 1542
Άγιον Όρος, ναός Πρωτάτου
(η φωτογραφία είναι από την εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ)

Φυσικά η ζωή στην ύπαιθρο διέφερε πολύ από τη ζωή στα αστικά κέντρα. Ο αστικός πληθυσμός της Κρήτης ζούσε κυρίως στις 4 μεγάλες πόλεις (Χάνδακα, Χανιά, Ρέθυμνο, Σφακιά) και αριθμούσε περίπου 30.000 κατοίκους. Οι «αστοί» ήταν κυρίως έμποροι και βιοτέχνες ενώ ο «λαός» ναυτικοί και εργάτες. Οι κάτοικοι των πόλεων ζούσαν πολύ καλύτερα από τους γεωργούς που βρίσκονταν σε κατάσταση εξαθλίωσης λόγω της εξοντωτικής φορολογίας που τους επέβαλλαν οι Βενετοί φεουδάρχες.
Οι κάτοικοι των πόλεων είχαν μεν υποχρέωση στρατιωτικής υπηρεσίας αλλά δεν υπηρετούσαν στις αγγαρείες και στις γαλέρες, ενώ σε περίπτωση πολέμου οι χωρικοί που έχτιζαν με τις αγγαρείες τα τείχη έμεναν έξω από αυτά ενώ προστατεύονταν οι κάτοικοι των πόλεων.

Παναγία Βρεφοκρατούσα, (15ος αιώνας)
Κρητική Σχολή
από το http://www.alkman.gr

Και μια και έγινε λόγος για τους Βενετούς φεουδάρχες της Κρήτης, αξιοσημείωτο είναι πως μετά από 4 αιώνες ζωής στην Κρήτη, οι περισσότεροι είχαν εξελληνιστεί (όχι μόνο οι φεουδάρχες αλλά και οι αστοί). Η γλώσσα, τα ήθη, ακόμη και το δόγμα τους είχαν γίνει βαθμιαία ελληνικά. Οι μόνοι που είχαν παραμείνει καθολικοί ήταν οι ευγενείς κι αυτό λόγω ανάγκης, γιατί η απώλεια του καθολικού δόγματος σήμαινε και έκπτωση από τους τίτλους ευγενείας που κατείχαν.

«Αποκαθήλωση», κρητική σχολή
λεπτομέρεια από πλαίσιο εικόνας της Παναγίας
16ος αιώνας, Μουσείο Μπενάκη
(η φωτογραφία είναι από την εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ)

Εικόνα της Παναγίας (1542) από τον ναό του Πρωτάτου στο Άγιο Όρος (Κρητική σχολή).
(η φωτογραφία είναι από την εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ)

πηγές:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ

Νικόλαος Τζαφούρης

Νικόλαος Τζαφούρης «Madre dela Consolatione»
από το http://www.templegallery.com/main.php?mode=3&p1=1731

Λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τη ζωή του Νικολάου Τζαφούρη. Υπήρξε σίγουρα ένας από τους σημαντικότερους κρητικούς ζωγράφους του δεύτερου μισού του 15ου αιώνα. Ζούσε και εργαζόταν στον Χάνδακα και ήταν παντρεμένος με τη Maria Pirin. Από ένα έγγραφο του 1492 μαθαίνουμε ότι ο βενετός διοικητής του Ναυπλίου Johannes Nanni παράγγειλε στον Τζαφούρη την εικονoγράφηση μιας εικόνας για τον καθολικό ναό του Ναυπλίου που έπρεπε να περιλαμβάνει 23 μορφές. Για το έργο αυτό ο ζωγράφος θα πληρωνόταν 13 χρυσά δουκάτα, τιμή αρκετά υψηλή που φανερώνει ότι την εποχή εκείνη ήταν ήδη ένας καταξιωμένος καλλιτέχνης.
Ο Νικόλαος Τζαφούρης πρέπει να πέθανε το 1501.

Νικόλαος Τζαφούρης: «Άκρα Ταπείνωση»
Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης

Μέχρι σήμερα έχει εντοπιστεί το έργο ενός περιορισμένου αριθμού καλλιτεχνών της κρητικής σχολής αλλά θα πρέπει οι ενυπόγραφες εικόνες που σώθηκαν να είναι τα έργα των καλύτερων ζωγράφων της εποχής, ενώ ένας σημαντικός αριθμός ανυπόγραφων εικόνων που βρίσκονται παντού φαίνεται πως αντιπροσωπεύει τη μέση καλλιτεχνική στάθμη της πολυάριθμης αυτής σχολής.

Νικόλαος Τζαφούρης «Η Μεταμόρφωση», Αθήνα, Βυζαντινό Μουσείο
(η φωτογραφία είναι από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους)
Οι ιταλικές επιδράσεις φαίνονται στις φορεσιές των προφητών και στη χρωματολογία.

Αποφασιστική συμβολή στη διαμόρφωση της Κρητικής Σχολής ζωγραφικής είχαν οι Κωνσταντινουπολίτες ζωγράφοι που κατέφυγαν στην Κρήτη πριν ή λίγο μετά την Άλωση και ζωγράφιζαν σύμφωνα με τα παλαιολόγεια πρότυπα. Έτσι η τέχνη του νησιού αναβαθμίστηκε αποκτώντας ισορροπημένες συνθέσεις, κλασικές στις διαστάσεις μορφές και ευγένεια. Σύντομα οι Κρήτες ζωγράφοι άρχισαν να ενσωματώνουν και στοιχεία της πρώιμης ιταλικής αναγέννησης, διαμορφώνοντας έτσι τα χαρακτηριστικά μιας σχολής που έγινε φημισμένη και περιζήτητη σε όλη την Ευρώπη την εποχή εκείνη.
Τα ονόματα των ζωγράφων από την Κωνσταντινούπολη που συνέβαλαν στην άνθηση της Κρητικής Σχολής είναι γνωστά: πρόκειται για τους: Νικόλαο Φιλανθρωπηνό, Εμμανουήλ Ουρανό, Αλέξιο και Άγγελο Απόκαυκο, Ανδρόνικο Συναδηνό και οικογένεια Φωκά.

Πιετά (έργο του 1500 που αποδίδεται στον Ν. Τζαφούρη ή στον κύκλο του)
από το http://www.onassis.gr/enim_deltio/46_09/event_3.php

Οι ζωγράφοι του Χάνδακα ήταν οργανωμένοι -κατά τα βυζαντινά πρότυπα- σε συντεχνίες, όπως συνέβαινε και με άλλους επαγγελματίες. Οι συντεχνίες ονομάζονταν «Σχολή Αγίου Λουκά των ζωγράφων» ή «Αδελφότητα του Αγίου Λουκά των ζωγράφων», δηλαδή ήταν αφιερωμένοι στον ευαγγελιστή, ο οποίος, κατά παράδοση, ήταν ομότεχνός τους. Από τις μαρτυρίες που έχουμε φαίνεται πως αντιμετωπίζονταν ως απλοί επαγγελματίες και, παρά τα χρήματα ή τη φήμη τους, δεν πρέπει να κατείχαν κάποια ιδιαίτερη θέση στην κοινωνία της εποχής.

Νικόλαος Τζαφούρης «Ελκόμενος Χριστός»
Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης
από το http://www.artopos.gr/print_it.asp?id=755

Νικόλαος Τζαφούρης «Δέηση»
Μουσείο Αντιβουνιώτισσας, Κέρκυρα

Η Δέηση είναι μια σημαντική ενυπόγραφη εικόνα του Τζαφούρη, ο οποίος σε αυτό το έργο ακολουθεί πιστά τη βυζαντινή παράδοση, χωρίς προσμείξεις δυτικών στοιχείων.
Η εικόνα του Τζαφούρη ήταν άγνωστη και εντοπίστηκε το 1990 κατά τη συντήρησή της στα εργαστήρια του Μουσείου Αντιβουνιώτισσας, στην κατοχή του οποίου είχε περιέλθει το 1988.
Αξιοσημείωτο είναι πως μέχρι τότε μόνο υποθέσεις έκαναν οι επιστήμονες για το αν ο Τζαφούρης ζωγράφιζε εκτός από «alla maniera latina» και «alla maniera greca» γιατί δεν είχε βρεθεί έργο του που να το επιβεβαιώνει. Αντιθέτως όλα τα σωζόμενα έργα του ήταν επηρεασμένα από την υστερογοτθική τέχνη αλλά και από τη βενετσιάνικη ζωγραφική –ιδιαίτερα του Bellini.
Η «Δέηση» μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα προφανώς μετά την πτώση του Χάνδακα (1669), όταν δημιουργήθηκε μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα προς τα Επτάνησα και την Ιταλία.

πηγές:

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ

Βαρβάρα Παπαδοπούλου: http://www.deltionchae.org/index.php/deltion/article/viewFile/309/308

http://www.onassis.gr/enim_deltio/47_10/book_review_2.php

Οι καταβολές του Ελ Γκρέκο: από το http://helectra.wordpress.com

Ανδρέας Παβίας

Ανδρέας Παβίας: Η Σταύρωση (1450 – 1500)
Εθνική Πινακοθήκη

Μπορεί το JHS του Ανδρέα Ρίτζου να είναι το πιο πρωτότυπο έργο της Κρητικής Σχολής, αλλά η Σταύρωση του Ανδρέα Παβία είναι σίγουρα το πιο εντυπωσιακό. Η επιρροή από την λατινική τεχνοτροπία -για την ακρίβεια την υστερογοτθική της βόρειας Ιταλίας- είναι εμφανής· αναφέρουμε ενδεικτικά τον γοτθικό ναό πάνω αριστερά, τα πολυάριθμα πρόσωπα του πίνακα, τους ιππότες που βρίσκονται σε διάφορα σημεία, την υπογραφή με λατινικά γράμματα του ζωγράφου και βέβαια την Παναγία, κάτω αριστερά από τον σταυρό, που λιποθυμά και υποβαστάζεται, κάτι εντελώς αντίθετο με τη βυζαντινή παράδοση που θέλει τα πρόσωπα να υπομένουν στωικά το δράμα τους χωρίς να εκδηλώνουν ακραία συναισθήματα.
Μια ακόμα αξιοσημείωτη λεπτομέρεια: ο καλός ληστής, αριστερά, έχει το ίδιο πρόσωπο με τον Ιησού.

Ανδρέας Παβίας: Η Κοίμηση του Αγίου Εφραίμ του Σύρου
από το http://www.mlahanas.de/Greece/Arts/AndreasPavias01.html

Ο Ανδρέας Παβίας γεννήθηκε το 1440 και πέθανε κάπου μεταξύ 1504 και 1512. Θεωρείται από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Κρητικής Σχολής. Όπως και οι υπόλοιποι σύγχρονοί του ζωγράφιζε ακολουθώντας τόσο τη βυζαντινή τεχνοτροπία όσο και τη λατινική, ανάλογα με το ποιος ήταν ο πελάτης του.
Εκτός από ζωγράφος ήταν και δάσκαλος. Δίδασκε ζωγραφική –αλλά και γράμματα- σε παιδιά αστών και ευγενών. Ένας από τους μαθητές του ήταν ο μετέπειτα γνωστός Κρητικός ζωγράφος, Άγγελος Πιτζαμάνος.
Ο Ανδρέας Παβίας πρέπει να διέθετε αξιόλογη περιουσία μια και το όνομά του αναφέρεται σε πολλές πράξεις αγοραπωλησιών και ενοικιάσεων στο Ηράκλειο. Επίσης σε έγγραφο του 1504 διαβάζουμε πως είχε συμφωνήσει να δώσει στη θετή του κόρη, Αγνή, σημαντική προίκα: 500 υπέρπυρα και δέκα χρυσά δουκάτα, χρυσάφι, ασήμι, πολύτιμους λίθους, ενδύματα, κλίνη και κοσμήματα!

Ανδρέας Παβίας: «Pieta Rossano»
από το http://blog.studenti.it/storiaearcheologia/wp-content/uploads/2013/02/img3.jpg

Ο Ανδρέας Παβίας ήταν ο πρώτος ζωγράφος της Κρητικής Σχολής που φιλοτέχνησε Πιετά, μια καθαρά δυτική εκδοχή του Επιτάφιου Θρήνου, η οποία όμως έκτοτε καθιερώθηκε στην κρητική ζωγραφική -με πρότυπο την Πιετά του Παβία- ως εικονογραφικό θέμα του Πάθους.

Ανδρέας Παβίας: Ο Χριστός Παντοκράτωρ
από το http://www.book530.com/painting/141615/Andreas-Pavias-Christ-Pantocrator.html

πηγές:

ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ: ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ (έκδοση της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ)
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ: Ανδρέας Παβίας
7 ημέρες ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ: ΤΟ ΘΕΙΟΝ ΠΑΘΟΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
http://www.ygeiaonline.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=40796:pabias_andreas

Ανδρέας Ρίτζος

Ανδρέας Ρίτζος: «J H S», 15ος αιώνας
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

Η παραπάνω εικόνα αποτελεί ίσως την πιο πρωτότυπη δημιουργία της κρητικής σχολής ζωγραφικής. Ο Ανδρέας Ρίτζος φιλοτεχνεί τις παραστάσεις της Σταύρωσης, της Ανάστασης και της Εις Άδου Καθόδου μέσα στη συντομογραφημένη επιγραφή J(esus) H(ominum) S(alvator) δηλαδή: Ιησούς Λυτρωτής των Ανθρώπων. Στο γράμμα S εικονίζονται τόσο ο βυζαντινός τύπος με την έγερση των νεκρών όσο και ο δυτικός τύπος του Ιησού θριαμβευτή που εξέρχεται από το μνήμα.
Προφανώς η εικόνα φιλοτεχνήθηκε μετά από παραγγελία καθολικού πελάτη αλλά το αξιοθαύμαστο είναι πως ο Ρίτζος χρησιμοποίησε μια σύνθεση εντελώς άγνωστη και στη βυζαντινή αλλά και στη δυτική εικονογραφία.

Κύκλος Ανδρέα Ρίτζου (τέλη του 15ου αιώνα)

Ο Ανδρέας Ρίτζος ήταν ο σημαντικότερος ζωγράφος εικόνων στην Κρήτη το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα. Ζωγράφισε από το 1451 ως το 1492, χρονιά που πέθανε. Όπως και άλλοι ζωγράφοι της εποχής του, είχε την ικανότητα να ζωγραφίζει τόσο σύμφωνα με τη βυζαντινή τεχνοτροπία όσο και με τη λατινική.Το περίεργο είναι πως δεν βρέθηκαν ενυπόγραφα έργα του Ανδρέα Ρίτζου στην Κρήτη. Το σύνολο της γνωστής μέχρι σήμερα παραγωγής του βρίσκεται στην Πάτμο και στην Ιταλία.

Ανδρέας Ρίτζος: «Αρχάγγελος Μιχαήλ»
από το http://pandektis.ekt.gr/pandektis/handle/10442/85175

Ο Ανδρέας Ρίτζος είναι ο πρώτος από μια οικογένεια καλλιτεχνών με πέντε τουλάχιστον ζωγράφους που έζησε και εργάστηκε στον Χάνδακα (Ηράκλειο) της Κρήτης. Στο εργαστήριό του δούλευε και ο πρωτότοκος γιος του, Νικόλαος. Το μέχρι σήμερα γνωστό έργο του Ανδρέα Ρίτζου και του κύκλου του περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συνθέσεων με ιδιαίτερη προτίμηση εικόνων της Θεοτόκου ένθρονης ή σε προτομή. Επίσης διέπλασε την Παναγία των Παθών που αποτέλεσε πρότυπο για τις μετέπειτα καλλιτεχνικές γενιές.

Ανδρέας Ρίτζος: «Παναγία του Πάθους», 1490

Η Παναγία του Πάθους υποδηλώνει το Θείο Πάθος που πρόκειται να επακολουθήσει. Δεξιά και αριστερά της Παναγίας και του Θείου Βρέφους βρίσκονται οι Αρχάγγελοι Γαβριήλ και Μιχαήλ, οι οποίοι κρατούν τα σύμβολα του Πάθους, δηλαδή τη λόγχη, το σπόγγο, το δοχείο με όξος και χολή, και το σταυρό. Ο Χριστός αντικρίζοντάς τους τρομάζει (δηλωτικό του τρόμου αυτού είναι το ανάστροφο πέλμα, το λυμένο σανδάλι και τα σταυρωμένα πόδια) και φωλιάζει στην αγκαλιά της Παναγίας, η οποία παρουσιάζεται θλιμμένη, γνωρίζοντας το μελλοντικό πάθος του Υιού της.

Την εποχή εκείνη η Παναγία αποτελούσε την πλειονότητα των παραγγελιών των ορθόδοξων, των καθολικών και όλων των κατοίκων της Κρήτης, από τον πιο πλούσιο που ζητούσε η εικόνα του να πλαισιώνεται από χρυσωμένη κορνίζα μέχρι και τον πιο φτωχό που του αρκούσε μια εικόνα πάνω σε ξύλο.

Ανδρέας Ρίτζος: «Η Κοίμηση της Θεοτόκου»
Πινακοθήκη Sabaudo του Τορίνο

Ο αριθμός των γνωστών ζωγράφων που εργάστηκαν στο Ηράκλειο την περίοδο 1453-1526 ανέρχεται στο εκπληκτικό ύψος των 120 ονομάτων. Άλλους 125 ζωγράφους γνωρίζουμε από την περίοδο 1527-1630. Σημαντικές παραγγελίες δίνονταν σε ζωγράφους της Κρήτης εκ μέρους εμπόρων του εξωτερικού, κυρίως από τη Βενετία, από καθολικές μητροπόλεις άλλων βενετοκρατούμενων ελληνικών περιοχών καθώς και από ορθόδοξα μοναστήρια (Σινά, Πάτμου κ.ά) όπως επίσης και από ευγενείς, Έλληνες και Βενετούς.
Λόγω αυτών των παραγγελιών η τοιχογραφία περιορίστηκε και οι ζωγράφοι στράφηκαν σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή φορητών εικόνων.

«Σύναξις Αρχαγγέλων»
Άγιο Όρος, Μονή Βατοπαιδίου
Κάποιοι θεωρούν πως το συγκεκριμένο έργο είναι του ζωγράφου Άγγελου (Ακοτάντου) άλλοι όμως θεωρούν πως είναι έργο του Α. Ρίτζου.
από το http://home.yebo.co.za/~xenitis/Cretan1.html

Οι ζωγράφοι της Κρητικής σχολής δημιούργησαν μια τέχνη που ταλαντευόταν ανάμεσα στην ιταλική τέχνη του 14ου-15ου αιώνα και στην τελευταία φάση της τέχνης των Παλαιολόγων. Κατάφερναν ωστόσο να ικανοποιούν τις απαιτήσεις τόσο των καθολικών όσο και των ορθόδοξων πελατών τους.
Την εποχή εκείνη στην Κρήτη οι παραγγελίες εικόνων έφταναν σε τεράστιους αριθμούς ενώ συχνά ο χρόνος παράδοσής τους ήταν περιορισμένος. Έτσι οι καλλιτέχνες δε λειτουργούσαν μόνο ως ζωγράφοι αλλά και ως εξειδικευμένοι επαγγελματίες που έβλεπαν την εικόνα ως κάτι εμπορεύσιμο. Παρ’ όλα αυτά οι εικόνες της περιόδου αυτής φανερώνουν μια εκπληκτική δεξιοτεχνία των ζωγράφων που φτάνει σε απαράμιλλο επίπεδο.

Νικόλαος Ρίτζος: Δέηση
από το http://www.rastko.rs/rastko-bl/umetnost/likovne/srakic-ikone/srakic-ikone_bih_e.htm
Είναι η μοναδική σωζόμενη εικόνα του Νικολάου Ρίτζου, γιου του Ανδρέα Ρίτζου. Βρίσκεται στο Σεράγεβο. Ο Νικόλαος Ρίτζος έβαλε στην εικόνα την υπογραφή: «Χειρ Νικολάου Ρίτζου, υιός του Μαΐστρου Ανδρέου».

l

έργο του Ανδρέα Ρίτζου

πηγές:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ

Μ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ: ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ (Έκδοση της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ)

http://invenio.lib.auth.gr/record/107409

http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/icons/?bxm=1549

Click to access 113-16.pdf

Χειρ Αγγέλου

Η κρητική σχολή ζωγραφικής υπήρξε η σημαντικότερη καλλιτεχνική εκδήλωση του ελληνισμού μετά την πτώση του Βυζαντίου.
Η Κρήτη είχε 20 μεγάλες πόλεις, 10 επισκοπές και αρχιεπίσκοπο – μητροπολίτη που στα πρακτικά των Οικουμενικών Συνόδων κατείχε πάντα υψηλή θέση. Παρουσίαζε λοιπόν όλες τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της χριστιανικής τέχνης.

«Τα Εισόδια της Θεοτόκου» (1425-1450)
ζωγράφος Άγγελος
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
από το http://taxidi-stin-orthodoxia.blogspot.gr/2013/03/blog-post_7497.html

22 εικόνες φέρουν την υπογραφή «Χειρ Αγγέλου» ενώ άλλες 30 εικόνες αποδίδονται στον ίδιο. Η ιστορική έρευνα έδειξε πως ο ζωγράφος που έβαζε την υπογραφή «Χειρ Αγγέλου» είναι ο Άγγελος Ακοτάντος, ευκατάστατος αστός, κάτοικος Χάνδακα, του οποίου η ιδιόχειρη διαθήκη μας δίνει σημαντικές πληροφορίες τόσο για τον ίδιο όσο και για την εποχή του. Ο Άγγελος Ακοτάντος ήταν ένας εγγράμματος που διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, από την πώληση της οποίας, μετά το θάνατό του, όπως ζήτησε με τη διαθήκη του, θα προικίζονταν άπορα κορίτσια.
Παρά τη βενετική προέλευση του επωνύμου του, ο Ακοτάντος ήταν γνήσιος Κρητικός, γεννημένος στον Χάνδακα. Τη διαθήκη του την έγραψε ο ίδιος, στην ελληνική γλώσσα, όχι γιατί ήταν άρρωστος ή γέρος αλλά γιατί επρόκειτο να ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη.

Άγγελος Ακοτάντος «Η Άμπελος»

Ο Άγγελος Ακοτάντος είναι ο πρώτος ζωγράφος που αποφασίζει να σπάσει την ανωνυμία του και να βάλει στα έργα του υπογραφή. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος επηρεάστηκε από τον Ακοτάντο, τον οποίο χαρακτήριζε «διασημότατον ζωγράφο», ενώ υπέγραφε με τον ίδιο τρόπο: «Χειρ Δομηνίκου».
Ο Θεοτοκόπουλος βέβαια κατέφυγε στη Δύση και έγινε εκεί διάσημος. Ο Ακοτάντος δεν είχε λόγο να φύγει στη Δύση καθώς πέθανε το 1450, έτος κατά το οποίο η Κωνσταντινούπολη δεν είχε ακόμα πέσει στους Τούρκους, επομένως η προσοχή του ήταν στραμμένη προς τα εκεί και όχι προς τη Δύση.

Άγγελος Ακοτάντος: Ο Άγιος Γεώργιος, καβαλάρης, σκοτώνει τον δράκοντα
Μουσείο Μπενάκη
από το http://epirotica.blogspot.gr/2010/11/blog-post_12.html

Ο Άγγελος Ακοτάντος ζωγράφισε σε μια εποχή (1425 -1450) που λόγω των ιστορικών συγκυριών το κέντρο της καλλιτεχνικής παραγωγής είχε αρχίσει να μετατοπίζεται από την Κωνσταντινούπολη στην πρωτεύουσα της βενετοκρατούμενης Κρήτης, στον Χάνδακα.

Άγγελος Ακοτάντος: «Ο Άγιος Φανούριος πατά πάνω σε δράκοντα»
Ναός Αγίας Αικατερίνης, Φολέγανδρος
από το http://epirotica.blogspot.gr/2010/11/blog-post_12.html

Στην Κρήτη κατέφυγαν πριν και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης καλλιτέχνες από την πρωτεύουσα και άλλες περιοχές που υποδουλώνονταν από τους Οθωμανούς, γιατί εκεί η βενετική κυριαρχία εξασφάλιζε στους καλλιτέχνες θρησκευτική και επαγγελματική ελευθερία, επίσης τους επέτρεπε οποιαδήποτε μετακίνηση, ενώ παράλληλα οι καλλιτέχνες είχαν την ωφέλεια της άμεσης ή έμμεσης επαφής με τη Βενετία και την τέχνη της.

«Ο Ασπασμός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου»
Μονή Οδηγήτριας στην Κρήτη
Σε αυτό το έργο του ο Άγγελος Ακοτάντος τάσσεται υπέρ της ένωσης της Ανατολικής με τη Δυτική Εκκλησία. Ο Απόστολος Πέτρος συμβολίζει τη Δύση και ο Απόστολος Παύλος την Ανατολή.
από το http://sadentrepese.blogspot.gr/2011/04/blog-post_8548.html

Στα χρόνια που ο Άγγελος Ακοτάντος ζωγράφισε τον παραπάνω πίνακα η ένωση των δύο εκκλησιών ήταν θέμα πολύ επίκαιρο, ιδιαίτερα μετά τη Σύνοδο Φεράρας – Φλωρεντίας (1438-39). Στην Κρήτη υπήρχε ελπίδα για την ένωση των δύο εκκλησιών διότι οι Κρήτες ζούσαν με τους Βενετούς από το 1210.

Το πλήθος των εικόνων του που έχει βρεθεί, δείχνει πως ο Ακοτάντος διατηρούσε μεγάλο εργαστήριο ζωγραφικής στον Χάνδακα, όπου θα πρέπει να μαθήτευσαν σπουδαίοι ζωγράφοι, του δεύτερου μισού του 15ου αιώνα, όπως ο Ανδρέας Ρίτζος.

Άγγελος Ακοτάντος «Η Δέηση»
από το http://paletaart.wordpress.com

πηγές:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ

ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ: ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ (έκδοση του Ελεύθερου Τύπου)

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΚΟΤΑΝΤΟΣ, Ο ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΥ 15ΟΥ ΑΙΩΝΑ

εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Ο άγνωστος Ακοτάντος

Μ. Μανούσακας: Η διαθήκη του Άγγελου Ακοτάντου

Ένας σημαντικός ζωγράφος της βενετοκρατούμενης Κρήτης

http://epirotica.blogspot.gr/2010/11/blog-post_12.html

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=366086

Ακοτάντος Άγγελος – Angelos Akotantos [died before 1457]