Ιωάννης Καποδίστριας

 

Ο Νικόλαος Δραγούμης (1809-1879) εργάστηκε στο γραφείο του Καποδίστρια και αργότερα, επί Όθωνα, υπηρέτησε σε διάφορες δημόσιες θέσεις. Όταν αποχώρησε από από την πολιτική ίδρυσε το λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα. Στα 1874 δημοσίευσε τα απομνημονεύματά του με τίτλο “Ιστορικαί Αναμνήσεις”.

Ένα σημαντικό κεφάλαιο των απομνημονευμάτων του Δραγούμη αναφέρεται στις εμπειρίες του από τα χρόνια που υπηρέτησε δίπλα στον Καποδίστρια. Να θυμίσουμε πως όταν ο Καποδίστριας ήρθε ως κυβερνήτης στην Ελλάδα (8/1/1828), μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου βρισκόταν ακόμα υπό τον έλεγχο των στρατευμάτων του Ιμπραήμ, παρά τη νικηφόρα για τις Μεγάλες Δυνάμεις ναυμαχία του Ναυαρίνου, ενώ ο Κιουταχής είχε καταλάβει όλη τη Στερεά.
Για την κατάσταση που βρίσκονταν οι Έλληνες τον Οκτώβριο του 1827, τρεις μήνες δηλαδή πριν την άφιξη του Καποδίστρια, ο Δραγούμης μεταφέρει στο βιβλίο του τη μαρτυρία του Άγγλου μοίραρχου Χάμιλτον ο οποίος είδε γυναίκες και παιδιά να πεθαίνουν εξαιτίας της ασιτίας αφού κανείς δεν τρεφόταν με κάτι καλύτερο από βραστά λάχανα. Μάλιστα οι περισσότεροι ζούσαν σε σπήλαια, στα οποία είχαν καταφύγει για να γλυτώσουν από τις σφαγές του Ιμπραήμ.

Μετέβημεν, γράφει ο Άμιλτον εκ Κιτριών μηνί Οκτωβρίου 1827, “προς τους Έλληνας, υποδεχθέντας ημάς μετά μεγίστου ενθουσιασμού. Και πώς να περιγράψω την ένδειαν αυτών; Γυναίκες και παιδία αποθνήσκουσιν ανά πάσαν στιγμήν εξ εντελούς ασιτίας, και μόλις ευρίσκεται τις τρεφόμενος κάλλιον ή διά βραστών λαχάνων. Υπεσχέθην να στείλω ποσότητά τινα άρτου εις τα σπήλαια όπου κατέφυγον οι ταλαίπωροι εκείνοι. Αλλ’ αν ο Ιβραΐμ μείνη ενταύθα, πλέον του τριτημορίου των κατοίκων θα εξολοθρεύση ο λιμός”

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις Εκδοτική Ερμής

 

Αναλαμβάνοντας Κυβερνήτης της Ελλάδας, ο Καποδίστριας ξεκίνησε περιοδείες με σκοπό να γνωρίσει “εκ του πλησίον” τις ανάγκες της χώρας. Έτσι στις 3 Απριλίου του 1828 έφτασε με αγγλικό πλοίο στο Καλαμάκι κι από εκεί κατευθύνθηκε στην Κόρινθο. Η πόλη ήταν έρημη, τα σπίτια γκρεμισμένα και ο ίδιος με τη συνοδεία του αναγκάστηκαν να καταλύσουν σε καλύβες. Την ίδια κατάσταση αντίκρισε και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου. Τα στρατιωτικά αποσπάσματα του Ιμπραήμ είχαν μεταβάλει την Πελοπόννησο σε αληθινή έρημο. Ούτε δένδρο δε συναντούσαν στο δρόμο! Ο Καποδίστριας ξεκουραζόταν συνήθως σε σκηνές ή καλύβες και καθόταν στον “οκλαδία” του, δηλαδή ένα φορητό σκαμνάκι αναδιπλούμενο.

Ηκροάτο δε μετά θαυμασίας υπομονής τους προσερχομένους, ων οι πλείστοι ήσαν ποιμένες βεβαιούντες ότι και διά μόνης της φήμης του ονόματος του Κυβερνήτου έπαυσαν αι αρπαγαί των ποιμνίων. Επειδή δε η πόλις ήτο παντέρημος και κατηδαφισμέναι αι οικίαι, και αυτός και οι περί αυτόν κατέλυσαν εν καλύβαις και σκηναίς. Την δ’ επιούσαν ανεχωρήσαμεν εις Άγιον Γεώργιον.
(…) Και αληθώς εταλαιπωρείτο, διότι αι μεν οδοί ήσαν άβατοι, τα δε χωρία κατεστραμμένα, πόλεις δε ουδαμού, και ο στενός οκλαδίας ον έφερε μεθ’ εαυτού χάριν νυκτερινής αναπαύσεως επήγνυτο εντός σκηνής ή πενιχράς καλύβης. Η ερήμωσις ενί λόγω ήτο τοιαύτη, ώστε ούτε δένδρον απηντώμεν χάριν αναψυχής. “Πολυάριθμα στρατιωτικά αποσπάσματα”, έγραφον αγανακτούντες το 1827 οι τρεις ναύαρχοι προς τον αθετήσαντα τον λόγο αυτού Ιβραΐμ “διατρέχοντα πανταχού την Πελοπόννησον ερημούσι, καταστρέφουσι, καίουσιν, εκριζούσι τα δένδρα, τας αμπέλους, πάντα τα προϊόντα της γης και φιλοτιμούνται να μεταβάλωσι την χώραν εις αληθή έρημον”. Αληθεστάτη μεν, αλλά και πάλιν ασθενής εικών της αραβικής θηριωδίας.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις Εκδοτική Ερμής

 

Στην ίδια περιοδεία ο κόσμος νόμιζε πως Κυβερνήτης ήταν ο ταχυδρόμος διότι φορούσε “χρυσοπόρφυρο ένδυμα” και ίππευε καμαρωτό άλογο! Αυτόν λοιπόν προσκυνούσαν όλοι πέφτοντας στο έδαφος. Ο Καποδίστριας ερχόταν πιο πίσω με καμπούρικο άλογο, “ουχί ζωηρότερον του πώλου του Ιησού” και συνηθισμένα ρούχα.
Ο Κολοκοτρώνης, που ήταν κι αυτός στη συνοδεία του Καποδίστρια, συμβούλεψε τότε τον Κυβερνήτη να φορέσει επιτέλους τη στολή του. Και τη φόρεσε ο Καποδίστριας, μόνο που η στολή του ήταν πιο φτωχική κι απ’ των δασονόμων ακόμη!

Προηγείτο δε οδηγός ο κύριος των ταχυδρομικών ίππων, φορών ένδυμα ελληνικόν χρυσοπόρφυρον και αναβαίνων ίππον υψαύχενα. Και διά τούτον οι συρρέοντες εις προϋπάντησην του Κυβερνήτου, συνηθισμένοι εις τας πολυτελείς και πομπικάς παρατάξεις των πασάδων και τας χρυσοϋφάντους στολάς των τετυφωμένων καπιτανέων και κοτζαμπασίδων, εκλαμβόντες τον κοκκινοφόρον και κυδρούμενον ταχυδρόμον αντ’ εκείνον, προσεκύνουν αυτόν πίπτοντες εις έδαφος. Δεν εννόουν πώς ήτο δυνατόν αρχηγός έθνους να αναβαίνη ίππον κυφαγωγόν, ουχί ζωηρότερον του πώλου του Ιησού, και να φορή ένδυμα οίον οι πολλοί. Αλλ’ ουδέ αψίδες ή θριαμβικά τόξα ανηγείροντο ως σήμερον, ουδέ μουσικαί επαιάνιζον, ουδέ πυροτεχνήματα εξηκοντίζοντο εις ουρανούς, καθ’ όσον αι επιδείξεις αύται, γινόμεναι επιμελεία και αξιώσει των αρχών, διαθρύπτουσι μεν την ματαιότητα, βλάπτουσιν όμως τους ηγέτας των εθνών, αποκρύπτουσαι το αληθές φρόνημα. Οι δε λαοί ακούοντες απροσδοκήτως ότι ήρχετο ο Κυβερνήτης, έτρεχον αυθόρμητοι εις προϋπάντησιν αυτού, ουχί κράζοντες γεγωνυία τη φωνή Ζήτω! αλλά κλαίοντες σφραγιζόμενοι διά του σημείου του σταυρού, και βάλλοντες μετανοίας και καίοντες λιβανωτόν και ευλογούντες τον Θεόν, τον σώσαντα αυτούς υπό της δουλείας και της ολεθριωτέρας αναρχίας.
Ιδών δε ο Κολοκοτρώνης ότι ο λαός προσεκύνει τον ταχυδρόμον Καρδαράν, πλησιάσας είπε:
“Το πράγμα υπερεξοχώτατε, δεν πάγει καλά. Πρέπει ο κόσμος να γνωρίση τον Κυβερνήτη του”.
“Και τι θέλεις να κάμω;”
“Να βάλ’ η υπερεξοχότης σου τη στολήν σου”.
Και πεζεύσας εις μικράν τινα και σκιεράν κοιλάδα, ανέλαβε την στολήν αυτού, πενιχροτέραν και της των δασονόμων της αντιβασιλείας.

“ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ” Εκδόσεις ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΡΜΗΣ ΕΠΕ

 

Το βράδυ μετά την επίσκεψη στην Κόρινθο, ο Καποδίστριας και η συνοδεία του κατέλυσαν στον Άγιο Γεώργιο.

Ότε δ’ επλησιάσαμεν εις τον Άγιον Γεώργιον.
-Πού θα καταλύσωμεν απόψε; ηρώτησε τον πάριππον στρατάρχην της Πελοποννήσου.
-Εις του Δεσπότου.
-Πρέπει λοιπόν να φροντίσω, επανέλαβε μετά βραχείαν σιωπήν, να πληρωθώσιν όλα τα έξοδα.
-Ποία έξοδα; ηρώτησεν ο γέρων.
-Της τροφής μας, της τροφής των αλόγων και καθεξής.
-Και ποίος, υπερεξοχώτατε, πληρώνει τοιαύτα έξοδα; Ο Δεσπότης μάλιστα είναι άνθρωπος αγαπών την καλήν βούκαν και θα έχη πολλά και καλά φαγητά να μας δώση.
Και αληθώς ο μακαρίτης αρχιεπίσκοπος Κορίνθου Κύριλλος, προγάστωρ και πολύσαρκος υπέρ το μέτρον, ήτο τρυφηλός ως άλλος καρδινάλιος…(…)
-Δεν τα πληρώνετε σεις, ανεφώνησεν οργίλως ο Κυβερνήτης, και διά τούτο παραπονείται εξ αιτίας σας ο λαός.
– Και τι έχει να κάμη, υπερεξοχώτατε, ο λαός με το φαγητόν του Δεσπότου;
-Τι έχει να κάμη! ανέκραξεν εντόνως ο Κυβερνήτης, προσβλέψας βλοσυρώς τον ερωτήσαντα. Μόλις αύριον θ’ αναχωρήσωμεν και θα ρίψουν έρανον εις τους χωρικούς διά τα έξοδα του Κυβερνήτου, και το χειρότερον θα τα συνάξουν διπλά. Ούτω πως είσθε συνηθισμένοι σεις.
– Ηξεύρεις πώς το πάγει η υπερεξότης σου; είπε γελών ο Κολοκοτρώνης. Μίαν φοράν έπεσ’ ένας ποντικός εις ένα πιθάρι λάδι κι επνίγηκεν. Ο οικοκύρης τον ηύρε μετά δύο ημέρας και, ενώ τον ανέσυρεν, εφώναζε η οικοκυρά. “Πρόσεξε μη στάξ’ η ουρά του και βρωμίση το λάδι”.
-Δεν εννοώ ποίαν σχέσιν έχει ο μύθος σου με τα έξοδα του Δεσπότου, είπε αδημονών ο Κυβερνήτης.
-Μεγάλην, υπερεξοχώτατε. Διότι, είτε πληρώσωμεν είτε μη, ο Δεσπότης θα συνάξη τα γρόσια. Τα εδικά μας τα έξοδα είναι το λάδι της ουράς του ποντικού.
Και εσιώπησεν μεν ο Κυβερνήτης, την δ’ επιούσαν απέτισε μέχρι λεπτού τα δαπανηθέντα.
Ότε δ’ εζητήθη ο λογαριασμός της δαπάνης, ο οικοδεσπότης προσβληθείς, εγέλασεν υπεροπτικώς. Μαθών όμως ότι τοιαύτη ην η εντολή του Κυβερνήτου, τοσούτον ωργίσθη ώστ’ εσημείωσε και του άλατος την αξίαν.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

Την επόμενη μέρα έφτασαν στο Ναύπλιο. Η περιγραφή της πόλης του Ναυπλίου (αρχές του 1828) είναι πολύ ενδιαφέρουσα.

Το Ναύπλιον, πόλις όλως τουρκική, τας μεν οδούς είχε στενάς, ανωμάλους και βορβορώδεις, τας οικίας ξυλοκτίστους, πολυθύρους, σεσαθρωμένας και πάντη αρρύθμους. (…)
…πλην της ελληνομόρφου φουστανέλλας, πάντα τα λοιπά εγίνοντο ως και επί Τουρκίας. Εν τοις εργαστηρίοις οι πωληταί, καθήμενοι διεσταυρωμένοι τους πόδας χαμαί και αναμένοντες εις μάτην αγοραστάς, εμύζων κατηφείς την άκραν του τσιμπουκίου αυτών. Επώλουν δε πέτρες πυροβόλων, πυρεκβόλα, σπάγγον, βελόνας, ράμμα, θειάφιον, πέτρας της κολάσεως και τα τοιαύτα, πάντα άσημα και ευτελή. Παρέκειντο δε και άλλα εργαστήρια, οίον παντοπωλεία, ραφεία και καφενεία, πολυτιμότερα και ποικιλώτερα περιέχοντο εξ ανάγκης εμπορεύματα και πλείονας φοιτητάς διότι, πλην των πανταχόθεν μετοικησάντων εις Ναύπλιον ένεκεν ασφαλείας και των κηφήνων όσοι, στιλπνά μεν και βαρύτιμα πιστόλια φέροντες εις την ζώνην, καρδίαν δε φιλάρπαγος η λαγωού κρύπτοντες εις τα στήθη (…) κατέκλυζον την πόλιν γαυριώντες και σειόμενοι, συνέρρευσαν διά την παρουσίαν του Κυβερνήτου και πλήθος αγωνιστών προτεινόντων απαιτήσεις και δικαιώματα, καθώς και άλλοι αδικηθέντες υπό ισχυρών και επικαλούμενοι δικαιοσύνην.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

Κλείνουμε τη σημερινή ανάρτηση με δύο αποσπάσματα διασκεδαστικά όσο και αποκαλυπτικά της κατάστασης που επικρατούσε στην Πελοπόννησο την περίοδο που ανέλαβε Κυβερνήτης ο Καποδίστριας. (Αν κατάλαβα σωστά, όσα διηγείται παρακάτω ο Δραγούμης, συνέβησαν στα 1827, δηλαδή λίγο πριν την άφιξη του Καποδίστρια).

μήπως θα ζήσωμεν πολύ;

Διεκρίνετο δε υπέρ ποτε τω 1827 η όψις της πόλεως. Διότι, ενώ εν Πελοποννήσω ο Ιβραΐμ έθυε και απώλλυεν, ενώ η Στερεά Ελλάς, μετά τον θάνατον του Καραϊσκάκη, έκαμπτε και αύθις τον τράχηλον υπό τον ζυγόν, στρατός δε ελληνικός ούδ’ ηκούετο και πεποίθησις επεκράτει ότι εγκαταλείφθημεν υπό της Δύσεως, ο εν Ναυπλίω λαός επεδίδετο άφροντις εις πότους, γάμους, άσματα, πυρσοκροτήματα και διηνεκή ευθυμίαν. Και ποτε, σταθείς παρά την θύραν καλύβης, ή ορθότερον φωλεάς, ένθα ετελείτο γάμος, είδον τον άγνωστόν μοι νυμφίον, σπεύσαντα προς με και “Καλώς ώρισες”, ανακράξαντα. “Είσαι Φράγκος και θα με φέρεις ευτυχίαν, διότι βλέπεις ότι μόνο με τέσσαρα τάλλαρα υπανδρεύομαι”.
-Με τέσσαρα τάλλαρα! ανεφώνησα απορών.
– Μήπως θα ζήσωμεν πολύ; απεκρίθη στρέφων ηγεμονικώς τας δύο άκρας του μύστακος αυτού. Δεν βλέπεις ότι οι Φράγκοι εγέμισαν τα στρατόπεδα του Ιβραΐμ;

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

ας μην υπάγω παραπονεμένη

Η πλύντριά μου, ορφανή κόρη εκ Τριπόλεως, ελθούσα παρεκάλεσέ με να στεφανώσω αυτήν. Ερωτήσαντος δε μου τις ο νυμφίος και αν έχη τα προς το ζην, απήντησεν ότι κατάγεται εξ Ιταλίας, ότι φαίνεται άπορος και ότι αυτή φέρει προίκα δώδεκα τάλληρα άτινα εκληρονόμησεν από της μητρός. Επειδή δε τούτο ακούσας απεπειράθην ν’ αποτρέψω αυτήν, η νέα ερυθριάσασα:
-Μη μ’ εμποδίζεις, είπε, κύριε.
-Τον αγαπάς λοιπόν;
-Διόλου. Αφού όμως ο κόσμος όλος βεβαιώνει ότι θα χαθώμεν, ας μην υπάγω παραπονεμένη ότι έμεινα ελευθέρα.
Την δ’ επιούσαν του γάμου, επισκεφθείς τους νεονύμφους, εύρον καθημένους χαμαί παρά κιβώτιον μετεσκευασμένον εις τραπέζιον, εφ’ ης έστιλβον τα γαμήλια δείπνα, τυρός, λέγω, και άρτος, και ανταλάσσοντας τας ιδέας διά νευμάτων.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

Είναι γνωστή η εμμονή του Καποδίστρια ως προς την ίδρυση σχολείων όλων των βαθμίδων, ιδιαίτερα όμως της στοιχειώδους εκπαίδευσης. Στο παρακάτω απόσπασμα φαίνεται πως η εμμονή αυτή δεν περιοριζόταν σε γενικές οδηγίες και ενέργειες αλλά εστιαζόταν στο κάθε ένα σχολείο και στον κάθε ένα δάσκαλο. Προσέξτε, στο δεύτερο μισό του κειμένου, τις οδηγίες του για την επιβολή των ποινών.

Και πέντε και τρία και δύο βιβλία αν εδωρείτο τις εις σχολείον ήκουε παρά του Κυβερνήτου λόγους ευγνωμοσύνης. Και προς ευόδωσιν των πατρικών αυτού πόθων εχορήγει προθύμως οδηγίας, καταβαίνων και εις τα ελάχιστα, και εις την κατοικίαν και εις το ένδυμα και εις την τροφήν και εις την καθαριότητα.
“Στέλλω σοι”, έγραψε προς τον εν Πόρω Α. Παπαδόπωλον, “στέλλω σοι ενδύματα διά τα υπό την διεύθυνσίν σου παιδία, ήτοι ανά μίαν φουστανέλλαν, δύο βρακία, ζεύγος εμβάδων, φέσιον, καπόταν και ζώνην. Αλλά πριν ή ενδυθώσι φρόντισον να κοπή η κόμη αυτών και να λουσθώσι καλώς. Έχε τον νουν σου ν’ αλλάζωσιν υποκάμισον και βρακίον καθ’ εβδομάδα, να πλύνη δε τα ενδύματα η οικονόμος του σχολείου. Ν’ αερίζωσι μόνα καθ’ εκάστην τας καπότας, να κρεμώσι μετά ταύτα αυτάς εις τον τοίχον από καρφίου ωρισμένου προς έκαστον παιδίον, να γεμίζωνται τα στρώματα διά ξηρού χόρτου ή αχύρου, να έχωσι πέτραν αντί προσκεφαλαίου και να κατακλίνωνται επί των καποτών. Τα σημερινά αυτών ράκη να μη ριφθώσιν, αλλά να πλυθώσι και να φυλαχθώσι χωριστά εντός δέματος, εφ’ ου να σημειωθή ο αριθμός και το όνομα του παιδίου. Να καταγράφης εις ιδιαίτερον κατάστιχον τα ενδύματα όσα λαμβάνεις και να μοι αναφέρης εγγράφως κατά μήνα τα περί της χρήσεως αυτών.

Στέλλω σοι προς τούτοις εσωκλείστως και σημείωσις των ποινών όσας θα επιβάλλης και των αμοιβών όσας θα υπόσχεσαι. Να μοι αναγγέλλης δε ονομαστί τους διακρινομένους επί πειθαρχία και εκπληρώσει του καθήκοντος. Την δε παρακοήν, την απείθειαν, την αταξίαν και το ψεύδος να τιμωρής ως εξής: κατά πρώτην μεν παρεκτροπήν να επιπλήττης αυστηρώς τον άτακτον παρόντων πάντων των παιδίων. Την δε δευτέραν να ολιγοστεύης κατά το ήμισυ την τροφήν και την τρίτην να εκβάλλης το νέον ένδυμα και να βάλλης αντ’ αυτού τα παλαιά ράκη. Και μόνον μετά παρέλευσιν ωρών είκοσι τεσσάρων να συγχωρής τον άτακτον αφού σε παρακαλέσωσιν οι συνταξιώται αυτού. Η δ’ έκδυσις και η ένδυσις να γίνωνται ενώπιον απάντων των μαθητών. Εγώ δε θ’ αποφασίζω μετά την αναφοράν σου αν αρμόζη να δεχθώμεν βαρυτέρας ποινάς”.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

Λογικό να υπάρξουν αντιρρήσεις για τις παιδαγωγικές απόψεις του Καποδίστρια, αν και αυτές, για να είμαστε δίκαιοι, θα πρέπει να αξιολογηθούν με βάση το χρονικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκαν.

Και προς τους εκτάκτους δε επιτρόπους επέστελλεν αλλεπαλλήλως ταύτα.
Ειδοποιήσατε με περί των ευρισκομένων εις το τμήμα υμών σχολείων. Και αν δεν υπάρχη κανέν προνοήσατε περί των μέσων της συστάσεως, αλλά περιοριζόμενοι ακριβώς εις μόνην την ανάγκην της στοιχειώδους διδασκαλίας.
Τοσούτον δ’ εξήψαν την φυσικήν φιλομάθεια του έθνους αι ανένδοτοι αύται προσπάθειαι, ώστε σωρηδόν ήρχοντο αγγελίαι ότι εις τας πόλεις, κωμοπόλεις και χωρία, ήτοι εις ερείπια πόλεων, κωμοπόλεων και χωρίων, εις α επανήρχοντο οι διεσκορπισμένοι και επιζώντες κάτοικοι, κατεβάλλοντο προθύμως έρανοι υπέρ σχολείων απροσδοκήτως μάλιστα δαψιλείς μετά την τόσην πανωλεθρίαν.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

η αμείλικτος αντιπολίτευσις

Όπου δε αι κοινότητες εστερούντο ικανών πόρων ή τόπου προς οικοδομήν, σπεύδων ο Κυβερνήτης ήρχετο εις βοήθειαν. Τηλικαύτη δε υπήρξεν η άμιλλα, ώστε εντός ολίγου ανεβλάστησαν ως εκ θαύματος σχολεία. Και το μεν πρώτο έτος ο αριθμός των διδαχθέντων ανά πάσαν την Ελλάδα, μη έχουσαν τότε πλέον των εξήκοντα μυριάδων κατοίκων, ανέβη εις εξ χιλιάδας νέων, το δε δεύτερον, μόλις λήξαντος του πολέμου, υπήρχον εκατόν τριάκοντα αλληλοδιδακτικά και ελληνικά, φοιτητών δε χιλιάδες δώδεκα.
Και επευφήμει μεν εις ταύτα τα εθνωφελέστατα η πάγκοινος ευγνωμοσύνη. Παρ’ αυτήν όμως ανέστη αμείλικτος αντιπολίτευσις και τα ιερώτατα μυκτηρίζουσα και αγωνιζομένη να εκφαυλίση. Ο Κυβερνήτης, ανεβόων, μόνον τα κολυβογράμματα αγαπά, είναι φωτοσβέστης. (…)
Αστείον λέγω θα ήτο ει επεχείρουν να καταδείξω το γελοίον, ει μη τι άλλο, της κατηγορίας. Διότι την δημοτικήν αγωγήν θηρεύων εκείνος δεν εθήρευεν ως σκοπόν και τέρμα της όλης εκπαιδεύσεως, αλλ’ ως προστοιχείωσιν εις ανωτέρα βαθμίδα. Μωρός δε ο αρχιτέκτων ο ανεγείρων οικίαν, μεγάλην μάλιστα και πολυτελή, άνευ θεμελίων. Τοιαύτην όμως μωρίαν δεν είχε ο Κυβερνήτης.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

Την άνοιξη του 1827 η Γ΄Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδας τον Ιωάννη Καποδίστρια. Τη χρονική εκείνη περίοδο οι περισσότερες από τις περιοχές που είχαν ελευθερωθεί στα πρώτα χρόνια του Αγώνα, βρίσκονταν πλέον στα χέρια των Τούρκων ή των στρατευμάτων του Ιμπραήμ, ενώ η έλλειψη εφοδίων έβαζε σε κίνδυνο τη διατήρηση των λίγων, έστω, φρουρίων που βρίσκονταν ακόμη υπό ελληνική κατοχή. Η κατάσταση ήταν τραγική και η Επανάσταση έδειχνε σημάδια κατάρρευσης.
Σα να μην έφταναν όλα αυτά, την κρίσιμη εκείνη ώρα, η προσωρινή -μέχρι την έλευση του Καποδίστρια- κυβέρνηση, υποχρεώθηκε να μεταφέρει την έδρα της από το Ναύπλιο στον Πόρο, όχι γιατί κινδύνευε άμεσα από τους Τούρκους αλλά γιατί κινδύνευε από τους Έλληνες! Ναι, τα δύο φρούρια της πόλης είχαν καταληφθεί: το Παλαμήδι από τον Γρίβα κι η Ακροναυπλία από τον Φωτομάρα κι ο ένας βομβάρδιζε εναντίον του άλλου με σκοπό την κυριαρχία της πόλης.
Ακόμα και μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου (Οκτώβριος 1827), και τη συντριβή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου, η εσωτερική κατάσταση παρέμεινε χαώδης και η θέση μεγάλου μέρους του πληθυσμού απελπιστική, μια και η πείνα συνέχιζε να μαστίζει τους Έλληνες ενώ τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, που λυμαίνονταν μεγάλο μέρος της υπαίθρου, δεν είχαν αποχωρήσει ακόμα.

Ναύπλιο, τέλη του 18ου αιώνα
από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού

Το καράβι που μετέφερε τον Καποδίστρια στην Ελλάδα είχε για προορισμό την Αίγινα. Λόγω όμως των θυελλωδών ανέμων προσορμίσθηκε τελικά, το πρωί της 6ης Ιανουαρίου, στο λιμάνι του Ναυπλίου. Δυο μέρες αργότερα ο Καποδίστριας αποβιβάστηκε στην πόλη. Η υποδοχή που του έγινε ήταν αποθεωτική. Μάλιστα οι δύο αντίπαλοι φρούραρχοι κατέβηκαν από τα φρούρια, παρουσιάστηκαν στον νέο Κυβερνήτη και υποσχέθηκαν να τηρήσουν την τάξη. Ήταν η πρώτη νίκη του Καποδίστρια! Τρεις μέρες αργότερα απέπλευσε από το Ναύπλιο με προορισμό την Αίγινα όπου έγινε η έδρα της πρώτης του κυβέρνησης. Η υποδοχή και στην Αίγινα ήταν θριαμβευτική. Εκεί ήταν μάλιστα συγκεντρωμένος ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων, χηρών, ορφανών και αναπήρων του Αγώνα.
Γράφει ο Γ. Τερτσέτης στα “Απόλογα για τον Καποδίστρια”, αποδίδοντας με το κείμενό του την αφήγηση του ίδιου του Κυβερνήτη: “…είδα πολλά εις την ζωήν μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφθασα εδώ εις την Αίγιναν, δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην το ιδεί… Ζήτω ο Κυβερνήτης, ο σωτήρας μας, ο ελευθερωτής μας, εφώναζαν γυναίκες αναμαλλιάρες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά κατεβασμένα από τες σπηλιές. Δεν ήτο το συναπάντημά μου φωνή χαράς, αλλά θρήνος. (…) Μαυροφορεμένες, γέροντες μου ζητούσαν να αναστήσω τους αποθαμένους τους, μανάδες μου έδειχναν εις το βυζί τα παιδιά τους και μου έλεγαν να τα ζήσω, και ότι δεν τους απέμεναν παρά εκείνα και εγώ…”
Ο Κασομούλης όμως, που ήταν παρών στην υποδοχή, είδε μια λεπτομέρεια που δεν την αντιλήφθηκε ο Καποδίστριας:
“Ενύκτωσε, και η νυξ της 11ης Ιανουαρίου απέρασεν με ευφροσύνη όλου του λαού και μελαγχολίαν μόνον μερικών προκρίτων αριστοκρατών”.

Όπως αναφέρθηκε ήδη η κατάσταση της χώρας ήταν τραγική: ανυπαρξία διοικητικών αρχών στις επαρχίες, αυθαιρεσίες στρατιωτικών για να εξασφαλίσουν την τροφοδοσία των αντρών τους, κοινωνικές συγκρούσεις στα νησιά, πλήρης εγκατάλειψη των γεωργικών εργασιών λόγω του φόβου αρπαγής των προϊόντων από στρατιωτικούς ή από τον εχθρό, κατάργηση εμπορίου λόγω εκτεταμένης πειρατείας, ακμή λαθρεμπορίου, αδυναμία είσπραξης φόρων, κατάχρηση δημόσιων πόρων από τοπικούς άρχοντες, ακινησία του στόλου λόγω έλλειψης οικονομικών μέσων, απειθαρχία του στρατού που ζούσε σε βάρος των πληθυσμών.
Γράφει ο ίδιος ο Καποδίστριας:
“Από Καλαμάτας μέχρι Ναυπλίου, ούτε χωρίον υπάρχει εν, ούτε κώμη, ούτε πόλις με στέγασμα το παραμικρόν. Εκτεταμένοι αμπελώνες αποκεχερσωμένοι, κοιλάδες πολύωροι, άλλοτε μεν σιτοπληθείς, σήμερον δε άφοροι και καταλελιμνασμένοι υπό της πλημμύρας των ποταμών, χιλιάδες οικογενειών αναζητούσιν τας εαυτών εστίας ανά μέσον των ερήμων και των συντριμμάτων…”.
Ο Καποδίστριας διαπιστώνοντας αυτή την κατάσταση αισθάνθηκε πως βρέθηκε στην κόλαση. Στις 20 Φεβρουαρίου του 1828 γράφει στον αδελφό του, Βιάρο στην Κέρκυρα: “Και αν έχης διάθεσιν να αλλάξης την ειρηναίαν ζωήν σου με τον άδην, και θέλης να τον δοκιμάσης ολίγας τινάς ημέρας, ειμπορείς μετά του πλοιάρχου Γιαννίτση να κάμης και μίαν έξοδον μέχρι της Ελλάδας”.

Πηγές:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών

Β. Ραφαηλίδης: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, Εκδόσεις του ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

Βικιπαίδεια: Ιωάννης Καποδίστριας

Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού: Θεοδωράκης Γρίβας

http://historyreport.gr: Καποδίστριας Ιωάννης: ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας

Όταν ο Καποδίστριας ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, στα 1827, το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου βρισκόταν υπό τον έλεγχο των στρατευμάτων του Ιμπραήμ, ενώ ο Κιουταχής κατείχε σχεδόν όλη τη Στερεά Ελλάδα. Υπήρχε έτσι ο κίνδυνος να παραμείνει η Στερεά υπό τουρκική κυριαρχία γιατί το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης (1826) προέβλεπε πως το νέο κράτος θα περιελάμβανε μόνο τα εδάφη στα οποία συνεχιζόταν η Επανάσταση. Υπήρχε ακόμη αναφορά για εξαγορά των τουρκικών περιουσιών, ένα μέτρο πρακτικά ανεφάρμοστο μια και το νεοσύστατο κράτος δεν είχε τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους. Και βέβαια το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης μιλούσε για ελληνικό κράτος, όχι ανεξάρτητο, αλλά “αυτόνομο και φόρου υποτελές στον σουλτάνο” με συμμετοχή μάλιστα της Πύλης στην εκλογή του Έλληνα ηγεμόνα!

Ο Καποδίστριας στην αρχή έδειξε να αποδέχεται την αυτονομία και δεν έθεσε θέμα συνόρων. Σ’ αυτή τη φάση βασικός του στόχος ήταν να πετύχει τη δέσμευση των Μ. Δυνάμεων για απόσχιση της Ελλάδας από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Παράλληλα εστίασε τις προσπάθειές του σε δύο στόχους: α) την αποχώρηση των δυνάμεων του Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο και β) τη συνέχιση της επανάστασης στη Στερεά. Για την αποχώρηση των δυνάμεων του Ιμπραήμ προέβη στον εξής διπλωματικό ελιγμό: Ταξίδεψε ο ίδιος μέχρι τη Ζάκυνθο και έπεισε τον Άγγλο ναύαρχο Κόδριγκτον να πάει στην Αίγυπτο και να πείσει τον Μοχάμετ Άλι να διατάξει τον Ιμπραήμ να φύγει από την Πελοπόννησο αφού πρώτα ελευθερώσει τους Έλληνες αιχμαλώτους του. Για τη συνέχιση -πάση θυσία- της επανάστασης στη Στερεά έστειλε εκεί στρατό: αρχικά τρεις χιλιαρχίες υπό την αρχηγία του Δ. Υψηλάντη κατευθύνθηκαν προς την Αθήνα, ενώ εκστρατευτικό σώμα υπό την αρχηγία του Άγγλου Τζορτζ κινήθηκε με σκοπό να απελευθερώσει το Μεσολόγγι. Παράλληλα έστειλε στόλο στον Αμβρακικό κόλπο.

Ναύαρχος Κόδριγκτον (1770-1851)
από το http://users.sch.gr/akalant/1821/b038.htm
Επικεφαλής του αγγλικού στόλου -αλλά και όλου του συμμαχικού- στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Παρά τις αντίθετες οδηγίες, διέταξε την έναρξη των εχθροπραξιών μετά τη δολοφονία του απεσταλμένου που έστειλε ο ίδιος στον Ιμπραήμ. Η ολοσχερής καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε από τον πρωθυπουργό της Αγγλίας, Γουέλιγκτον, ως “ατυχές γεγονός” και ο Κόδριγκτον χρειάστηκε να απολογηθεί.
Αργότερα ο Κόδριγκτον προσέφερε κι άλλες υπηρεσίες στην ελληνική επανάσταση αποσπώντας από τον Μοχάμετ Άλι τη συνθήκη της Αλεξάνδρειας που υποχρέωνε τον Ιμπραήμ να αποχωρήσει από την Ελλάδα.
από LivePedia.gr και http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=154651

Τον Σεπτέμβριο του 1828 οι τρεις πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων φτάνουν στον Πόρο για να συναντηθούν με τον Καποδίστρια κομίζοντας μια πρόταση όχι και τόσο ικανοποιητική. Καθορίζουν ως γραμμή των συνόρων τη γραμμή που ενώνει τον Παγασητικό με τις πηγές του Αχελώου. Αποκλείουν δηλαδή μεγάλο κομμάτι της Στερεάς (Ακαρνανία – Αιτωλία) και την Εύβοια, ενώ επιμένουν στην αυτονομία. Ο Καποδίστριας καταφέρνει να πείσει τους πρέσβεις να δεχθούν στην εισήγησή τους ως σύνορα του νέου κράτους τη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού, ενώ, παρά τις οδηγίες των κυβερνήσεων τους, οι πρέσβεις αποδέχονται την πρόταση του Καποδίστρια να συμπεριληφθεί στο νέο κράτος η Εύβοια, η Σάμος και η Κρήτη. Η γνωμάτευση αυτή των πρέσβεων απορρίφτηκε αμέσως από την αγγλική κυβέρνηση που ειδικά για την Κρήτη ήταν κάθετα αντίθετη.

Ο Καποδίστριας, γνωρίζοντας πως από μόνη της η διπλωματία δεν αρκεί, συνεχίζει τις πολεμικές επιχειρήσεις, στέλνοντας τον αδελφό του, Αυγουστίνο Καποδίστρια, επικεφαλής εκστρατευτικού σώματος που σημειώνει μεγάλες επιτυχίες στη Δυτική Στερεά. Το αποτέλεσμα των επιτυχιών αυτών θα φανεί στο Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1829) με το οποίο αναγνωρίζονται ως σύνορα της Ελλάδας η γραμμή Παγασητικού – Αμβρακικού. Όμως ο πλήρης στόχος δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Οι Μεγάλες Δυνάμεις συνεχίζουν να αρνούνται κάθε συζήτηση για ανεξαρτησία των Ελλήνων αλλά μιλούν για επικυριαρχία των Τούρκων, καταβολή φόρου υποτέλειας στον σουλτάνο (1.500.000 γρόσια το χρόνο), ξένο κληρονομικό ηγεμόνα, ενώ τέλος αξιώνουν την ανάκληση των ελληνικών δυνάμεων από τη Στερεά.

Ο Καποδίστριας θα χρειαστεί να επιστρατεύσει όλες τις διπλωματικές του ικανότητες. Στο πρώτο του υπόμνημα τονίζει πως η βούληση του ελληνικού λαού για αβασίλευτο πολίτευμα έχει εκφραστεί με αποφάσεις Εθνικών συνελεύσεων που είναι δεσμευτικές για τον ίδιο ενώ ακόμα επικαλείται το γεγονός πως τυχόν απόσυρση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων από τη Στερεά θα προκαλέσει κύμα προσφύγων προς την Πελοπόννησο. Ακολουθεί δεύτερο υπόμνημα με το οποίο προσπαθεί να αντικρούσει την απόφαση για αποζημίωση των τουρκικών γαιοκτησιών υπενθυμίζοντας πως αυτές οι γαίες έχουν ήδη υποθηκευτεί για να συναφθούν δύο δάνεια από την Αγγλία! Επίσης διευκρινίζει πως ο ελληνικός στρατός της Στερεάς αποτελείται από ντόπιους πληθυσμούς και όχι από στρατεύματα που στάλθηκαν από την Πελοπόννησο.

Έτσι περνούν οι μήνες μέχρι τη νίκη του Δ. Υψηλάντη στην Πέτρα (Σεπ. 1829), μια νίκη που ισχυροποιεί αφάνταστα τις ελληνικές θέσεις. Στις 3 Φεβρουαρίου του 1830 η Διάσκεψη του Λονδίνου θα διακηρύξει επιτέλους την πολιτική ανεξαρτησία της Ελλάδας. Η επιτυχία είναι τεράστια, αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις θέλοντας να μετριάσουν τις αντιδράσεις των Τούρκων, περιορίζουν και πάλι τα σύνορα της Ελλάδας στη γραμμή των εκβολών Σπερχειού – Αχελώου. Μένουν δηλαδή έξω δύο μεγάλα τμήματα της Στερεάς, η Αιτωλία και η Ακαρνανία (οι Άγγλοι ήταν αντίθετοι στην ενσωμάτωση της Ακαρνανίας επειδή έβλεπαν πως έθετε σε κίνδυνο την κυριαρχία τους στα Ιόνια νησιά). Σα να μην έφτανε αυτό οι Μεγάλες Δυνάμεις επιμένουν στην επιβολή ξένου μονάρχη ενώ απαιτούν την απόσυρση των ελληνικών στρατευμάτων από όσες επαρχίες δεν έχουν συμπεριληφθεί στο νέο κράτος.

Ο Καποδίστριας δε σκοπεύει φυσικά να ρισκάρει την ανεξαρτησία της Ελλάδας αρνούμενος την απόφαση. Ίσα ίσα εξαίρει την αναγνώριση της ανεξαρτησίας, αλλά στο ζήτημα της μοναρχίας τονίζει για άλλη μια φορά πως τα συνταγματικά δικαιώματα του ελληνικού λαού έχουν θεσπιστεί από εθνικές συνελεύσεις, ενώ στο θέμα της εκκένωσης των επαρχιών επιδεικνύει απαράμιλλη διπλωματική ικανότητα. Ναι, λέει, βεβαίως να αποσυρθούμε από τα εδάφη που δεν κατοχυρώθηκαν στην Ελλάδα, αλλά να αποσυρθούν και οι Τούρκοι από την Αττική και την Εύβοια. Και να έρθει επιτροπή να ελέγξει την κατάσταση. Και να παρασχεθούν στην Ελλάδα τα οικονομικά μέσα ώστε να αντιμετωπίσει το προσφυγικό θέμα που θα προκύψει.
Πετυχαίνει λοιπόν αναβολή της εκκένωσης που θα οδηγήσει τελικά σε ματαίωσή της. Παράλληλα όμως φουντώνει η αντιπολίτευση εναντίον του. Άγγλοι και Γάλλοι δείχνουν μια άνευ προηγουμένου εύνοια προς τους Υδραίους και τους Μανιάτες που ηγούνται της αντιπολίτευσης. Η υπονόμευση του Κυβερνήτη από εσωτερικό και εξωτερικό έχει αρχίσει. Αποκορύφωμα της υπονόμευσης αποτελεί η ανταρσία της Ύδρας.

Το Σεπτέμβριο του 1831, με το νέο Πρωτόκολλο του Λονδίνου, αλλάζει οριστικά προς το συμφέρον της Ελλάδας η συνοριακή γραμμή. Αποδίδονται στο νεοσύστατο κράτος τα εδάφη που από την αρχή διεκδίκησε ο Καποδίστριας.
Δεκατρείς μέρες αργότερα ο Καποδίστριας δολοφονείται από τους αδελφούς Μαυρομιχάλη.

Πηγές

Ιστορία του Ελληνικού ΈΘνους, Εκδοτική Αθηνών

Το ζήτημα των συνόρων: ένα υπόδειγμα διπλωματικής στρατηγικής, Κ. Χατζηαντωνίου, περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΑ (ΙΟΥΛ 2010)

Οι μεγάλες συνθήκες, εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 19/10/2003

Η αυγή της ελληνικής πολιτικής ανεξαρτησίας, εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 14/3/2009

Η καποδιστριακή πολιτεία (1828-1832) (μέρος 2ο, Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

Τελικά το θέμα “Καποδίστριας” δεν τελειώνει τόσο εύκολα όσο νόμιζα στην αρχή. Ίσως κινδυνεύουμε να γίνουμε κουραστικοί αλλά πώς θα κατανοηθεί η ιστορία του Καποδίστρια χωρίς να γίνει αναφορά στην ανταρσία της Ύδρας;
Για την περιγραφή της θα χρησιμοποιήσουμε αποσπάσματα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη “ΙΣΤΟΡΙΑ (ΚΩΜΙΚΟΤΡΑΓΙΚΗ) ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ”.
Προσοχή, ο Ραφαηλίδης προσθέτει, στην περιγραφή της ανταρσίας, αρκετές υποκειμενικές εκτιμήσεις, με τις οποίες μπορεί κάποιος να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει, ωστόσο δεν αλλοιώνει την ουσία της υπόθεσης ούτε την ιστορική αλήθεια.

Οι πιο ισχυρές, και από οικονομικής και από πολιτικής απόψεως οικογένειες, που υπήρχαν στην Ελλάδα και πριν και κατά και μετά την Επανάσταση, ήταν αυτές των Αρβανιτών Κουντουριωτών και Μιαούληδων της Ύδρας. Ο Λάζαρος Κουντουριώτης, πανίσχυρος εφοπλιστής διέθεσε τα ¾ της περιουσίας του υπέρ του αγώνα και έγινε αυτομάτως ήρωας χωρίς να κάνει τίποτα άλλο. Όμως το ¼ που κράτησε για τον εαυτό του ήταν τόσο μεγάλο σε απόλυτους αριθμούς, που έφτανε και περίσσευε για να ελέγχει τα πράγματα στην Ελλάδα, μετά την Επανάσταση.

(……..)

Αν ο Λάζαρος ήταν ο οικονομικός εγκέφαλος της οικογένειας, ο μικρότερος αδερφός του Γεώργιος ήταν ο πολιτικός εγκέφαλος. Πήρε μέρος σ’ όλα τα πολιτικά συμβούλια και διαβούλια στη διάρκεια της Επανάστασης και μετά απ’ αυτήν, και κατέλαβε πάρα πολύ σημαντικά πολιτικά αξιώματα. Έτσι, οι Αρβανίτες Κουντουριώτηδες ήλεγχαν την κατάσταση απ’ όλες τις μεριές, και ονειρεύονταν τους εαυτούς τους μετά την Επανάσταση άρχοντες, όχι μόνο της μικρής Ύδρας αλλά ολόκληρης της Ελλάδας.
Ο επίσης Υδραίος και ομοίως Αρβανίτης, Ανδρέας Μιαούλης ήταν κι αυτός εφοπλιστής πριν την Επανάσταση, κι αυτός μπήκε λίγο ζορισμένα στην Επανάσταση, αλλά όταν μπήκε κι ανέλαβε αρχηγός του ελληνικού στόλου έκανε πράγματα εκπληχτικά, αυτός ο ριψοκίνδυνος ναυτικός, που το πραγματικό του όνομα ήταν Βώκος. Το Μιαούλης είναι παρατσούκλι, προερχόμενο απ’ το τουρκικό εμπορικό πλοίο «Μιαούλ» που αγόρασε απ’ τους Τούρκους. Σημειώστε πως ο Μιαούλης ήξερε καλά τις πειρατικές μεθόδους δράσης, κι αυτό τον βοήθησε πολύ στο να γίνει ο θαλάσσιος κακός δαίμων των Τούρκων σ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης.
Οι δυο υδραίικες οικογένειες, όπως ήταν φυσικό, δεν είδαν με καλό μάτι τον ερχομό του «ξένου» Καποδίστρια στην Ελλάδα. Τους χαλούσε τα σχέδια για απόλυτη κυριαρχία. Κι ήταν αυτοί που οργάνωσαν την αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη. Έτσι μετά τις εκλογές του 1829 και το χρίσμα που πήρε ο Καποδίστριας ως λαϊκός πλέον ηγέτης, κηρύσσουν την ανυπακοή στην κυβέρνηση του Καποδίστρια και στην πραγματικότητα ανακηρύσσουν την Ύδρα αυτόνομο και ανεξάρτητο κράτος. Πιο σωστά, πρωτεύουσα μιας άλλης Ελλάδας, όπου τον πρώτο και κύριο ρόλο θα παίζουν τα πλούσια νησιά του Αιγαίου, που όλα δηλώνουν υπακοή στους Κουντουριώτηδες της Ύδρας.

(……..)

Η ανταρσία της Ύδρας κατά του Καποδίστρια επισημοποιείται με μια ψευτοκυβέρνηση που σχηματίζει εκεί ο Κουντουριώτης. Ο Καποδίστριας τραβάει τα μαλλιά του και δίνει εντολή στον Κανάρη να ετοιμάζει τον αγκυροβολημένο στον Πόρο ελληνικό στόλο να πάει να αποκλείσει την Ύδρα. Όμως, ο Κουντουριώτης μαθαίνει τι του ετοιμάζει ο Καποδίστριας και στέλνει τον Μιαούλη στον Πόρο να καταλάβει τον ελληνικό στόλο και να τον φέρει στο «ανεξάρτητο» κράτος της Ύδρας. Πράγματι ο Μιαούλης με μια πειρατική ενέργεια από κείνες που μόνο αυτός ήξερε να οργανώνει προκειμένου να γίνει πλούσιος πολύ πριν ξεσπάσει η ελληνική επανάσταση, καταλαμβάνει τον στόλο, καταλαμβάνει και το φρούριο του Πόρου. Και συλλαμβάνει αιχμάλωτο τον δύστυχο Κανάρη, τον μέχρι πριν από λίγο συμπολεμιστή του.
Ο Καποδίστριας αφρίζει και αποφασίζει να ανακαταλάβει τον ναύσταθμο του Πόρου. Προς τούτο, ζητά τη βοήθεια των πρεσβευτών της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Ο Άγγλος και ο Γάλλος του την αρνούνται. Θεωρούν καλά καμωμένα τα όσα έγιναν και εκδηλώνονται απροσχημάτιστα κατά του Καποδίστρια, που ξέρει πια ότι το τέλος του φτάνει. Αγωνίζεται ωστόσο κατά των επιδρομέων Υδραίων που πολιορκούν τα ελληνικά πλοία μέσα στο ναύσταθμο και μπλοκάρει όλα τα πολεμικά μαζί και τα εμπορικά. Ζητάει απ’ τον Μιαούλη να φύγει ήσυχα για την πατρίδα του την Ύδρα χωρίς να πάθει τίποτα, αλλά ο γενναίος Υδραίος γίνεται θηρίο έτσι που είναι εγκλωβισμένος απ’ τον εμπορικό στόλο, και πυρπολεί τη μεγάλη φραγάτα «Ελλάς». Σημαδιακό το όνομα του πλοίου. Η πυρπόληση του «Ελλάς» απ’ τον Έλληνα, συμβαίνει την 1η Αυγούστου 1831, ημέρα κατά την οποία καταλαβαίνει κάθε νοήμων της εποχής, πως είναι αδύνατο να υπάρξει ελληνικό κράτος.
Το πείραμα Καποδίστρια απέτυχε γιατί οι Έλληνες δε θέλουν να έχουν κράτος. Ούτε σήμερα θέλουν να έχουν κράτος. Η σημερινή Ελλάδα είναι γεμάτη Υδραίους και Μιαούληδες. Το πυρ απ’ τη φρεγάτα «Ελλάς» μεταδίδεται και στην κορβέτα «Ύδρα». Δεύτερος συμβολισμός: ο Μιαούλης δεν έκαψε μόνο την Ελλάδα αλλά και την την πατρίδα του την Ύδρα. Και ενώ οι φλόγες καταυγάζουν τον άσχετο προς όλη αυτή τη βαρβαρότητα ελληνικό ουρανό, ο Μιαούλης τρυπώνει μέσα απ’ τις φλόγες και τελικά βρίσκεται ασφαλής στο πειρατικό του καταφύγιο, την Ύδρα. Προσοχή όμως. Φεύγει μόνο όταν διαπιστώνει πως δεν μπορεί να κάψει όλα τα πλοία, όπως ήταν η πρόθεσή του, γιατί στο μεταξύ ο Κανάρης, που ήταν αιχμάλωτός του, όπως είπαμε, ελευθερώνεται, ανακαταλαμβάνει όσα πλοία δεν είχε κάψει ο Μιαούλης και τα σώζει απ’ τον επιδρομέα Υδραίο. Των εχθρών τα φουσάτα περάσαν… Το περιστατικό δε θα το βρείτε στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας, για ευνόητους λογοκριτικούς λόγους.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΑ (ΚΩΜΙΚΟΤΡΑΓΙΚΗ) ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ”
Εκδόσεις ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

ας με δολοφονήσουν

Ναύπλιο, Σεπτέμβριος 1831:

Ατμόσφαιρα αγωνίας επικρατεί στην πόλη. Φήμες κυκλοφορούν παντού πως επίκειται δολοφονία του Καποδίστρια. Οι οπαδοί του γαλλικού κόμματος συνωμοτούν φανερά χωρίς να συλλαμβάνονται. Ο Απόλλων, η εφημερίδα του Πολυζωίδη, μαίνεται εναντίον του “τυράννου που καταπιέζει και βασανίζει τον λαό του”. Οι πρέσβεις Αγγλίας και Γαλλίας δείχνουν σκανδαλώδη εύνοια προς τους στασιαστές Ύδρας και Μάνης επηρεάζοντας έτσι πολλά κυβερνητικά στελέχη. Τρικούπης και Ζωγράφος αναχωρούν για το Άργος προσπαθώντας να πείσουν φίλους και γνωστούς να προσχωρήσουν στο κίνημα της Ύδρας.
Ο Καποδίστριας έχει χάσει τον έλεγχο της αστυνομίας που πλέον αδρανεί, ενώ ο στρατός του στερείται τις υπηρεσίες των δυνάμεων του Κολοκοτρώνη και του Νικηταρά που παραμένουν στη Μεσσηνία φρουρώντας τους Μανιάτες. Αλλά και στη θάλασσα, η Ύδρα έχει την υπεροπλία μετά από την πυρπόληση των κυβερνητικών σκαφών από τον Μιαούλη και την αιχμαλωσία και πυρπόληση άλλων τριών κυβερνητικών σκαφών από τους Μανιάτες σε συνεργασία με το γαλλικό ναυτικό.
Η κατάσταση για τον Καποδίστρια είναι απελπιστική. Το περιβάλλον του τον πληροφορεί πως οι Μαυρομιχάληδες έχουν αγοράσει τις τελευταίες μέρες έξι πιστόλια. Αρκετοί προσπαθούν να τον πείσουν να μην κυκλοφορεί μόνος του στους δρόμους του Ναυπλίου και να διατάξει την παρακολούθηση ή την απομάκρυνση των υπόπτων. Ο Καποδίστριας αρνείται κατηγορηματικά να λάβει την παραμικρή προφύλαξη.
“Οι Έλληνες δε θα φθάσουν ποτέ μέχρι του σημείου να με δολοφονήσουν. Θα σεβασθούν την λευκήν κεφαλήν μου…”
“Εάν οι Μαυρομιχαλαίοι θέλουν να με δολοφονήσουν, ας με δολοφονήσουν. Τόσον το χειρότερον δι’ αυτούς. Θα έλθη κάποτε η ημέρα, κατά την οποίαν οι Έλληνες θα εννοήσουν την σημασίαν της θυσίας μου”.
Εντωμεταξύ οι συνωμότες ενεργούν στο Άργος μέχρι και μυστικούς εράνους για να πληρώσουν τους δολοφόνους του Καποδίστρια. Όταν φτάνουν στο σημείο να ζητήσουν την οικονομική συνδρομή του Δ. Υψηλάντη, που ήταν κι αυτός εναντίον του Καποδίστρια, ο Υψηλάντης τους απαντάει:
“Όχι, ο Καποδίστριας δεν είναι τύραννος και η τυραννοκτονία δεν είναι αρετή. Εάν ήτο, εγώ ο ίδιος θα τον εφόνευα. Δεν θα εμίσθωνα δολοφόνους”.

Πηγή:
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών

Για τη δολοφονία του Καποδίστρια υπάρχουν στο διαδίκτυο αρκετές λεπτομερείς περιγραφές των γεγονότων. Αυτές που σπανίζουν είναι οι μαρτυρίες για το πρόσωπό του. Έτσι δημοσιεύουμε σήμερα τρία ακόμη περιστατικά, αρκετά ενδεικτικά του χαρακτήρα του.
Στο πρώτο απόσπασμα φαίνεται η απροσδόκητα χαμηλή εκτίμηση στην οποία είχε ο Καποδίστριας τους συμπατριώτες του. Ενδιαφέρον βέβαια παρουσιάζει και το σχόλιο του Δραγούμη.

Ότι όμως εν γένει δεν εφρόνει τα άριστα περί της ικανότητος των Ελλήνων φαίνεται βέβαιον. Διότι δειπνών ποτε εν αυστριακώ πλοίω εν τω λιμένι Ναυπλίου, και ομιλών περί της καταστάσεως εις ην εύρε την Ελλάδα, έδειξε πινάκιον επί της τραπέζης και είπε μετά καταφρονήσεως.
-Ουδέ σαλάταν να κατασκευάσωσιν εγίνωσκον προ εμού οι Έλληνες.
Και ομολογώ μεν ότι το παράδειγμα δεν υπήρξεν άστοχον. Αλλ’ εις το έτερον των ρημάτων, το τετρασύλλαβον, θα ετόλμων να υποκαταστήσω άλλο βραχύτερον, το είχον. Διότι, κατασκευάζοντες επί επταετίαν την Ελλάδα, ηναγκάζοντο να τρώγωσιν, ουχί εξ αμαθείας, αλλ’ εκ πτωχείας, και άνευ ελαίου και άνευ όξους, πολλάκις δε και άνευ άρτου τα δωρεάν παρά της φύσεως δαψιλευόμενα λάχανα.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

Το βασικότερο αίτημα των πολέμιων του Καποδίστρια ήταν το Σύνταγμα, κι αυτό ακούγεται πολύ λογικό. Ωστόσο ενώ οι Έλληνες δεν κέρδισαν Σύνταγμα ούτε επί Όθωνα -τουλάχιστον μέχρι το 1843- οι αντιδράσεις δεν ήταν τόσο ακραίες, γεγονός που δείχνει πως άλλα ήταν τα πραγματικά αντιπολιτευτικά κίνητρα αρκετών “συνταγματικών”, όπως ονομάζονταν τότε οι πολέμιοι του Καποδίστρια.
Ο Καποδίστριας πάντως πίστευε πως ο ελληνικός λαός δεν ήταν ώριμος για Σύνταγμα, κάτι που φαίνεται και από το παρακάτω απόσπασμα.

Ο μεν Κυβερνήτης εδεινολογείτο ότι αι ραδιουργίαι και η κατά της εξουσίας σφοδροτάτη αντιπολίτευσις παραλύουσαι την ισχύν των νόμων, διετάραττον την τάξιν ην ηγωνίζετο να εισαγάγη. Ο δε πλοίαρχος έλεγεν ότι υπήρχε τρόπος δραστικώτατος, έχων την δύναμιν να στερεώση την αρχήν, άμα δε και να ματαιώση τα σχέδια των αντιπάλων, και ότι ο τρόπος ούτος ην το σύνταγμα.
-Εγώ όμως, ανεφώνησεν εντόνως ο Κυβερνήτης, προσκληθείς να κυβερνήσω τον τόπον τούτον, κλυδωνιζόμενον όσον και το υμέτερον πλοίον εν ώρα τρικυμίας, και να φέρω αυτόν εις λιμένα σωτηρίας, ούτε σκοπώ, ούτε προαιρούμαι να πράξω παρά το καθήκον μου. Οφείλω να σώσω και ουχί να καταστρέψω. Εάν δώσετε εις το βρέφος τούτο, προσείπε δακτυλοδεικτήσας τον οκταετή υιόν του πλοιάρχου, ξυράφιον, δεν θα κόψη δι’ άγνοιαν τον λαιμόν αυτού; Το αυτό συμβαίνει και επί των αμαθών λαών. Το σύνταγμα ομοιάζει προς ξυράφιον, εις ου την χρήσιν δεν εγυμνάσθησαν έτι αι χείρες των Ελλήνων. Μη λησμονήτε δε ότι η ανατροφή αυτών υπήρξε δουλική.
-Δι’ αυτό δη τούτο, διότι δεν λησμονώ πώς ανετράφη, ιδού τι θα έπραττον αν ήμην Κυβερνήτης. Θα έδιδον ξυράφιον εις το παιδίον και είτα, κρατών μετά προσοχής την δεξιάν, θα ωδήγουν αυτό πώς να ξυρισθή ίνα μη κοπή.
-Κύριε πλοίαρχε, υπέλαβεν οργισθείς ο Κυβερνήτης, δεν ήλθον εις την Ελλάδα ίνα με χλευάση η Ευρώπη. Εγώ μεν χρεωστώ να ξυρίζωμαι ενώπιον του βρέφους, αυτό δε να μάθη πώς να μεταχειρίζεται το ξυράφιον ίνα μη κοπή.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

γρόσια και αιωνίως γρόσια

Η μεν Μάνη εθεωρείτο έτι επαρχία αυθύπαρκτος, ανεξάρτητος και από της Πελοποννήσου, οι δε Μανιάται (…) κατέλυον σωρηδόν εν τη οικία αυτού ερχόμενοι εις Ναύπλιον και παρ’ αυτού ηξίουν την θεραπείαν των ιδίων αναγκών και απαιτήσεων. Διό και κατηναγκάζετο να εξαιτήται πολλάκις ανακούφισιν και συνδρομήν, ας διά το ευτελές των δημοσίων πόρων ή εχορήγει μετά φειδούς ή και ηρνείτο ο Κυβερνήτης. Τοιαύτης δε αρνήσεως εγενόμην καγώ μάρτυς τη 7 Ιανουαρίου, ημέρα επετείω του ονόματος του Κυβερνήτου, καθ’ ην συνήθιζε να δέχεται επισκέψεις, ότε σεβόμενοι τον εορτάζοντα απείχομεν πάσης προς αυτόν κοινωνίας αντικείμενον εχούσης την υπηρεσίαν. Αλλ’ ηναγκασθείς ποτε να υποβάλω δύο έγγραφα προς υπογραφήν, εισήλθον εις την αίθουσαν της υποδοχής και εύρον αυτόν όρθιον. Άμα δε ιδών με:
-Τι είδος άνθρωποι είσθε! ανέκραξεν. Ούτε την εορτήν μου με αφίνετε να αναπνεύσω.
-Εξοχώτατε, απεκρίθην, τα έγγραφα μοι εφάνησαν κατεπείγοντα. Αν όμως αγαπάτε, αναχωρώ.
Και ητοιμάσθην ν’ απέλθω.
-Μείνε, ανεφώνησε, δεν εννοώ σε. Δεν είδες ποίος εξήρχετο;
-Μάλιστα, ο γέρων Μαυρομιχάλης.
-Ευθύς μετά το εις χρόνους πολλούς, μ’ εζήτησε γρόσια. Γρόσια και αιωνίως γρόσια.
Αλλά δεν εζήτει υπέρ εαυτού ο κλεινός γέρων.
Επειδή δε αι αρνήσεις επισωρευθείσαι έλαβον επί τέλους μορφήν τιμωρίας, η αδημονία των νομιζόντων την Μάνην αδικουμένην εκορυφώθη και ανεγέννησε την ιδέαν του αρχαιοτάτου έθους, της αντιτιμωρίας¹, όπερ και εις τον χριστιανισμόν επέζησε και έτι ζη μεταξύ των ορεσιβίων απογόνων των Λακεδαιμονίων και των Σπαρτιατών.

¹Εννοεί την βεντέτα.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ

 

Η Ρωξάνδρα Στούρτζα (1786-1844) υπήρξε ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Ιωάννη Καποδίστρια. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια με τεράστια κτηματική περιουσία στη Μολδαβία. Αργότερα εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία και η νεαρή Αλεξάνδρα, αν και Ελληνίδα, έγινε “κυρία επί των τιμών” της αυτοκράτειρας της Ρωσίας, Ελισάβετ. Το 1809 γνώρισε στην Πετρούπολη τον Καποδίστρια, όμως ο έρωτας που αναπτύχθηκε μεταξύ τους στάθηκε ανεκπλήρωτος. Αιτία ήταν η αυτοκράτειρα Ελισάβετ που -ίσως λόγω ζήλιας- ήθελε να απομακρύνει την όμορφη και πανέξυπνη Ρωξάνδρα από την αυλή του συζύγου της, τσάρου Αλεξάνδρου, γι’ αυτό στάθηκε αντίθετη σε ένα πιθανό γάμο της με τον Καποδίστρια που ήταν τότε υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας. Έτσι το 1816 η Ρωξάνδρα παντρεύτηκε τον Λόρδο Έντλινγκ, ο οποίος ήταν 15 χρόνια μεγαλύτερός της. Ωστόσο διατήρησε τακτική αλληλογραφία (στη γαλλική γλώσσα) με τον Καποδίστρια μέχρι τη δολοφονία του στο Ναύπλιο.

Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο της Ελένης Ε. Κούκκου “Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ Ρ. ΣΤΟΥΡΤΖΑ – ΜΙΑ ΑΝΕΚΠΛΗΡΩΤΗ ΑΓΑΠΗ”
Εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

Στην τελευταία της επιστολή προς τον Καποδίστρια η Ρωξάνδρα Στούρτζα ζητάει από τον Καποδίστρια να φυλάγεται:

Έμαθα ότι δεν δέχεσθε με κανένα τρόπο να σας φρουρούν. Ότι αρνείσθε να σας συνοδεύουν σωματοφύλακες. Γνωρίζοντας την γενναιότητα και την ακεραιότητα του χαρακτήρα σας, ήμουν σίγουρη για την άρνησή σας. Γιατί όμως δεν σκέπτεσθε ότι η δυστυχισμένη πατρίδα μας σας εξέλεξε ως πρώτο Κυβερνήτη της και σας έχει απόλυτη ανάγκη για την σωτηρία της, από τόσους εχθρούς, ξένους και ιδικούς μας, που επιβουλεύονται, με άλλους καταχθόνιους τρόπους, την ελευθερία και την ανεξαρτησία της; Γιατί δεν συλλογίζεσθε τον δυστυχισμένο λαό της που είσθε το μόνο πρόσωπο στο οποίο, με τη σοφή διαίσθησή του, έχει στηρίξει όλες τις ελπίδες του και τα όνειρά του επάνω σας, δικαιολογημένα; Αυτόν τον λαό που σας λατρεύει κυριολεκτικά, που σας φωνάζει “πατέρα”, που σας βλέπει ως το μοναδικό σωτήρα του από τη σκληρή εκμετάλλευση των παλαιών “αρχόντων” του; Οι χιλιάδες τα ελληνόπουλα, που τους προσφέρατε την πατρική σας στοργή, προστασία, αγάπη, μόρφωση, σχολειά, μουσική, τέχνες, δεν σας συγκλονίζουν; Δεν σκέπτεσθε ότι θα μείνουν ορφανά, χωρίς πατέρα;
(Η επιστολή αυτή έφτασε στο Ναύπλιο όταν ο Καποδίστριας είχε δολοφονηθεί).

από το βιβλίο της Ελένης Ε. Κούκου
“Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ Ρ. ΣΤΟΥΡΤΖΑ – ΜΙΑ ΑΝΕΚΠΛΗΡΩΤΗ ΑΓΑΠΗ – ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ”
Εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

με κυκλώνουν τόσες αγωνίες

Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η τελευταία επιστολή του Καποδίστρια προς την Ρωξάνδρα, στην οποία φαίνεται πως ο Καποδίστριας ένιωθε να τον ”κυκλώνουν”.

Αγαπητή μου φίλη Ρωξάνδρα,
Μη με ξεχνάς ποτέ στις προσευχές σου, τις έχω ανάγκη! Θέρμαινε και ενίσχυε με αυτές τη θέση που κατέχω στη σκέψη σου και στην καρδιά σου, όπως και εγώ θερμαίνω με τις δικές μου προσευχές τη θέση που κατέχεις και εσύ μέσα στη δική μου σκέψη και στη δική μου καρδιά. Αν ημπορούσα να σου ειπώ πόσο θα ήθελα να σε είχα κοντά μου, πόσο νοιώθω την απουσία σου, ιδιαίτερα τώρα που με κυκλώνουν τόσες αγωνίες.
Σε χαιρετώ, αγαπητή μου φίλη. Αραγε πότε θα ξανασυναντηθούμε;».

από το http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=84530

Αρχική σελίδα